Του Χριστόφορου Σωτηρίου,
Πριν καν κυκλοφορήσει η ταινία, υπήρχαν ερωτήματα για το περιεχόμενό της και τις επιλογές του σκηνοθέτη χωρίς καν να την έχουν δει. Ήδη από το τρέιλερ, η ταινία προκάλεσε αντιδράσεις, όμως πλέον προβάλλεται κανονικά στις αίθουσες και ο δημιουργός της δηλώνει ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα που παρουσιάζει στο κοινό. Η πρεμιέρα της ταινίας έγινε στις 11 Νοεμβρίου 2021 και είναι αφιερωμένη στον δύο φορές υποψήφιο για Όσκαρ, Μαξ Φον Σίντοφ, ο οποίος «έφυγε» από τη ζωή τον Μάρτιο του 2020, σε ηλικία 90 ετών. Η υπόθεση του έργου μάς ταξιδεύει στον χρόνο, αφού έχουμε συνεχώς μια εναλλαγή του παρόντος με το παρελθόν. Αλλά πάμε να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η Καρολάιν Μάρτιν, δικηγόρος που εκπροσωπεί τη Γερμανία σε υπόθεση κατά της Ελλάδας για πολεμικές αποζημιώσεις που αφορούν την Κατοχή, έρχεται στη χώρα μας για να μιλήσει με τον Νικόλα Ανδρέου, έναν από τους τελευταίους εν ζωή επιζήσαντες της «Επιχείρησης Καλάβρυτα» του 1943, δηλαδή των μαζικών αντίποινων στην εκτέλεση από τους αντάρτες, 77 Γερμανών στρατιωτών. Με τον Νικόλα να λέει την ιστορία του, οι δύο πρωταγωνιστές θα εξετάσουν τις προσωπικές τους προκαταλήψεις και θα αναμετρηθούν με τον εαυτό τους, ερχόμενοι πιο κοντά, και καταλήγοντας σε ένα μήνυμα ελπίδας. Οι ηθοποιοί που έπαιξαν ήταν οι Μαξ Φον Σίντοφ, Άστριντ Ρος, Δανάη Σκιάδη, Νικόλας Παπαγιάννης, Μάρτιν Λάερ, Άλις Κρίγκε, Τόμας Αράνα, Γιώργος Βογιατζής, Μάξιμος Λιβιεράτος, Τάσος Καρλής, Μαρία Αλιφέρη, Θάνος Τοκάκης, Χαρά Μάτα Γιαννάτου, Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Ιωάννα Παπαδοπούλου, Πέπη Μοσχοβάκου, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Εριφύλη Κιτζόγλου, σε σκηνοθεσία Νικόλα Δημητρόπουλου, μουσική Αλέξανδρου Σιδηρόπουλου, παραγωγή του Στέλιου Κοτιώνη και Δημήτρη Κατσαντώνη, ενώ το σενάριο επιμελήθηκε πάλι ο Δημήτριος Κατσαντώνης.
Ο σκηνοθέτης αναφέρει επίσης, ότι λόγω της ποικιλίας των ηθοποιών αποφάσισαν να ακούγονται μόνο αγγλικά και ελληνικά στην ταινία. Για τον σκοπό αυτό, στο Σοποτό Αχαΐας, αλλά και στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού, κατασκευάστηκε ένα ακριβές αντίγραφο της πόλης και του σχολείου των Καλαβρύτων, που καταστράφηκαν από τους Γερμανούς. Στα γυρίσματα έλαβαν μέρος 600 βοηθητικοί ηθοποιοί και είναι μια από τις ακριβότερες ελληνικές παραγωγές. Το είδος της ταινίας είναι δραματικό, με σχετική αληθοφάνεια στα πιο πολλά σημεία της.
Ο ίδιος ο Νικόλας Δημητρόπουλος, μεγαλωμένος στο εξωτερικό και με τις γνώσεις του για την Ελλάδα να προέρχονται κυρίως από τις ιστορίες των γονέων και των παππούδων του, αναφέρει ότι «στο σχολείο μαθαίναν μόνο για την αρχαία Ελλάδα». Ο Δημήτριος Κατσαντώνης, που έχει γράψει το σενάριο, έκανε τη μεγαλύτερη έρευνα, ενώ υπήρξαν πολλές επισκέψεις και στο Μουσείο Ολοκαυτώματος στα Καλάβρυτα για τη συλλογή στοιχείων. Ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης της ταινίας αναφέρουν πως «επίτηδες δεν μιλήσαμε με πολλούς ντόπιους, διότι μετά δένεσαι με τους ανθρώπους και μπλέκεσαι κινηματογραφικά. Άλλωστε, δεν μπορείς να κάνεις 100% ιστορικά ακριβή ταινία, πέφτεις συνεχώς πάνω σε διαφορετικές οπτικές. Αν όμως ο κόσμος πάρει αφορμή από το φιλμ για να ψάξει περισσότερο και να μάθει τι συνέβη ή για να πάει στο μουσείο, αυτό είναι από μόνο του πολύ σημαντικό».
Ο Νικόλας Δημητρόπουλος αναφέρεται και στη συνεργασία του με τον σπουδαίο Μαξ φον Σίντοφ, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο στην τελευταία κινηματογραφική του εμφάνιση: «Ο Μαξ ήταν απλά απίστευτος, ένας πραγματικός κύριος, με αυτή τη χαρακτηριστική φωνή που την πρόσεχες ακόμα και αν παράγγελνε πίτσα. Ήθελε να είναι κομμάτι του συνεργείου και να μην ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους· όταν, δε, πήγαμε στο Μουσείο στα Καλάβρυτα και άκουσε τις ιστορίες, είχε βουρκώσει». Ο Σουηδός ηθοποιός, υποδυόταν τον Νικόλα, έναν Έλληνα επιζώντα του Ολοκαυτώματος. Ήταν το κύριο πρόσωπο της ταινίας που, μέσα από τις αναμνήσεις του ρόλου του, ζωντάνευε την Ιστορία.
Υπήρξαν ποικίλες αντιδράσεις για σκηνές στην ταινία, αλλά ο παράγοντας που προκάλεσε κυρίως τον θόρυβο ήταν η σκηνή στην οποία ένας Αυστριακός στρατιώτης εμφανίζεται να σπάει τις αλυσίδες, να ανοίγει την πόρτα και να σώζει τα γυναικόπαιδα από το φλεγόμενο δημοτικό σχολείο, παρακούοντας εντολές. Όπως αναφέρεται πρόκειται για ένα μύθευμα, το οποίο έχει διαψευστεί και επίσημα από το Δημοτικό Συμβούλιο των Καλαβρύτων, αλλά παρόλα αυτά, άγνωστο για ποιους λόγους, οι υπεύθυνοι της ταινίας, συμπεριέλαβαν στην ιστορία. Όπως ανέφερε σε συνέντευξή του ο κ. Χαρίλαος Ερμείδης, Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος και πρώην Αντιδήμαρχος Καλαβρύτων, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι Καλαβρυτινοί, είχαν εξηγήσει τα γεγονότα στους συντελεστές της ταινίας που, πριν δυόμισι χρόνια, έφτασαν στα Καλάβρυτα για να μελετήσουν τα πραγματικά περιστατικά, ενώ, όπως υποστηρίζει η Ένωση, είχαν δοθεί διαβεβαιώσεις ότι δε θα συμπεριληφθεί κάτι τέτοιο στην ταινία, που όμως δεν τηρήθηκαν. Επιπλέον η Ένωση, μέσω επίσημου εγγράφου που είχε αποστείλει τότε στην παραγωγό εταιρεία, είχε προειδοποιήσει ότι σε περίπτωση που η ταινία καθ’ οιονδήποτε τρόπο δεν σεβαστεί την μνήμη των θυμάτων και των απογόνων τους, τότε θα έπραττε τα νόμιμα, κινούμενη δικαστικά εναντίον των υπευθύνων.
Από την άλλη, ο Γιώργος Δημόπουλος, επιζών της σφαγής των Καλαβρύτων, ούτε αυτός αναφέρει την ύπαρξη του στρατιώτη, αλλά αντίθετα υποστηρίζει ότι η πράξη στην ταινία ήταν για να καλύψουν το όνομά τους οι Αυστριακοί. Χαρακτηριστικά, σε συνέντευξή του, λέει τα εξής λόγια: «Ο σωτήρας μας… ότι δηλαδή αυτός έκοψε τις αλυσίδες και εν συνεχεία άνοιξε την πόρτα και έτσι απελευθερωθήκαμε». Οι Αυστριακοί, όμως, όπως υποστηρίζει η Ένωση, ήταν συνυπεύθυνοι σφαγείς με τους Γερμανούς. Οι Γερμανοί είχαν το πρόσταγμα, αλλά και οι Αυστριακοί ακολουθούσαν πιστά και ήταν υπερβολικά σκληροί και απάνθρωποι.
Κλείνοντας, σας αφήνω μερικά λόγια του σκηνοθέτη, η δουλειά του οποίου μπορεί να κριθεί από το κοινό, υπό το πρίσμα και των σοβαρών αστοχιών που πολλοί του καταλογίζουν: «Είμαστε ευχαριστημένοι και μόνο που καταφέραμε να κάνουμε τη συγκεκριμένη ταινία και να πούμε αυτά που θέλαμε. Προφανώς, αν είχαμε περισσότερα χρήματα ή χρόνο θα μπορούσε να γίνει κάτι ακόμα καλύτερο, αλλά αυτό θα σου το πει ο οποιοσδήποτε σκηνοθέτης, οπουδήποτε στον κόσμο. Από εκεί και έπειτα, επειδή πρέπει, δυστυχώς, με όσα έγιναν να το τονίζουμε, όποιος πάει στην αίθουσα θα δει μια μυθοπλασία βασισμένη στα πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στα Καλάβρυτα το 1943».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αντιδράσεις και μηνύσεις για την ταινία «Καλάβρυτα 1943»-Οι καταγγελίες για Ναζί που σώζει γυναικόπαιδα (Βίντεο), skai.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Καλάβρυτα 1943: «Ήμουν ένα από τα παιδιά στο σχολείο του θανάτου», star.gr, διαθέσιμο εδώ.
-
Ν. Δημητρόπουλος, σκηνοθέτης του «Καλάβρυτα 1943»: «Δεν υπάρχει 100% ιστορικά ακριβής ταινία», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ.
