Της Ευαγγελίας Κουκουμτζή,
Η δημοσίευση του Ν. 4855/2021 επιφέρει μεταβολές τόσο στον Ποινικό Κώδικα όσο και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Όπως αναφέρεται στην Αιτιολογική Έκθεση του νόμου, στόχος αυτού είναι η αναθεώρηση ορισμένων διατάξεων ώστε, αφενός να καθίσταται εφικτή η προστασία του κοινωνικού συνόλου και αφετέρου να συμπληρωθούν τυχόν κενά, τα οποία δημιουργήθηκαν εξαιτίας κατάργησης διατάξεων που είχαν βαρύνουσα σημασία.
Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε ορισμένες αλλαγές που έχουν λάβει χώρα στον, πλέον νέο, Ποινικό Κώδικα.
Η επαναφορά της απρόσφορης απόπειρας (43 ΠΚ)
Σύμφωνα με προηγούμενη αναθεώρηση του κώδικα, η οποία διεξήχθη τον Ιούνιο του 2020, η αξιόποινη πράξη της απρόσφορης απόπειρας καταργήθηκε, ωστόσο με το Ν. 4855/2021 επαναφέρεται η ρύθμιση.
Αναλυτικότερα, στον Παλαιό Ποινικό Κώδικα (πριν την αναθεώρηση με τους Ν. 4619/2020, Ν. 4637/2020 και 4689/2020) η σχετική διάταξη της απρόσφορης απόπειρας είχε την εξής δομή:
Άρθρο 43 παρ. 1: «Όποιος επιχείρησε να εκτελέσει κακούργημα ή πλημμέλημα με μέσο ή κατά αντικειμένου τέτοιας φύσης, ώστε να αποβαίνει απολύτως αδύνατη η τέλεση των εγκλημάτων αυτών τιμωρείται με την ποινή του άρθρου 83 μειωμένη στο μισό».
παρ. 2: «Όποιος επιχείρησε τέτοια απρόσφορη απόπειρα από ευήθεια παραμένει ατιμώρητος».
Η ειδική υπόσταση της απρόσφορης απόπειρας εμπεριείχε αφενός την προσπάθεια τέλεσης κακουργήματος ή πλημμελήματος, αφετέρου με μέσο ή κατά συγκεκριμένου αντικειμένου με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο να περατωθεί ουσιαστικά το συγκεκριμένο έγκλημα. Σε ό,τι αφορά την ποινή, ο νομοθέτης ήταν ελαστικός ως προς το μέτρο επιβολής της, καθώς από τη μια προέβλεπε μειωμένη ποινή βάσει του 83 ΠΚ για την παραπάνω περίπτωση, ενώ αν ο δράστης προσπάθησε να τελέσει το αδίκημα εξαιτίας ευήθειας, τότε νομοθετικά προβλέπεται η ατιμωρησία του.
Στον Ν. 4855/2021 η δομή της απρόσφορης απόπειρας είναι η εξής:
Άρθρο 43 παρ. 1: «Όποιος επιχείρησε να εκτελέσει έγκλημα με μέσο ή κατά αντικειμένου τέτοιας φύσης, ώστε να αποβαίνει απολύτως αδύνατη η τέλεση του εγκλήματος αυτού τιμωρείται με την ποινή του άρθρου 83 μειωμένη στο μισό».
παρ. 2: «Όποιος επιχείρησε τέτοια απρόσφορη απόπειρα από ευήθεια παραμένει ατιμώρητος».
Παρατηρούμε ότι η μοναδική αλλαγή συγκριτικά με την παλιά διάταξη έγκειται στη διαφορετική διατύπωση, αντί για τους όρους κακούργημα ή πλημμέλημα χρησιμοποιείται ο όρος έγκλημα, ο οποίος είναι γενικευμένος και εμπεριέχει, προφανώς, τους παραπάνω όρους. Οπότε, πρακτικά δεν αλλάζει κάτι σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της ρύθμισης.
Ζητήματα αδυναμίας καταβολής των χρηματικών ποινών (80 ΠΚ)
Κατά το νέο άρθρο 80 παρ. 4: «Αν ο καταδικασθείς αδυνατεί να καταβάλει αμέσως το σύνολο της χρηματικής ποινής ή η καταβολή της θα συνεπαγόταν την αδυναμία καταβολής της αποζημίωσης στο θύμα, το δικαστήριο καθορίζει, και αυτεπαγγέλτως, προθεσμία, όχι μεγαλύτερη από τρία έτη, ώστε μέσα σε αυτήν να καταβάλει σε δόσεις ή εφάπαξ την ποινή του.»
Σε περίπτωση που ο καταδικασθείς σε χρηματική ποινή δρών κωλύεται στην άμεση καταβολή της επιβαλλόμενης χρηματικής ποινής το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να καθορίσει πλέον και αυτεπαγγέλτως την προθεσμία, ενώ, μάλιστα, με τη νέα διάταξη δίνεται η δυνατότητα στον δράστη να καταβάλει το χρηματικό ποσό σε δόσεις ή και εφάπαξ.
Επιπροσθέτως, ένα ακόμη μείζον ζήτημα είναι η μη καταβολή του επιβληθέντος χρηματικού ποσού και η συνακόλουθη επιβολή. Η παλαιά ρύθμιση του άρθρου 80 παρ. 6 όριζε: «Μαζί με τη χρηματική ποινή το δικαστήριο ορίζει τη στερητική της ελευθερίας ποινή που θα πρέπει να εκτίσει ο καταδικασθείς σε περίπτωση μη καταβολής της χρηματικής ποινής, η διάρκεια της οποίας δεν μπορεί να υπερβαίνει τον αριθμό των ημερήσιων μονάδων της χρηματικής ποινής. Στην περίπτωση αυτή δεν έχει εφαρμογή η διάταξη του άρθρου 99.»
Με τον Ν. 4855/2021 καταργείται η επιβολή χρηματικής ποινής και κάθειρξης ή φυλάκισης σωρευτικά.
Αλλαγή στο πλαίσιο της μειωμένης ποινής (83 ΠΚ)
Εισάγεται νέο εδάφιο στο άρθρο 83 ΠΚ εδ. γ, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται ότι αντί για την ποινή της κάθειρξης επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους ή κάθειρξη ως 8 έτη. Σαφώς, εννοείται η πρόσκαιρη κάθειρξη, η οποία, όταν είναι πλήρης, απειλείται από 5 ως 15 έτη σύμφωνα με το άρθρο 52 παρ. 2, και η μείωση της πλήρους ποινής ανέρχεται, ως προς το ανώτερο και κατώτερο όριο της εκάστοτε ποινής αντίστοιχα, για την επιβολή φυλάκισης από 1 έτος ως 5 έτη κατά το 53 ΠΚ, ενώ για την επιβολή κάθειρξης από 5 έτη ως 8 έτη.
Αναστολή της εκτέλεσης της ποινής υπό όρο (99 ΠΚ)
Η παράγραφος 1 του άρθρου 99 ΠΚ εισάγει μια νέα ρύθμιση, η οποία προβλέπει πως σε περίπτωση μη αμετάκλητης καταδίκης του δράστη με μία ή με περισσότερες αποφάσεις για εγκλήματα δόλου, για τα οποία απειλείται ποινή φυλάκισης ως 3 έτη, και εφόσον οι επιβληθείσες ποινές συνολικά δεν υπερβαίνουν το όριο αυτό, τότε σε περίπτωση καταδίκης του δράστη ο δικαστής μπορεί να διατάξει την αναστολή της εκτέλεσης της ποινής από 1 ως 3 έτη. Διαφορετική, όμως, είναι η περίπτωση όπου ο δικαστής κρίνει ότι για την αποτροπή τέλεσης αξιόποινων πράξεων είναι απολύτως αναγκαία η εκτέλεση της ποινής, γεγονός που προκύπτει και κατά τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την αιτιολόγηση της απόφασης, τότε χρήζει εφαρμογής το άρθρο 104Α ΠΚ, ενώ σε περίπτωση έλλειψης των προϋποθέσεων του άρθρου αυτού εκτελείται ολόκληρη η ποινή ή μέρος αυτής. Τα παραπάνω εφαρμόζονται αναλογικά και σε περίπτωση που συνολικά οι ποινές δεν υπερβαίνουν τα 5 έτη φυλάκισης, εκτός αν υπάρχει το «κώλυμα» της αναγκαιότητας της εκτέλεσης της ποινής. Πάντως, ο χρόνος αναστολής δε μπορεί να είναι συντομότερος της ποινής και αρχίζει πάντα από το χρονικό σημείο όπου η απόφαση καθίσταται εκτελεστή.
Προστέθηκε, επίσης, η παράγραφος 4 όπου ορίζεται τι γίνεται σε περίπτωση παραβίασης, από τον καταδικασθέντα, των επιβαλλόμενων όρων. Ο δικαστής ενεργεί με γνώμονα τόσο τη συχνότητα και τη σοβαρότητα της παραβίασης από τον καταδικασθέντα όσο και με τον βαθμό της υπαιτιότητας αυτού, έχοντας τη δυνατότητα για προειδοποίησή του ή για εισαγωγή της υπόθεσης στο δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την εκτέλεση της ποινής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νέοι ποινικοί κώδικες: Δημοσιεύθηκε ο Ν. 4855/2021 με τις αλλαγές σε Ποινικό Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, διαθέσιμο εδώ
- Νέος Ποινικός Κώδικας και Κώδικας Ποινικής Δικονομίας: Συγκριτικοί πίνακες διατάξεων (Ν. 4855/2021), διαθέσιμοι εδώ
- Νόμος 4855/2021 ΦΕΚ, διαθέσιμος εδώ
- Ποινικός Κώδικας και Κώδικας Ποινικής Δικονομίας: Επικαιροποιημένοι συγκριτικοί πίνακες (Ιούνιος 2020), διαθέσιμοι εδώ
- Νόμος 4869/2020 ΦΕΚ, διαθέσιμος εδώ
