Της Ιωάννας Μπινιάρη,
Ένα από τα θεμέλια αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενή, που συνιστά και ιδιαίτερο πεδίο της ιατρικής ηθικής, καθίσταται το γνωστό σε πολύ κόσμο Ιατρικό Απόρρητο. Αν έπρεπε να προσδώσουμε έναν κατανοητό ορισμό στη συγκεκριμένη έννοια, θα ορίζαμε το Ιατρικό Απόρρητο ως το καθήκον τήρησης απόλυτης και αυστηρής μυστικότητας εκ μέρους του ιατρού κατά την άσκηση των υπηρεσιών του, για οποιοδήποτε στοιχείο αφορά τον ασθενή ή τους οικείους του. Χρήζει αναφοράς, εν προκειμένω, ότι δεν παίζει κανένα ρόλο ο τρόπος γνώσης αυτού του στοιχείου, δηλαδή αν το στοιχείο αυτό αποκαλύφθηκε στον ιατρό από τον ίδιο τον ασθενή ή αν το ανακάλυψε ο ίδιος με δική του μέριμνα.
Με ιστορική καταγωγή από τον περίφημο όρκο του Ιπποκράτη, και τηρούμενο ακόμα και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το ιατρικό απόρρητο ως καθήκον εχεμύθειας επιβάλλεται στους ιατρούς με απώτερο στόχο την ορθότερη άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος. Η τήρησή του σε συνδυασμό με τη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων του ασθενούς αποτελεί μια από τις βασικότερες αρχές κατά την άσκηση της ιατρικής, καθώς αποσκοπεί στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, που κατοχυρώνεται ως αναφαίρετο θεμελιώδες δικαίωμα και στο άρθρο 9Α του ελληνικού Συντάγματος. Η δε παραβίαση του ιατρικού απορρήτου εγείρει αρκετές φορές θέματα των προσωπικών δεδομένων ηθικής, δεοντολογικής, νομικής, ακόμη και κοινωνικής φύσεως.
Σε κάθε περίπτωση, ο ιατρός δεσμεύεται να τηρεί το ιατρικό απόρρητο, αφ’ ής στιγμής μεταξύ αυτού και του ασθενούς δημιουργείται ένας νομικός δεσμός, από τον οποίο προκύπτουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 13 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν.3418/2005) προβλέπεται ότι ο ιατρός οφείλει να τηρεί αυστηρά απόλυτη εχεμύθεια για οποιοδήποτε στοιχείο υποπίπτει στην αντίληψή του ή του αποκαλύπτει ο ασθενής ή τρίτοι, στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων του, και το οποίο αφορά στον ασθενή ή στους οικείους του. Παράλληλα, ο ιατρός επιβάλλεται να συμμορφώνεται και με τον Ν. 2472/1997, κατά τον οποίο η υγεία ως ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο πρέπει να τυγχάνει αυξημένης προστασίας, πόσο μάλλον ως αναπόσπαστο κομμάτι της ιδιωτικής ζωής του ατόμου
Εκτός από την αστική ευθύνη του ιατρού, η οποία μπορεί να προκύψει είτε από τη σύμβαση που συνδέει τον ασθενή με τον ιατρό του είτε από πράξεις του ιατρού που μπορούν να έρθουν στο προσκήνιο λόγω της εξωδικαιοπρακτικής ευθύνης του, υφίσταται και η ποινική ευθύνη. Το συγκεκριμένο είδος ευθύνης του ιατρού, αλλά και κάθε επαγγελματία που δεσμεύεται σε τήρηση επαγγελματικού απορρήτου, προβλέπεται από το άρθρο 371 ΠΚ και η υποχρέωση για τήρησή του ισχύει ακόμη και μετά το θάνατο του ασθενούς, ενώ η ποινική δίωξη γίνεται μετά από έγκληση.
Υπάρχουν, ωστόσο, περιπτώσεις στις οποίες η τήρηση του ιατρικού απορρήτου μπορεί να συγκρούεται με άλλα ζητήματα, είτε ίδιας είτε μεγαλύτερης βαρύτητας, και τότε ο ιατρός καλείται να διαχειριστεί σοβαρά ηθικά και νομικά διλήμματα. Εάν, λοιπόν, έρθει αντιμέτωπος με σοβαρό ηθικό και δεοντολογικό δίλημμα, σκόπιμο είναι να συμβουλευθεί την Επιτροπή Δεοντολογίας του Ιδρύματος ή του Νοσοκομείου στο οποίο ανήκει, ή των κατά τόπους Ιατρικών Συλλόγων. Παρόλα αυτά, το ιατρικό απόρρητο μπορεί να καμφθεί όταν το προβλέπει ο ίδιος ο νομοθέτης, αλλά και όταν ο ίδιος ο ασθενής συναινεί στην άρση του απορρήτου. Για παράδειγμα, όταν πρόκειται περί μαρτυρίας σε δικαστήριο, ο ιατρός μπορεί να «παραβιάσει» την επαγγελματική εχεμύθεια, όταν επιδιώκεται η διαφύλαξη άλλου έννομου αγαθού ή όταν προκύπτει δικαιολογημένο ουσιώδες συμφέρον του ίδιου του ιατρού, που δε δύναται να προφυλαχθεί αλλιώς.
Στο σημείο αυτό, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι ο ιατρός οφείλει να είναι εχέμυθος και σοβαρός κατά την καθημερινή άσκηση της ιατρικής και έχει ηθική υποχρέωση να μεριμνά για ασφάλεια του ασθενούς με κάθε κόστος. Άλλωστε, απαιτείται η πλήρης και ολοκληρωτική διαφύλαξη της ιδιωτικότητας προκριμένου να επιτευχθεί ο στόχος που θέτει το άρθρο 8 παρ. 2 του Ν.3418/2005 περί ανάπτυξης μιας σχέσης σεβασμού και εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενή, ως το πιο ουσιαστικό στοιχείο για την ορθή άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος. Βέβαια, καλό είναι να αναλογιστεί κανείς ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η «παραβίαση» του ιατρικού απορρήτου εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς, όπως την προάσπιση της δημόσιας υγείας και την προαγωγή της ιατρικής επιστήμης, άρα τότε και μόνο τότε ενδέχεται να επιτραπεί η άρση του.
Εν κατακλείδι, διαπιστώνει κανείς ότι το ιατρικό απόρρητο αποτελεί ένα έννομο αγαθό που απολαμβάνει υψηλής κρατικής προστασίας, και εκτός από θεμελιώδες στοιχείο για να εξασφαλιστεί η σχέση εμπιστοσύνης και εκτίμησης μεταξύ ιατρού και ασθενούς, συνιστά και ηθική επιταγή. Ένας έντιμος ιατρός, λοιπόν, οφείλει να είναι πάντα ενήμερος σχετικά με τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν από το Σύνταγμα και τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας και να είναι «άγρυπνος φρουρός» της προσωπικής ζωής και κυρίως της υγείας του ασθενούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Το ιατρικό απόρρητο”, διαθέσιμο εδώ
- “Άρθρο 13 – Νόμος 3418/2005 – Ιατρικό απόρρητο”, διαθέσιμο εδώ
- “Το ιατρικό απόρρητο – εργασία”, διαθέσιμη εδώ
