Της Φωτεινής Σίμιντη,
Η Ελληνική Μυθολογία είναι μια από τις πλουσιότερες εθνικές μυθολογίες. Σχεδόν όλοι μας, από παιδιά ακόμη, έχουμε έρθει σε επαφή με τους μύθους, έχουμε γοητευτεί από τις περιπέτειες των ηρώων και τα ανθρώπινα πάθη των Θεών, ενώ έχουμε προσπαθήσει να ανακαλύψουμε τους κρυφούς συμβολισμούς τους. Ένας τέτοιος μύθος, λοιπόν, είναι αυτός του Δαίδαλου και του Ίκαρου.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο Δαίδαλος ήταν ένας εξαίρετος αρχιτέκτονας και εφευρέτης με καταγωγή από την Αθήνα. Κοινή αποδοχή για το ποιοι ήταν οι γονείς του δεν υπάρχει. Πατέρας του θεωρείτο ότι ήταν είτε ο Παλαίμων ο γλύπτης είτε ο Ευπάλαμος ο αρχιτέκτονας, ενώ μητέρα του η Αλσίπη. Ο Δαίδαλος ήταν υπεύθυνος για μια σειρά από καινοτομίες. Κατασκεύασε τρισδιάστατα ξύλινα έργα, μηχανές, γλυπτά που έμοιαζαν να είναι ζωντανά και εξόπλισε τα πλοία με κατάρτια και πανιά. Όμως, παρά τις εξαιρετικές του ικανότητες, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του, καθώς διέπραξε φόνο από ζήλια. Οι πηγές αναφέρουν ότι ο Δαίδαλος σκότωσε τον Τάλω, τον γιο της αδελφής του, ρίχνοντάς τον από την Ακρόπολη. Ο νεαρός, ο οποίος ήταν μαθητευόμενός του, αποδείχθηκε πιο ταλαντούχος από τον ίδιο. Ο Δαίδαλος, όντας κυριευμένος από τη ζήλια, αισθανόταν ότι απειλούνταν από το ταλέντο του νεαρού και έτσι με δόλο έσπρωξε τον Τάλω από την κορυφή της Ακρόπολης. Το πτώμα, όμως, ανακαλύφθηκε, ο Δαίδαλος δικάστηκε στον Άρειο Πάγο και αναγκάστηκε να εξοριστεί στην Κρήτη.
Στην Κρήτη έγινε ευπρόσδεκτος στην αυλή του βασιλιά Μίνωα, όπου και εργάστηκε για χάρη του. Ο Οβίδιος, ειδικότερα, μάς διηγείται ότι όταν η σύζυγος του βασιλιά Μίνωα, Πασιφάη, ήθελε να ζευγαρώσει με έναν ταύρο, ο Δαίδαλος, για να τη βοηθήσει, της έφτιαξε μια ξύλινη αγελάδα μέσα στην οποία αυτή κρύφτηκε, για να ενωθεί μαζί του. Από αυτήν την αλλόκοτη ένωση γεννήθηκε ο Μινώταυρος. Ως μέρος για να κρατήσει κρυφό από τα μάτια του κόσμου αυτό το τρομερό τέρας, ο Δαίδαλος, με εντολή του Μίνωα, έχτισε έναν λαβύρινθο. Ήταν, επίσης, αυτός που αποκάλυψε στην Αριάδνη, κόρη του Μίνωα, πώς να βοηθήσει τον Θησέα να δραπετεύσει από τον λαβύρινθο. Ο Μίνωας, όταν πληροφορήθηκε για την προδοσία του Δαίδαλου, τον φυλάκισε στον λαβύρινθο. Μαζί του στον λαβύρινθο φυλακίστηκε και ο γιος του, Ίκαρος, τον οποίο είχε αποκτήσει με μια Αιγύπτια σκλάβα του Μίνωα, τη Ναυκράτη.
Ο Δαίδαλος, όμως, ήταν αποφασισμένος να διαφύγει. Αν και οδοί διαφυγής από στεριά και θάλασσα είχαν αποκλειστεί, ο ίδιος παρακολουθώντας από το παράθυρο τα πουλιά που πετούσαν, συνειδητοποίησε ότι ο ουρανός ήταν ακόμα ανοιχτός για εκείνον, αν μπορούσε να πετάξει. Έτσι αφιέρωσε ώρες μελέτης στα πουλιά, εξετάζοντας την ανατομία των φτερών τους και την αεροδυναμική της πτήσης τους, ώσπου στο τέλος κατάφερε να φτιάξει δυο ζεύγη φτερών, ένα για εκείνον και ένα για τον γιο του, από κερί και πούπουλα. Τα φτερά, τελικά, ολοκληρώθηκαν, αλλά ήταν εύθραυστα. Αυτό ο Δαίδαλος το γνώριζε, γι’ αυτό και συμβούλεψε τον γιο του να μην πετάξει πολύ χαμηλά, γιατί αν τα κύματα πιτσιλούσαν τα φτερά, το επιπλέον βάρος του νερού θα τον βύθιζε στη θάλασσα, αλλά ούτε να πετάξει πολύ ψηλά, γιατί ο ήλιος θα έλιωνε το κερί. Ο Ίκαρος όμως, ενθουσιασμένος καθώς ήταν, αλλά και γεμάτος από ματαιοδοξία, αγνόησε τις προειδοποιήσεις του πατέρα του και πλησίασε κοντά στον ήλιο, με αποτέλεσμα η ζέστη του ήλιου να λιώσει το κερί και ο ίδιος να βυθιστεί στη θάλασσα.
Ο Δαίδαλος, μη μπορώντας να κάνει κάτι, συνέχισε το ταξίδι μόνος του και τελικά αποβιβάστηκε στη Σικελία, όπου και βρήκε καταφύγιο στην αυλή του βασιλιά Κώκαλου. Το μέρος στο οποίο έπεσε ο Ίκαρος ονομάστηκε Ικάριο Πέλαγος, ενώ το κοντινό νησί, η Ικαρία, πήρε το όνομά του. Στη Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου πληροφορούμαστε ότι το σώμα του Ίκαρου βρέθηκε από τον Ηρακλή, ο οποίος και έκανε την κατάλληλη ταφή. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Δαίδαλος δημιούργησε ένα άγαλμα του Ηρακλή στην Πίζα. Ο Βιργίλιος ισχυρίζεται ότι ο Δαίδαλος έχτισε έναν ναό κατά την άφιξή του στην Ιταλία, όπου τρεις φορές προσπάθησε να αναπαραστήσει τον θάνατο του γιου του και τρεις φορές απέτυχε.
Ο διδακτικός χαρακτήρας αυτού του μύθου και ο αποσυμβολισμός του είναι προφανής. Αρχικά, αντανακλά την έμφυτη επιθυμία του ανθρώπου για Ελευθερία. Όπως και Δαίδαλος έτσι και ο κάθε άνθρωπος, προκειμένου να κερδίσει την Ελευθερία του, είναι ικανός για τα πάντα. Επομένως, η Ελευθερία είναι κομμάτι της φύσης του ατόμου και αυτό αποδεικνύεται μέσα από τους αγώνες που ανά τους αιώνες έχουν δοθεί για χάρη της. Εν συνεχεία, μάς παραπέμπει στην αλαζονεία και τη ματαιοδοξία που χαρακτηρίζει ορισμένους ανθρώπους. Η αλαζονεία είναι ένα συναίσθημα που εκδηλώνεται μέσω της περιφρόνησης του άλλου και χαρακτηρίζεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση σε βαθμό υπεροψίας. Ο αλαζόνας άνθρωπος συμπεριφέρεται συνήθως σαν να είναι ανώτερος όλων και λαχταρά να χαίρει σεβασμού. Έτσι και ο Ίκαρος, όταν πέταξε στους ουρανούς αισθάνθηκε ελεύθερος και ικανός για τα πάντα, καυχιόταν για το κατόρθωμά του, υπερεκτίμησε τις ικανότητές του και βρήκε ολέθριο θάνατο.
Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι ο μύθος κάνει και μια έμμεση αναφορά στην «ύβριν». Όταν ένας άνθρωπος συμπεριφέρεται με τρόπο αλαζονικό ή παραβιάζει τη φυσική τάξη των πραγμάτων, τότε τιμωρείται. Επομένως, ο Ίκαρος λόγω της ματαιοδοξίας που έδειξε τιμωρήθηκε. Επακόλουθα θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι εμβληματική είναι η σημασία του όσον αφορά την ανυπακοή και την επιπολαιότητα των νέων. Οι νέοι, συχνά, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους αμφισβητούν τους γονείς τους, αδιαφορούν για τις συμβουλές τους και αυτό ορισμένες φορές έχει τραγικά αποτελέσματα. Τέλος, θα ήταν ορθό να αναφερθούμε και στην έννοια του «μέτρου». Το μέτρο, η ισορροπία, για τους αρχαίους Έλληνες είχε μεγάλη σημασία και υπήρχε σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. Ο Δαίδαλος υπέδειξε στον Ίκαρο να ακολουθήσει τη μέση οδό και ο νέος τον παράκουσε. Ο άνθρωπος πρέπει να ακολουθεί τη μεσότητα, η όποια δε χαρακτηρίζεται από ακρότητες ή υπερβολές, αν θέλει να πετύχει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Abigail M. et. al. (2018 ed.), The Mythology Book: Big Ideas Simply Explained, London: Dorling Kindersley Limited
- Roman L. and Roman M., (2010), Encyclopedia of Greek and Roman Mythology, New York: Facts on File, Inc
