Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
«Επιστήμη ποιητική ευδαιμονίας», η γνώση, δηλαδή, δημιουργεί ευδαιμονία σύμφωνα με τον Πλάτωνα. Η γνώση, όμως, αποκτάται μέσω της έρευνας, η οποία, όταν αφορά τις Επιστήμες Υγείας, σώζει πραγματικά ζωές. Είτε αυτή πραγματοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου είτε για την ανθεκτικότητα απλών γαντιών, παραμένει εξαιρετικά σημαντική, καθώς κάθε νέα γνώση και ανακάλυψη εμπλουτίζει και ανανεώνει τις υπάρχουσες, καθιστώντας το έργο των επαγγελματιών υγείας πιο αποτελεσματικό, αλλά και βελτιώνοντας τις συνήθειες υγείας των ανθρώπων.
Ας εξετάσουμε για αρχή τα εμβόλια, μια ανακάλυψη ιδιαίτερα πολυσυζητημένη τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της πανδημίας του COVID-19 αλλά και του προϋπάρχοντος κινήματος αντιεμβολιασμού. Η πανδημία αυτή δεν αποτελεί την πρώτη κρίση για τη δημόσια υγεία που βασίζεται στον εμβολιασμό με σκοπό να αντιμετωπιστεί. Μεταξύ άλλων, το 1879 αναπτύχθηκε το πρώτο εμβόλιο για τη χολέρα, το 1897 για τη βουβωνική πανώλη, το 1927 για τη φυματίωση, το 1945 για τη γρίπη, το 1977 για την πνευμονία, ενώ το 2006 δημιουργήθηκε το πρώτο εμβόλιο που στόχευε σε αίτιο καρκίνου. Το πρώτο, όμως, επιτυχημένο εμβόλιο ήταν αυτό του ιού της ευλογιάς, το οποίο παρουσιάστηκε το 1796 από τον Edward Jenner. Η ευλογιά, ήταν μια από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες που έχουν πλήξει την ανθρωπότητα, προκαλώντας περίπου 300-500 εκατομμύρια θανάτους τον 19ο αιώνα. Σε λιγότερο από δύο αιώνες, το 1978, καταγράφηκε ο τελευταίος, έως και σήμερα, θάνατος από τον ιό αυτόν, όταν ο ίδιος διέφυγε από ένα εργαστήριο και προσέβαλε μια γυναίκα ονόματι Janet Parker στο Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας. Η ευλογιά παραμένει η μόνη ασθένεια η οποία έχει εξαλειφθεί πλήρως χάρις σε εμβόλιο, ενώ γενικότερα τα εμβόλια υπολογίζεται πως έχουν σώσει τη ζωή 1 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Εν έτει 2021, διαδικασίες όπως η αναισθησία, θεωρούνται δεδομένα. Τι γινόταν, όμως, όταν αυτή δεν υπήρχε; Το επιτρεπτό χρονικό διάστημα μιας εγχείρησης ήταν περιορισμένο και, για τον λόγο αυτόν, πολλές κοινές εγχειρήσεις ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθούν παλαιότερα. Η πρώτη χειρουργική διαδικασία η οποία χρησιμοποιήθηκε αναισθησία έλαβε χώρα στη Βοστώνη των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, τον Οκτώβριο του 1946, όταν αφαιρέθηκε όγκος από τον λαιμό ενός ασθενή. Εκτιμάται πως η αναισθησία έχει σώσει τη ζωή 50 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Κάτι ακόμα απόλυτα λογικό για τα σημερινά δεδομένα, η θεωρία των μικροβίων, δεν ήταν πάντα αντιληπτό. Μέχρι και τον 19ο αιώνα, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να συλλάβουν ότι τα μικρόβια μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες. Για την εδραίωση της θεωρίας αυτής, σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Louis Pasteur, ένας Γάλλος χημικός, ο οποίος απέδειξε ότι η ζύμωση του κρασιού και το ξίνισμα του γάλατος οφείλονται σε ζωντανούς μικροοργανισμούς. Ο Joseph Lister ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε τη θεωρία στη χειρουργική πράξη, εισάγοντας τις αρχές αντισηψίας και παρέχοντας, με την πρωτοπορία του, έναν τρόπο πρόληψης των επιμολύνσεων σε τραύματα κατά τη διάρκεια και μετά το χειρουργείο. Αυτή η σχετικά μικρή καινοτομία είχε τεράστιο αντίκτυπο, μειώνοντας κατά πολύ τον αριθμό των λοιμώξεων και των θανάτων ύστερα από χειρουργείο. Χωρίς τις αρχές αντισηψίας, ακόμη και η πιο μικρή επέμβαση, μπορεί να αποβεί μοιραία.
Το 1922, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η ινσουλίνη για την αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη. Η ανακάλυψή της έγινε έναν χρόνο νωρίτερα από τους επιστήμονες και έως τότε, ο νεανικός διαβήτης (τύπου Ι) δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Πριν από τη χρήση της ινσουλίνης, τα παιδιά που διαγιγνώσκονταν με διαβήτη τύπου Ι αναμένονταν να ζήσουν για 1,5 ακόμα χρόνο, ενώ, όσον αφορά τους ενήλικες, μόνο 1 στους 5 θα εξακολουθούσε να ζει 10 χρόνια μετά την αντίστοιχη διάγνωση και υποφέροντας από τα εξουθενωτικά συμπτώματα της ασθένειας. Σήμερα, τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι μπορούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή, με την ινσουλίνη να έχει σώσει σχεδόν 15 εκατομμύρια από αυτές.
Μια ακόμα πιο πρόσφατη ανακάλυψη αποτελεί η γονιδιακή θεραπεία, με την πρώτη της δοκιμή το 1990 να ολοκληρώνεται επιτυχώς, αφού οδήγησε στη θεραπεία ενός τετράχρονου κοριτσιού που έπασχε από μια σπάνια γενετική ασθένεια που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Η γονιδιακή θεραπεία περιλαμβάνει διεργασίες που ουσιαστικά αλλάζουν το γενετικό υλικό σε κύτταρα ιστών που πάσχουν και προσδοκάται από τους ερευνητές ότι μελλοντικά θα καταφέρουν να τη χρησιμοποιήσουν για την καταπολέμηση του καρκίνου.
Μεταβαίνοντας από την ιστορία των ιατρικών ανακαλύψεων προς το μέλλον τους, συναντάμε την τρισδιάστατη εκτύπωση (3D printing). Ο πρώτος τρισδιάστατος εκτυπωτής δημιουργήθηκε το 1980 και ενώ φαινομενικά δε σχετίζεται με τον κόσμο των Επιστημών Υγείας, αποτελεί το μέλλον τους. Σήμερα, ήδη χρησιμοποιείται για τη δημιουργία οδοντικών εμφυτευμάτων και προσθετικών, με τους ερευνητές όμως να θέλουν να πετύχουν τη δημιουργία ολόκληρων οργάνων. Οι επιστήμονες έχουν ήδη ξεκινήσει με κύτταρα και ιστούς, χρησιμοποιώντας μια διαδικασία που ονομάζεται τρισδιάστατη βιοεκτύπωση (3D bioprinting). Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να μελετήσουν ακόμη καλύτερα τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος, ενώ γενικότερα το 3D printing σώζει, από το 2011 ως τώρα, τις ζωές περίπου 100.000 ανθρώπων ετησίως. Στο μέλλον, αναμένεται η παραγωγή τρισδιάστατων οργάνων, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούνται για δοκιμές νέων φαρμάκων και ενδεχομένως να οδηγήσουν στην οριστική διακοπή των δοκιμών σε ζώα.
Όλες αυτές οι ανακαλύψεις και οι καινοτομίες έχουν προκύψει μέσω της έρευνας. Αυτή αποτελεί, αδιαμφισβήτητα, ένα άκρως σημαντικό εργαλείο ώστε να κατανοήσουμε εις βάθος τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά και τον κόσμο γύρω μας. Οι νέες γνώσεις, που κάθε φορά κατακτώνται, χαράζουν το μονοπάτι για την απόκτηση ακόμα περισσότερων. Η εφαρμογή αυτών στοχεύει στη βελτίωση της υγείας των ανθρώπων και, κατά συνέπεια, της ζωής τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 7 incredible medical breakthroughs that changed the world, org. Διαθέσιμο εδώ
- These discoveries saved billions of lives, weforum.org. Διαθέσιμο εδώ
- Hajar R., History of Medicine Timeline, Heart Views. Διαθέσιμο εδώ
