Της Έλενας Κοντραφούρη,
Ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 2019 και γρήγορα εξελίχθηκε σε παγκόσμια πανδημία. Ο COVID-19 μπορεί να επηρεάσει πολλά όργανα στο σώμα, όμως η κύρια αιτία θνησιμότητας οφείλεται στην ικανότητα του να μολύνει την αναπνευστική οδό, οδηγώντας σε σοβαρή πνευμονία. Οι ασθενείς με COVID-19 εμφανίζουν συμπτώματα πυρετού, βήχα, δύσπνοιας και άλλες επιπλοκές, που σχετίζονται με σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας.
Από την εμφάνιση του ιού μέχρι και σήμερα, μία από τις κύριες ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας είναι η προστασία των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Έχει διαπιστωθεί ότι ορισμένα άτομα εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών λόγω μόλυνσης από COVID-19 σε σχέση με άλλα. Μάλιστα, οι έρευνες για την αυξημένη ευαισθησία κάποιων οργανισμών έχουν επεκταθεί και σε ιστούς που, εκ πρώτης όψεως, δεν φαίνεται να σχετίζονται με τη συγκεκριμένη νόσο, όπως οι περιοδοντικοί ιστοί.
Η περιοδοντίτιδα είναι μία φλεγμονώδης νόσος μικροβιακής αιτιολογίας, δηλαδή προκαλείται, όταν ένας μικροοργανισμός εισέρχεται στους ιστούς και διαταράσσει την ομοιόσταση του οργανισμού. Αποτελεί εξέλιξη της ουλίτιδας και προσβάλλει τους περιοδοντικούς ιστούς (ούλα, φατνιακό οστό και οστεΐνη του δοντιού), με αποτέλεσμα τη μειωμένη πρόσφυση των δοντιών, την ενδεχόμενη απώλεια της φυσιολογικής οδοντοστοιχίας αλλά και την αυξημένη απορρόφηση τοξινών και παθογόνων μικροοργανισμών (λόγω των περιοδοντικών θυλάκων που δημιουργούνται). Έχει βρεθεί, ωστόσο, ότι η περιοδοντική νόσος έχει αντίκτυπο και σε άλλα, απώτερα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, όπως το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό. Συγκεκριμένα, όσον αφορά το αναπνευστικό σύστημα, φαίνεται ότι η κακή στοματική υγιεινή και το παθολογικό περιοδοντικό περιβάλλον συνδέονται με εμφάνιση ή επιδείνωση νόσων, όπως η πνευμονία.
Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο McGill διαπίστωσαν μια ισχυρή σχέση μεταξύ της περιοδοντίτιδας και του COVID-19. Τα άτομα με περιοδοντίτιδα είχαν 8,8 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από COVID-19, 3,5 φορές αυξημένες πιθανότητες να χρειαστούν νοσηλεία και 4,5 φορές να συνδεθούν σε μηχανική υποστήριξη.
Η σχέση της περιοδοντίτιδας και του SARS-CoV-2 είναι έμμεση και βασίζεται στους παρακάτω πιθανούς μηχανισμούς:
Αύξηση της έκφρασης του υποδοχέα ΑCE2
Η σύνδεση του COVID-19 με τον αντίστοιχο υποδοχέα του στα κύτταρα του ανθρώπου, είναι το κυριότερο βήμα για τη μόλυνση και την πρόκληση της νόσου. Έχει διαπιστωθεί ότι αυτή η σύνδεση γίνεται μέσω του υποδοχέα ACE2, τον οποίο φέρουν τα κύτταρα του αναπνευστικού συστήματος. Μικρόβια της στοματικής κοιλότητας, τα οποία προκαλούν περιοδοντίτιδα, μπορεί να εισροφηθούν και να καταλήξουν μέσω του φάρυγγα στους πνεύμονες. Σε αυτήν την περίπτωση, φαίνεται πως αυτά τα μικρόβια, καθώς και οι τοξικοί παράγοντες που εκκρίνουν (ενδοτοξίνες), επιφέρουν αύξηση της έκφρασης του υποδοχέα ACE2, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η σύνδεση του SARS-CoV-2 και να αυξάνεται το ιικό φορτίο. Έτσι, επιβαρύνεται ο οργανισμός και επιδεινώνεται η υγεία του ασθενούς.
Υπερπαραγωγή προφλεγμονωδών κυτταροκινών
Το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, που προκαλεί ο COVID-19, δεν οφείλεται τόσο στην άμεση καταστροφή του ιστού των πνευμόνων, όσο στη δράση των κυτταροκινών. Όταν ο οργανισμός μολύνεται από τον SARS-CoV-2, τα κύτταρα σαν απάντηση παράγουν κάποιες ουσίες, τις κυτταροκίνες, οι οποίες δίνουν το σήμα για την έναρξη της φλεγμονής. Κυτταροκίνες όπως η IL-6 και IL-8, φαίνεται πως δύνανται να παραχθούν και μετά την αλληλεπίδραση των φαρυγγικών και βρογχικών κυττάρων με τα μικρόβια του περιοδοντίου. Αυξημένη, λοιπόν, παραγωγή των κυτταροκινών σημαίνει εντονότερη φλεγμονή και σοβαρότερα συμπτώματα στον ασθενή.
Επίδραση των μικροβιακών πρωτεασών στην πρωτεΐνη S του COVID-19
Μία από τις κυριότερες πρωτεΐνες του ιού είναι η πρωτεΐνη S. Ρόλος της είναι αφενός η ισχυρή σύνδεση με τα ανθρώπινα κύτταρα και αφετέρου η σύντηξη του περιβλήματος του ιού με την κυτταρική μεμβράνη. Οι μικροοργανισμοί που προκαλούν την περιοδοντίτιδα, έχει βρεθεί ότι παράγουν ορισμένες ουσίες: τις πρωτεάσες. Οι πρωτεάσες μπορούν και κόβουν ένα τμήμα της πρωτεΐνης S, κάνοντας ευκολότερη και γρηγορότερη τη διείσδυση του ιού στα κύτταρα. Άρα, τα παθογόνα μικρόβια του περιοδοντίου συμβάλλουν στην αυξημένη μολυσματικότητα του SARS-CoV-2.
Συσσώρευση ιικού φορτίου στους περιοδοντικούς θυλάκους
Στα συμπτώματα της περιοδοντικής νόσου περιλαμβάνονται και οι περιοδοντικοί θύλακοι. Πρόκειται για κενά δίκην «τσέπης» ανάμεσα στα ούλα και στα δόντια, τα οποία, καθώς η νόσος εξελίσσεται, μετατρέπονται σε εστίες ανάπτυξης και πολλαπλασιασμού μικροβίων. Ο ιός μπορεί να βρει ένα ευνοϊκό περιβάλλον στους περιοδοντικούς θυλάκους, ώστε να πολλαπλασιαστεί, επιβαρύνοντας το ανοσολογικό σύστημα του ασθενούς, ενώ παράλληλα μπορεί, μέσω των τριχοειδών αγγείων του περιοδοντίου, να περάσει στην αιματική κυκλοφορία και να προκαλέσει συστημική βλάβη.
Από τα παραπάνω, άγεται το συμπέρασμα ότι οι δύο νόσοι, παρόλο που φαινομενικά προσβάλλουν τελείως διαφορετικούς ιστούς, μοιράζονται ένα κοινό μονοπάτι. Οι προεκτάσεις της περιοδοντίτιδας στο αναπνευστικό σύστημα, αλλά και η εκμετάλλευση του εκτεθειμένου στοματικού βλεννογόνου από τον SARS-CoV-2, αφενός εντάσσουν τους ασθενείς που πάσχουν από περιοδοντική νόσο στις ομάδες υψηλού κινδύνου και αφετέρου τονίζουν τη σημασία τήρησης της στοματικής υγιεινής την περίοδο της πανδημίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Marouf, N., Cai, W., Said, K.N., Daas, H., Diab, H., Chinta, V.R., Hssain, A.A., Nicolau, B., Sanz, M. and Tamimi, F. (2021), Association between periodontitis and severity of COVID-19 infection: A case-control study. J Clin Periodontol, 48: 483-491. Διαθέσιμο εδώ
- Takahashi Y, Watanabe N, Kamio N, Kobayashi R, Iinuma T, Imai K. Aspiration of periodontopathic bacteria due to poor oral hygiene potentially contributes to the aggravation of COVID-19. J Oral Sci. 2020 Dec 23;63(1):1-3. DOI: 10.2334/josnusd.20-0388. Epub 2020 Nov 12. PMID: 33177276.
- Belouzard, S., Millet, J. K., Licitra, B. N., & Whittaker, G. R. (2012). Mechanisms of coronavirus cell entry mediated by the viral spike protein. Viruses, 4(6), 1011–1033. Διαθέσιμο εδώ
- Shamsoddin, E. Is periodontitis associated with the severity of COVID-19?. Evid Based Dent 22, 66–68 (2021). Διαθέσιμο εδώ
- Badran, Z., Gaudin, A., Struillou, X., Amador, G., & Soueidan, A. (2020). Periodontal pockets: A potential reservoir for SARS-CoV-2?. Medical hypotheses, 143, 109907. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2020.109907
