Της Σοφίας Τάνα,
«Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην
αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με
λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται
μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης»
Άρθρο 1ο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ
Όπως είναι ευρέως γνωστό, η ελευθερία του ενός σταματά εκεί, που αρχίζουν να θίγονται τα όρια της ελευθερίας του άλλου. Η ελευθερία αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα, τα οποία συντελούν και τον ακρογωνιαίο λίθο του δημοσίου δικαίου. Η θεματική τους διακατέχεται από διάφορα φλέγοντα ζητήματα, όπως την πραγμάτευση της κουλτούρας του φιλοσοφικού ιδεώδους (παραδείγματος χάρη με τις έννοιες της ελευθερίας, ή η αξίας της ζωής) και την ενασχόληση με πρακτικά ζητήματα και την αντιμετώπισή τους. Ο πλήρης σεβασμός στα ιδανικά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δίνει σε κάθε πολίτη μία πνοή ελευθερίας, με τον συνακόλουθο ακονισμό της ποικιλομορφίας των δυνάμεων και ταλέντων που κατέχει κάθε άνθρωπος, ωθώντας τους εαυτούς τους στην αυτοπραγμάτωση. Η κατάσταση, όμως, αυτή φαντάζει ουτοπική. Αντίθετα, στη σημερινή κοινωνία, η ευδαιμονία των πολιτών δοκιμάζεται καθημερινά, ενώ τις περισσότερες φορές, παραδίδεται στο βωμό του κάθε άπληστου, που εκούσια εκμεταλλεύεται αναίσχυντα, την σκληρή σωματική και πνευματική εργασία των συνανθρώπων του.
Ποια είναι, όμως, τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα; Αρχικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστήσει σαφές πως όλοι πρέπει να διεκδικούμε τα ίδια δικαιώματα ανεξάρτητα από την καταγωγή, τις πεποιθήσεις ή τον τρόπο ζωής μας. Τα δικαιώματα αυτά θεμελιώνουν απαράβατες αξίες, όπως είναι η ελευθερία, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ισότητα, η απαράβατη αρχή της δικαιοσύνης, η δημοκρατία και η σύσταση ενός κράτους δικαίου. Όταν μέσα σε μία κοινωνία οι αξίες αυτές συνυπάρχουν, καθίσταται ευνοϊκή η εύρυθμη συνύπαρξη των πολιτών και η αντιμετώπιση του αντίποδα της απληστίας, που τραυματίζει την ομαλή και σταδιακή ανάπτυξη ισχυρών δεσμών μεταξύ των συνανθρώπων.
Μέσα σε μία κοινωνία όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα θα φυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού από τη διαφθορά, οι άνθρωποι θα παρήγαγαν καθολικά, πολύπλευρα και με ελευθερία, προσφέροντας με ανιδιοτέλεια και παράγοντας διαχρονικά μέσα στον χρόνο, αξιοποιώντας κάθε ψήγμα γνώσης, από την προηγούμενη γενιά. Τότε όμως, όταν ο άνθρωπος παύει να παράγει για την κάλυψη των βαθύτερων ενστίκτων του και των βιοτικών αναγκών του, τότε αρχίζει να παράγει πραγματικά. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος, ως έλλογο και κοινωνικό ον, παράγει ακόμα και όταν είναι ελεύθερος από την κάθε φυσική ανάγκη και τότε παράγει για την κάλυψη βαθύτερων αναγκών. Τότε, οι συμπολίτες δεν επιζητούν το ζην, αλλά την ηθική ανύψωση και ικανοποίηση του ευ ζην. Αυτή είναι και η απαρχή του κάθε πολιτισμού. Τότε ο άνθρωπος, απαλλαγμένος από την κάθε βιολογική ανάγκη, εξιδανικεύει την καλαισθησία και την ομορφιά και ασκεί κάθε κύτταρο του καλλιτεχνικού εσωτερικού του κόσμου, ωθώντας τον προς το φως. Η πηγαία αυτή φωνή, για ικανοποίηση των νόμων της καλαισθησίας, η ανάγκη για εκδήλωση ενός πολιτιστικού εύρους, πηγάζει από την εκπαίδευση, από την αυθεντική παιδεία που έχουμε λάβει, η οποία και αποτελεί απαράβατο και κατοχυρωμένο δικαίωμα όλων των πολιτών.
Δυστυχώς, όμως, το ατελείωτο γαϊτανάκι, της γιγαντιαίας οικονομικής ανάπτυξης την οποία βιώνει πληθώρα κρατών, αποτελεί τροχοπέδη στις προσπάθειες διαφύλαξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ανάπτυξη και η δίψα για περισσότερη δύναμη και πλούτο προωθεί συνεχώς καινοτόμες τακτικές ανταγωνισμού. Διάφορα κράτη, αδιαφορώντας για την ευημερία των πολιτών, ή για τα δικαιώματά τους, εκμεταλλεύονται ανερυθρίαστα και απάνθρωπα το εργατικό δυναμικό ενός υποδεέστερου κράτους, προωθώντας την εργαλειοποίησή του. Η κατάσταση αυτή, παρουσιάζει ως εύλογα συνακόλουθο αποτέλεσμα, τα ηνία του παγκόσμιου πλούτου και των μέσων παραγωγής, να βρίσκονται στα χέρια λίγων.
Η αξιοθαύμαστη αυτή οικονομική ευμάρεια ορισμένων κρατών, λοιπόν, υποθάλπει πληθώρα κεκαλυμμένων κοινωνικών προβλημάτων, με τη συστηματική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να κρίνεται ως καθολικά εδραιωμένη. Στις χώρες αυτές, η ισότητα δεν λαμβάνει υπόσταση, μιας και το φαινόμενο του ρατσισμού αδυνατεί να χαλιναγωγηθεί, καταδικάζοντας έτσι ομάδες ανθρώπων μέσα στην ίδια κοινωνία στην αφάνεια, εξαιτίας της διαφορετικότητάς τους. Σε άλλες περιπτώσεις στερούν από τα παιδιά την παιδική τους ηλικία, μη σεβόμενοι την τρυφερότητα των χρόνων αυτών και προωθούν την εκμετάλλευση και κακοποίηση τους, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά.
Κρίνεται σημαντικό, επίσης, να αναφερθεί ότι σε διάφορα κράτη, όπου η αρχή της δημοκρατίας δεν είναι σε ισχύ, παρουσιάζεται σοβαρή παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών, υποβάλλοντάς τους τη θανατική ποινή και λαμβάνοντας ελεγχόμενες πληροφορίες και εκπαίδευση. Με τον τρόπο όμως αυτό, προωθείται ο ναρκισσισμός και η αίσθηση του μίσους, μην έχοντας στραμμένο το βλέμμα τους στη δημιουργία, αλλά στην υφαρπαγή. Η δημιουργικότητα πηγάζει από τα βάθη ενός κόσμου, όπου το βλέμμα του καθενός είναι στραμμένο στους συνανθρώπους του, δίχως η αυταρέσκεια να έχει θέση στην κοινωνία.
Στη σημερινή εποχή, η αδράνεια και η σιωπηρή αποδοχή των πεπραγμένων από τους αιθεροβάμονες πολίτες, αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Επιτρέποντας την εκμετάλλευση των εργαζομένων φυσικοποιείται η αισχροκέρδεια και η αέναη ανάδειξή τους ως υποδεέστερους. Με τον τρόπο αυτό, δεν επιτρέπεται να αναπτυχθεί απρόσκοπτα μία δίκαιη κοινωνική πολιτική, που θα προωθήσει και την ευρυθμία ενός κράτους δικαίου. Έτσι, η κοινωνική ανισότητα γιγαντώνεται μέσω των προσώπων που κατέχουν τα μέσα παραγωγής, καθώς οι υπόλοιποι, είναι παιδαριώδες εύκολο να υποδουλωθούν. Τα πάντα, λοιπόν, θυσιάζονται στον βωμό του χρήματος και της δύναμης, χωρίς να μας επιτρέπεται να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας τόσο όσο να οραματιστούμε έναν κόσμο, όπου τα μέσα παραγωγής υπάρχουν για να προωθούν την ισότητα και τις έννοιες του προσωπικού και του ελεύθερου χρόνου.
Αντίθετα, η θεοποίηση του χρήματος και η πηγαία ανάγκη των δυνατών να κατέχουν τα ηνία των ισχυρών οικονομιών ωθεί μία δύναμη με ολέθρια αποτελέσματα, ενστερνίζοντας και στους πολίτες της ίδιας κοινωνίας την απληστία του υλισμού. Δημιουργούν χάσματα, ακόμα και στους ίδιους τους συμπολίτες, ώστε να καθίσταται εφικτή η κυριαρχία του ισχυρού πάνω στους αδυνάτους, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η ψυχή ενός ανθρώπου κηλιδώνεται από τις αποχρώσεις των αποτρόπαιων πράξεών του.
Ως αποτέλεσμα, κυριαρχεί η εξαθλίωση των ηθών και η καταπάτηση οποιασδήποτε διαφορετικής νόρμας βρεθεί στο διάβα τους και πολλές φορές φορές χάνεται ο τίτλος του ανθρώπου. Αν μπορούσαμε να οραματιστούμε μία κοινωνία, όπου ο κάθε πολίτης χρίζεται άξιος όλων των δικαιωμάτων του, θα προωθούνταν μία προσπάθεια ειρήνευσης των κρατών, εξιδανικεύοντας τον σεβασμό και την απόλυτη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων εντός της Ένωσης, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι τα θεμελιώδη δικαιώματα;, fra.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Δικαιώματα του Ανθρώπου – Εθνικό Σχέδιο Δράσης, un.org, διαθέσιμο εδώ
