Της Ιωάννας Μπάκουλη,
Η Συρία, βρισκόμενη στα δυτικά εδάφη της Περσικής Αυτοκρατορίας, υπήρξε η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Μέγα Αλέξανδρο στο επεκτατικό του σχέδιο. Όταν κατάφερε να νικήσει τον Δαρείο Γ’ στη μάχη της Ισσού το 333 π.Χ. και να περάσει στη Συρία, κλήθηκε να αναμετρηθεί και με άλλους αντιπάλους, ώστε να θεωρηθεί κυρίαρχος της περιοχής.
Η Συρία εντάχθηκε στο οικουμενικό βασίλειο που είχε δημιουργήσει ο μέγας στρατηλάτης, όμως μετά τον θάνατό του το 323 π.Χ., οι διάδοχοί του ήρθαν σε ρήξη για την κυριαρχία της. Δεν ήταν, ωστόσο, τα πλούτη της Συρίας που την έκαναν τόσο ελκυστική, αλλά η θέση της, η οποία έδινε τη δυνατότητα στον κυρίαρχό της να έχει πρόσβαση στις γύρω πλούσιες περιοχές, όπως ήταν η Μικρά Ασία, η Αίγυπτος και η Βαβυλώνα. Οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχαν μάθει και από τον ίδιο, αλλά και από τον Φίλιππο Β’, την τακτική της δράσης, συνεπώς ακολούθησαν αρκετές συγκρούσεις μεταξύ τους για την πολυπόθητη Συρία.
Αντίπαλοι σε αυτήν την αναμέτρηση υπήρξαν οι Πτολεμαίοι και οι Σελευκίδες, δύο δυναστείες που αναπτύχθηκαν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Το μήλον της έριδος για τις δύο παρατάξεις αποτέλεσε η «Κοίλη Συρία», στο νότιο μέρος της Συρίας, μεταξύ τον ορών του Λιβάνου και του Αντιλιβάνου. Αυτή η περιοχή λέγεται ότι περιλάμβανε τη νότια Συρία και μέρος ή ολόκληρη τη Φοινίκη.
Το 312 π.Χ., ο γιος του Αντίγονου, Δημήτριος Πολιορκητής, ηττήθηκε στη Γάζα κι έτσι η Συρία περιήλθε στην κυριαρχία του Πτολεμαίου, η οποία μετέπειτα δόθηκε στον Σέλευκο, πράγμα που δημιούργησε εντάσεις. Η κατάληξη της εντάσεως αυτής ήταν η πολιορκία κι εν τέλει η κατάκτηση μεγάλου μέρους της Φοινίκης και της Συρίας, νότια της Δαμασκού, το 301 π.Χ. Έπειτα, οι Πτολεμαίοι προσπάθησαν να φτάσουν μέχρι τη Δαμασκό και οι Σελευκίδες διεκδίκησαν όλη τη νότια Συρία. Μετά από λίγους μήνες, ωστόσο, ο Δημήτριος κατάφερε να εισβάλλει στη Συρία. Στη συνέχεια, στη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ., η Συρία δίνεται στον Σέλευκο.
Μετά από πληθώρα συγκρούσεων, ξεσπά ο Α΄ Συριακός Πόλεμος το 276 π.Χ. Βαθύτερη αιτία των έξι Συριακών πολέμων ήταν η θέση της Συρίας. Η θέση της ήταν ευνοϊκή κυρίως για τους Πτολεμαίους, καθώς λειτουργούσε ως ανάχωμα εχθρικών επιθέσεων κατά της Πτολεμαϊκής Κύπρου και της Αιγύπτου. Επίσης, το ισχυρό ναυτικό της Φοινίκης και η πλούσια παραγωγή κέδρου του Λιβάνου έκανε εφικτή τη ναυπήγηση του στόλου και γενικότερα, η εκμετάλλευσή τους από τον κυρίαρχό τους θα επέφερε αρκετά οικονομικά οφέλη.
Το 275 π.Χ., ο Αντίοχος φτάνει με ελέφαντες στη Μικρά Ασία και καταφέρνει να νικήσει τους Γαλάτες στη «Μάχη των Ελεφάντων», αδρανοποιώντας έτσι τη γαλατική απειλή και του αποδίδεται το προσωνύμιο «Σωτήρ». Έπειτα, η Αρσινόη Β΄, χήρα του Λυσιμάχου της Μακεδονίας και μετέπειτα σύζυγος του Πτολεμαίου Κεραυνού, αφού προδίδεται από αυτόν, καταφεύγει στην αυλή του Πτολεμαίου Β΄, που γίνεται ο νέος της σύζυγος. Η Αρσινόη, μετέπειτα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πολεμική αυτή διαμάχη, την οποία φαίνεται να διαχειριζόταν μέχρι το τέλος της. Ο Αντίοχος, το 274 π.Χ., σχεδίαζε να εισβάλει στην Αίγυπτο. Παντρεύει την κόρη του με τον Μάγα τον Κυρηναίο, ο οποίος ήταν ετεροθαλής αδερφός του Πτολεμαίου και κυβερνήτης της Κυρηναϊκής, περιοχής δυτικά της Αιγύπτου.
Το 274/3 π.Χ., συνασπισμένοι οι εχθροί της Αιγύπτου, Σελευκίδης Αντίοχος Α΄, και ο βασιλιάς της Κυρήνης, Μάγας, αποφασίζουν να στραφούν κατά του Πτολεμαίου Β΄. Η επιχείρησή τους, βέβαια απέτυχε. Συγκεκριμένα, ο Μάγας, με τη βοήθεια Γαλατών μισθοφόρων του Πτολεμαίου Κεραυνού, προσπαθεί να καταλάβει, χωρίς να το καταφέρει, την Αλεξάνδρεια. Η Αρσινόη απαντάει σε αυτήν την ανταρσία με την προώθηση μιας εισβολής στην Κυρηναϊκή, αναγκάζοντας τον Μάγα να επιστρέψει και να υπερασπιστεί τη δική του περιοχή. Έτσι, οι μισθοφόροι εγκλωβίστηκαν σε ένα νησί και η δράση τους κατεστάλη. Έτσι, όχι μόνο διατηρήθηκε η κυριαρχία του Πτολεμαίου Β΄, αλλά επεκτάθηκε στη δυτική και νότια μικρά Ασία.
Συγκεκριμένα, ο Πτολεμαίος Β΄ εισέβαλε στην Κεντρική Συρία. Από τις πρώτες του ενέργειες ήταν η πολιορκία της Δαμασκού και της κοιλιάς του Μαρσύα. Ο Αντίοχος, διάδοχος του Σέλευκου, όμως, νικά τους Αιγύπτιους ανατολικά της Συρίας και καταλαμβάνει τη Δαμασκό. Έπειτα, ξεκινά η πολιορκία της Μιλήτου δια ξηράς και δια θαλάσσης. Η θαλάσσια πολιορκία θα διακοπεί από τον Καλλικράτη της Σάμου, ενώ η δια ξηράς επίθεση θα συνεχιστεί και θα αποδώσει καρπούς.
Το 274 π.Χ., διεξάγονται επιχειρήσεις στην ακτή της Μικράς Ασίας, με την αιγυπτιακή δύναμη να απειλεί άμεσα τον Αντίοχο στην ενδοχώρα της Κιλικίας. Ο Αντίοχος, όμως, δεν βρήκε βοήθεια από τη Μακεδονία, καθώς ο Πτολεμαίος και η Αρσινόη χρηματοδοτούν μια εισβολή στη Μακεδονία από τον Πύρρο, βασιλιά της Ηπείρου. Η αιγυπτιακή εισβολή στη Μικρά Ασία, ήταν επιτυχής. Ο Καλλικράτης έγινε κύριος ενός μεγάλου μέρους των παραλίων, αναγκάζοντας τον Αντίοχο να παραδεχτεί την ήττα.
Το 271/0 π.Χ., ο Α΄ Συριακός Πόλεμος τελειώνει, με την Αίγυπτο και τη Δυναστεία των Πτολεμαίων να κερδίζουν τη δυτική Κιλικία και μια σειρά εδαφών, όπου μέσα σε αυτά υπήρχαν η νότια Λυκία, η Καύνος, η Αλικαρνασσός, η Μύνδος, η Κνίδος και η Μίλητος. Από τη Συρία, αποκτήθηκε η Φοινίκη και η κοιλάδα του Μαρσύα, πλην της Δαμασκού. Η Αρσινόη, ωστόσο, στόχευε σε μια επίθεση στη Μακεδονία, αλλά τα σχέδιά της δεν θα υλοποιηθούν, καθώς απεβίωσε το 270 π.Χ. Έπειτα από τις νίκες του Πτολεμαίου, ξεσπά ο Χρεμωνίδειος Πόλεμος, με νίκη του Αντίγονου, μετά από συμμαχία με τον Αντίοχο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παπαρηγόπουλος, Κωνσταντίνος (2009-2010), Η ιστορία του ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ’, National Geographic
- Matyszac, Phillip (2019), The rise of the Hellenistic Kingdoms 336-250 B.C., Barnsley: Pen and sword military
- Συριακοί Πόλεμοι, από την ιστοσελίδα greeceparadise.gr, διαθέσιμο εδώ
