Του Βασίλη Πλαΐτη,
Σε ολοκληρωτικές συγκρούσεις τείνουμε να κρίνουμε τους πρωταγωνιστές της σύρραξης με απόλυτους όρους, με βάση την παράταξή τους και τις στρατιωτικές τους επιτυχίες. Ωστόσο, για να γίνει κατανοητή μια σειρά γεγονότων, χρειάζεται μια εκτενέστερη ανάλυση, που περιλαμβάνει το σύνολο της ζωής του ατόμου. Μια τέτοια ανάλυση είναι ιδιαίτερα αναγκαία για προσωπικότητες όπως αυτές του Bernard Montgomery, ενός στρατιωτικού με καθοριστική επιρροή στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που αποτελεί και το θέμα του παρόντος άρθρου.
Ο Bernard Montgomery (ή “Monty”) γεννήθηκε στο Λονδίνο, στις 17 Νοεμβρίου του 1887. Ήταν το τέταρτο παιδί του ιερέα Henry Montgomery και της νεαρής συζύγου του, Maud Farrar. Το 1889, όταν ο Bernard ήταν δύο ετών, η οικογένεια μετακόμισε στην Τασμανία, όπου ο Henry είχε διοριστεί επίσκοπος. Εκεί, έζησαν μέχρι το 1901. Η παιδική ηλικία του “Monty” δεν ήταν ιδιαίτερα χαρούμενη, καθώς είχε κάκιστες σχέσεις με τη μητέρα του. Συγκεκριμένα, θεωρούσε ότι η μητέρα του τον αγνοούσε και, καθώς ήταν ένα απείθαρχο παιδί, τον τιμωρούσε σκληρά (πολλές φορές αναίτια). Η σχέση με τη μητέρα του έκανε τον Bernard έναν αντικοινωνικό και αυταρχικό άνθρωπο, στοιχεία που διατήρησε και κατά την ενήλικη ζωή του. Μετά την επιστροφή των Montgomery στην Αγγλία, ο “Monty” πήγε στο σχολείο St. Paul’s και το 1907 άρχισε να φοιτά στη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία του Sandhurst. Η ακαδημαϊκή του απόδοση εκείνα τα χρόνια ήταν μέτρια, ενώ παραλίγο να εκδιωχθεί από το Sandhurst λόγω της απειθαρχίας του.
Τελικά, το 1908 αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός του πεζικού, υπηρετώντας τα επόμενα χρόνια στην Αγγλία και την Ινδία. Εκεί, άρχισε να ασχολείται περισσότερο με τη στρατιωτική θεωρία και τακτική. Λίγο αργότερα, ήρθε η ευκαιρία του να εφαρμόσει τις θεωρίες του, καθώς ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Εκεί μετακινήθηκε τον Αύγουστο του 1914 με τη μονάδα του, τo 1ο Βασιλικό Τάγμα του Warwickshire, ως υπολοχαγός. Στις 13 Οκτωβρίου, ενώ μαχόταν κοντά στα βελγικά σύνορα, τραυματίστηκε βαριά και επέστρεψε στην Αγγλία, όπου βραβεύτηκε με το Μετάλλιο Εξέχουσας Υπηρεσίας. Το 1917, έγινε προσωρινά αντισυνταγματάρχης και συμμετείχε στη Μάχη του Passchendaele (Πασεντάλε). Με το τέλος του πολέμου, επέστρεψε στην Αγγλία και έλαβε τον μόνιμο βαθμό του λοχαγού. Ο θάνατος πολλών στρατιωτών στο πεδίο της μάχης επηρέασε σημαντικά τον Montgomery, ο οποίος ως διοικητής απέφευγε τις αχρείαστες απώλειες στο πεδίο της μάχης. Οι ικανότητές του εντυπωσίασαν αρκετούς ανωτέρους του στο πεδίο της μάχης, που έβλεπαν εξαιρετικές δυνατότητες στο πρόσωπο του λοχαγού. Ωστόσο, η εγωκεντρική του συμπεριφορά εμπόδιζε τη γρηγορότερη ανέλιξή του στο στράτευμα.
Αμέσως μετά τον πόλεμο, ο Montgomery φοίτησε στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου, όπου μπόρεσε να εξελίξει ακόμα περισσότερο τη σκέψη του. Τη δεκαετία του 1920, υπηρέτησε στην Ιρλανδία, στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου ως διδάσκων και σε αρκετές μονάδες στην Αγγλία, όπου προέβαλε τη σημασία της φυσικής κατάστασης, της πειθαρχίας και του ηθικού των στρατιωτών μιας μονάδας. Παράλληλα, το 1926, γνώρισε τη μέλλουσα γυναίκα του, την Betty Carver, με την οποία παντρεύτηκαν το 1927 κι έκαναν ένα παιδί. Ο έγγαμος βίος μεταμόρφωσε τον Montgomery προς το καλύτερο, μιας και βρήκε έναν άνθρωπο που τον κατανοούσε και τον αγαπούσε. Όμως, αυτό το διάστημα ευτυχίας διεκόπη πρόωρα το 1937, όταν η Betty πέθανε, μετά από τσίμπημα εντόμου. Ο Montgomery έκτοτε ήταν συναισθηματικά απροσπέλαστος, με τις αντικοινωνικές του τάσεις να επικρατούν και πάλι. Παρόλα αυτά, κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη πολλών ανωτέρων του, λόγω των εξαιρετικών του ικανοτήτων. Το 1931, προήχθη σε ταγματάρχη, το 1934 σε συνταγματάρχη και το 1939 σε υποστράτηγο, υπηρετώντας στο σημερινό Πακιστάν και την Παλαιστίνη. Τον Σεπτέμβριο του 1939, ήταν διοικητής της 3ης Μεραρχίας, όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Λίγο αργότερα, έφτασε στα γαλλοβελγικά σύνορα, ως διοικητής της 3ης Μεραρχίας του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος. Όταν ξεκίνησε η γερμανική εισβολή, τον Μάιο του 1940, η 3η Μεραρχία αποτέλεσε μια από τις αποδοτικότερες στρατιωτικές μονάδες, κάτι που μπορεί να αποδοθεί στις διοικητικές ικανότητες του Montgomery. Όταν το Blitzkrieg των Γερμανών διέλυσε τις συμμαχικές άμυνες, η εκκένωση των στρατιωτών ήταν κρίσιμης σημασίας. Ο Montgomery συμμετείχε στην οργάνωση της εκκένωσης της Δουνκέρκης, τον Ιούνιο του 1940, που κατέληξε στη διαφυγή 330.000 στρατιωτών των Συμμάχων. Όταν επέστρεψε στην Αγγλία, οργάνωσε τις άμυνες της χώρας απέναντι σε μια πιθανή γερμανική εισβολή. Έθεσε ως πυλώνες της στρατηγικής του την καλή φυσική κατάσταση και τη συνεχή προπόνηση, απολύοντας αρκετούς αξιωματικούς που δε συμφωνούσαν μαζί του. Ωστόσο, οι εμψυχωτικές του ομιλίες, σε συνδυασμό με την προσοχή που έδινε στη ζωή των στρατιωτών, τον έκαναν πολύ δημοφιλή. Έτσι, το καλοκαίρι του 1942 ανέλαβε τη διοίκηση της 8ης Στρατιάς, στη Βόρεια Αφρική, απέναντι στον, ανίκητο μέχρι τότε, Erwin Rommel. Τότε, άρχισε να δημιουργείται ο θρύλος του “Monty”, με τον ίδιο να δηλώνει λακωνικά «Ήρθα να νικήσω τον Rommel».
Ο Montgomery έδειξε τις ικανότητές του στη δεύτερη μάχη του El Alamein (23 Οκτωβρίου – 3 Νοεμβρίου), μια από τις σημαντικότερες και διασημότερες μάχες του πολέμου. Σε μια ιδιαίτερα σκληρή μάχη, η 8η Στρατιά, έχοντας προετοιμαστεί κατάλληλα σε υλικό και ψυχολογικό επίπεδο, νίκησε τα Afrika Korps του Rommel, εκδιώκοντας μια για πάντα τις Δυνάμεις του Άξονα από την Αίγυπτο και δίνοντας μια τεράστιας σημασίας νίκη στους Συμμάχους. Ο Montgomery έγινε εθνικός ήρωας και προήχθη σε στρατηγό. Συνέχισε να καταδιώκει τις Δυνάμεις του Άξονα, μέχρι την τελική τους παράδοση, τον Μάιο του 1943. Σε αυτό βοηθήθηκε από τις αμερικανικές δυνάμεις, με υπεύθυνο τον Dwight Eisenhower, ο οποίος σχεδίασε την εισβολή στη Σικελία. Αν και αυτή η επιχείρηση είχε αρκετές εσωτερικές συγκρούσεις (μεταξύ του Montgomery και των υπολοίπων στρατιωτικών), στέφθηκε με επιτυχία. Μετά τη νίκη στη Σικελία, ηγήθηκε των στρατευμάτων του και στην εισβολή στην ιταλική ενδοχώρα, μέχρι τον Ιανουάριο του 1944, όταν και κλήθηκε στην Αγγλία για να συμμετάσχει στην προετοιμασία της εισβολής στη Γαλλία.
Επελέγη ως αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων της αποστολής και ως διοικητής της 21ης Στρατιάς. Με την αφετηρία της επιχείρησης, στις 6 Ιουνίου, ο Montgomery σχεδίαζε την κατάληψη της Caen για τη σταθεροποίηση της εισβολής, αλλά αυτό επετεύχθη στα μέσα Ιουλίου. Επίσης, διατήρησε τις βρετανικές δυνάμεις σε πιο στάσιμες μονομαχίες, επιτρέποντας μεγαλύτερη ελευθερία στους Αμερικανούς. Όμως, οι στόχοι της επιχείρησης δεν επετεύχθησαν αρκετά γρήγορα, ενώ διατηρούσε κάκιστες σχέσεις με τους Αμερικανούς ομολόγους του. Οι παραπάνω παράγοντες οδήγησαν στην απομάκρυνσή του από τη θέση του διοικητή των χερσαίων δυνάμεων, την 1η Σεπτεμβρίου. Παράλληλα, όμως, έλαβε τον τιμητικό τίτλο του αρχιστράτηγου. Επόμενο σχέδιό του ήταν η Επιχείρηση Market Garden, με σκοπό την κατάληψη στρατηγικών γεφυρών, που θα συντελούσε στη γρηγορότερη εισβολή στη Γερμανία. Όμως, παρά την απελευθέρωση μερών της Ολλανδίας, η επιχείρηση αυτή απέτυχε. Έπειτα, συμμετείχε στη Μάχη των Αρδεννών, με σκοπό την υπεράσπιση του μετώπου από την ισχυρή γερμανική αντεπίθεση, και σε μάχες στη Βόρεια Ευρώπη. Στις 2 Μαΐου 1945, μετά από πέντε μήνες μαχών, δέχτηκε παράδοση του γερμανικού στρατού στον Βορρά.
Ο Montgomery έκτοτε εντάχθηκε ομαλά στο γεωπολιτικό σκηνικό μετά τον Β΄ Παγκόσμιο. Ορίστηκε αρχηγός του Βρετανικού Επιτελείου Στρατού από το 1946 ως το 1948, πραγματοποιώντας επισκέψεις ανά τον κόσμο. Αργότερα, διορίστηκε αρχηγός των δυνάμεων του ΝΑΤΟ, με προϊστάμενό του τον αντίπαλό του Dwight Eisenhower. Επίσης, ασχολήθηκε με τη συγγραφή, γράφοντας πραγματείες πάνω στην τέχνη του πολέμου και τα απομνημονεύματά του, όπου και κατέκρινε πολλούς από τους συνάδελφούς του. Τα τελευταία χρόνια έζησε στο παρασκήνιο και πέθανε στις 24 Μαρτίου του 1976, πλήρης ημερών, στο Alton της Νότιας Αγγλίας. Στη δημόσια μνήμη παρέμεινε ως ένας από τους πιο δυναμικούς στρατηγούς των Συμμάχων, που συνέβαλε σημαντικά στη νίκη κατά των Γερμανών, παρά τις συνεχείς συγκρούσεις του με τους ομολόγους του και την ενίοτε εγωκεντρική του συμπεριφορά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Chalfont Arthur, Gwynne Jones (1976), Montgomery of Alamein, New York: Atheneum Publishers
- Tikkanen, Amy (2021), Bernard Law Montgomery, 1st Viscount Montgomery, λήμμα από την Britannica Encyclopedia. Διαθέσιμο εδώ
- Urban, Mark (2005), Generals: ten British commanders who shaped the world, London: Faber and Faber
