Της Ευγενίας Σαχινιάν,
Η αρχαία ελληνική μυθολογία φημίζεται για τα έργα, τους μύθους και τις ιστορίες της ανά τον κόσμο. Εκατοντάδες μελέτες, έρευνες και παρουσιάσεις αφορούν κομμάτια της, κάνοντάς τη μέχρι και σήμερα να μη χάνει τη δυναμική της, καθώς επικρατεί είτε ως μάθημα είτε ως αντικείμενο ψυχαγωγίας για πολλούς ανθρώπους.
Ένας από τους πιο σαγηνευτικούς μύθους της είναι εκείνος της Περσεφόνης, -κόρης της θεάς Δήμητρας και του Δία-, και του Άδη, του ξακουστού θεού του Κάτω Κόσμου. Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα λιβάδι, το οποίο εξερευνούσε η Περσεφόνη, συνοδευόμενη από τις Νύμφες, τις κόρες του Ωκεανού. Εκατοντάδες άνθη, λουλούδια και τοπία προκαλούσαν το ενδιαφέρον της νεαρής. Δυστυχώς, μέσα στο λιβάδι ήταν φυτρωμένο και το λουλούδι το οποίο είχε φυτέψει η θεά Γαία προς τιμήν και ευχαρίστηση του Άδη, που ονομαζόταν Νάρκισσος. Αμέσως η Περσεφόνη, μαγεμένη από αυτό που αντίκρισε, χωρίς δισταγμό, αγγίζει το άνθος. Τότε, για κακή της τύχη, πάνω στο βουνό Νύσα, όπου και διεξάγεται ο μύθος, ανοίγει η γη και εμφανίζεται ο Άδης με το άρμα του. Αρπάζει την Περσεφόνη και, χωρίς να δει ή να ακούσει κανείς τις φωνές της, εξαφανίζεται.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Δήμητρα άρχισε να αναζητά την κόρη της, φοβισμένη πως κάποια μεγάλη συμφορά έχει συναντήσει. Την ίδια στιγμή αφαίρεσε από πάνω της όλα τα στολίδια και φόρεσε τον μαύρο της χιτώνα, ξεκινώντας παράλληλα το ταξίδι από τον Ουρανό έως τη Γη με μοναδικό σκοπό να βρει τη θυγατέρα της. Στο διάβα της δε συνάντησε κανέναν που να της δώσει απαντήσεις, εκτός από την Εκάτη. Η Εκάτη ήταν η μοναδική γυναίκα που άκουσε τις κραυγές της Περσεφόνης. Αυτό, όμως, που δε γνώριζε είναι πως ο Άδης την άρπαξε. Της το ανακοίνωσε λίγο αργότερα ο Ήλιος.
Οργισμένη η Δήμητρα, ζήτησε την παρέμβαση του Δία, ωστόσο εκείνος αρνήθηκε να μεσολαβήσει. Τότε η Δήμητρα εξοργίστηκε με τον Δία, μεταμόρφωσε τον εαυτό της σε γερόντισσα και ταξίδεψε παντού για να βρει πού οδήγησε ο Άδης την Περσεφόνη. Έπειτα από πολλά ταξίδια, έφτασε στην Ελευσίνα, όπου και βρήκε τις κόρες του βασιλιά Κελεού. Εκείνες τη ρώτησαν από πού είναι και της πρόσφεραν διαμονή στο παλάτι τους. Η Δήμητρα τις ευχαρίστησε, ισχυριζόμενη πως πειρατές την έριξαν στα παράλια και έκτοτε αναζητά βοήθεια. Οι τέσσερεις αδελφές οδηγούν τη θεά στο παλάτι, όπου και συμφώνησε με τη μητέρα τους, Μετάνειρα, να προσέχει τον μικρό γιο της.
Η Δήμητρα μεγάλωνε το παιδί με αμέριστη φροντίδα, δίνοντάς του, μάλιστα, τις χάρες, ώστε να γίνει αθάνατο. Συγκεκριμένα, βαστούσε το βρέφος πλάι στη φωτιά, με αποτέλεσμα, όσο μεγάλωνε, να παίρνει περισσότερα θεϊκά χαρακτηριστικά. Η διαμάχη, όμως, ανάμεσα στη Μετάνειρα και τη Δήμητρα δεν άργησε να έρθει, ένα βράδυ που η μητέρα είδε πώς απασχολούσε το παιδί της η γερόντισσα. Η Δήμητρα οργίστηκε και, αφού φώναξε με θυμό προς τη βασίλισσα, αποκάλυψε τη θεϊκή της ταυτότητα. Λίγο καιρό αργότερα, η Δήμητρα κατοίκησε σε έναν ναό που έφτιαξε ο βασιλιάς για να τιμήσει τη θεά μαζί με τον λαό του, ενώ ξεκίνησε να θρηνεί για τη δυστυχία που βρήκε εκείνη και την Περσεφόνη. Με αφορμή αυτό, επινοήθηκαν και τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Εκτός από τον θρήνο της, η Δήμητρα άρχισε να επιβάλλει τιμωρίες στους ανθρώπους ως εκδίκηση, για παράδειγμα διακόπτοντας τη βλάστηση της γης για όλον εκείνο το χρόνο. Τα νέα δεν άργησαν να φτάσουν στον Όλυμπο. Ο Δίας, μαθαίνοντας τα τεκταινόμενα, αναθέτει ως αποστολή στον αγγελιαφόρο Ερμή να πάει να βρει τον Άδη και να τον μεταπείσει να επιστρέψει στη Δήμητρα τη θυγατέρα της. Ο πονηρός θεός του Κάτω Κόσμου δέχεται την παράκληση του Ερμή, αφού, όμως, έχει δώσει στην Περσεφόνη να φάει τον καρπό ενός ροδιού, το οποίο θα την παρεμπόδιζε να μείνει για πάντα στη γη.
Η Περσεφόνη ανέβηκε στο άρμα του φτερωτού θεού και ανέβηκε ξανά στη γη. Όταν έφτασε στον ιερό ναό της Δήμητρας, αγκάλιασε σφιχτά τη μάνα της και εκείνη την καλωσόρισε. Την ίδια στιγμή, έφτασε και η απεσταλμένη του Δία, Ρέα, για να αναγγείλει την απόφαση του αρχηγού των θεών, η οποία και ήταν να παραμείνει η Περσεφόνη τα δύο τρίτα του χρόνου στη γη και το υπόλοιπό της να το περάσει στον Κάτω Κόσμο.
Ο Δίας, επίσης, παρακάλεσε τη Δήμητρα να επαναφέρει τη βλάστηση στη γη, κάτι το οποίο και έκανε. Αμέσως τα χωράφια γέμισαν με πράσινο, τα άνθη ξαναφύτρωσαν και οι καρποί ξαναβγήκαν. Πριν εγκαταλείψει η Δήμητρα μαζί με την κόρη της τον ναό στην Ελευσίνα, έδωσε στους κατοίκους ένα μάθημα και τους προέτρεψε να εκτελούν τα Ελευσίνια Μυστήρια, αν θέλουν να ζήσουν ευτυχισμένοι. Αντίθετα, όποιος δεν το έκανε, θα έμενε μια ζωή δυστυχής και αβοήθητος. Από τότε όλοι οι κάτοικοι των Αθηνών επισκέπτονται τα Ελευσίνια Μυστήρια, περνώντας από έναν δρόμο, ο οποίος και ονομάστηκε τιμητικά «Ιερά Οδός».
Όσο για τη Δήμητρα, όταν η Περσεφόνη έπρεπε να επιστρέψει στον Κάτω Κόσμο, εκείνη μαράζωσε ξανά, και μαζί της και όλη η πλάση. Με αυτό τον τρόπο εξηγούσαν οι αρχαίοι πώς γίνεται η αλλαγή των εποχών. Όταν, δηλαδή, η Περσεφόνη βρίσκεται μαζί με τη μητέρα της, η Δήμητρα χαίρεται και η γη βλασταίνει. Όταν, όμως, η Περσεφόνη φεύγει για να ζήσει με τον Άδη, η γη παγώνει και έρχεται ο χειμώνας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- A Companion to Greek Mythology (2011), ed. by K. Dowden, N. Livingstone, Blackwell Publishing Ltd.
- Προβατάκης, Θ. (2002), Η μυθολογία των Ελλήνων, Αθήνα, Εκδ. Ρέκου.
