Της Δήμητρας Αργυρού,
Ο μήνας Νοέμβριος είναι ο Καναδικός μήνας ευαισθητοποίησης για τα Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου (εν συντομία ΙΦΝΕ). Ως ΙΦΝΕ αναφερόμαστε σε 2 ανίατες χρόνιες παθήσεις του πεπτικού σωλήνα, συγκεκριμένα στην Ελκώδη Κολίτιδα και στη Νόσο του Crohn. Οι κλινικές εκδηλώσεις των δυο νοσημάτων είναι παρόμοιες, αν και υπάρχουν σημαντικές διαφορές ως προς την έκταση της φλεγμονής. Τουλάχιστον 4 με 5 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ΙΦΝΕ, ενώ πολλοί είναι οι ασθενείς που έρχονται αντιμέτωποι με σημαντικές δυσκολίες στην καθημερινή τους ζωή καθώς και στις κοινωνικές και επαγγελματικές υποχρεώσεις τους.
Η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn αποτελούν αυτοάνοσα νοσήματα. Με τον όρο αυτό περιγράφονται ασθένειες ή καταστάσεις που προκύπτουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα ενός οργανισμού αρχίζει να επιτίθεται σε υγιή ιστό του ίδιου, με τελικό σκοπό να τον καταστρέψει. Ωστόσο, η ακριβής αιτία που προκαλεί τα αυτοάνοσα και ειδικότερα την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο του Crohn παραμένει άγνωστη, αλλά θεωρείται πολυπαραγοντική. Η επικρατούσα άποψη είναι πως η αιτία σχετίζεται με μεταβολές του ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίες προκαλούνται από κάποιο περιβαλλοντικό ερέθισμα σε άτομα με γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση της νόσου. Ενδεχομένως να πρόκειται για συνδυασμό παραγόντων όπως βακτήρια, ιοί, γονίδια, κάπνισμα κτλ. Άλλοι παράγοντες, όπως το στρες και η διατροφή, κρίνεται πως δεν αποτελούν γενεσιουργά αίτια, παρόλο που τείνουν να συμβάλλουν στην επιδείνωση της συμπτωματολογίας.
Τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου παρουσιάζουν αρκετή ομοιότητα ως προς τα συμπτώματα, προσβάλλουν, όμως, με διαφορετικό τρόπο τον πεπτικό σωλήνα. Ειδικότερα, η ελκώδης κολίτιδα περιορίζεται μόνο στο παχύ έντερο και συγκεκριμένα προσβάλλει τον βλεννογόνο (εσωτερικό τοίχωμα) του σε διαφορετικές εκτάσεις. Ενώ αντίθετα, στη περίπτωση της νόσου Crohn μπορεί να προσβληθεί οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού σωλήνα (από το στόμα μέχρι τον πρωκτό), με εμφάνιση φλεγμονής διατοιχωματικά, δηλαδή προσβάλλοντας όλο το τοίχωμα του εντέρου.
Τα ΙΦΝΕ προσβάλλουν με διαφορετικό τρόπο το κάθε άτομο, δηλαδή ακόμη και ανάμεσα σε δύο ασθενείς με την ίδια νόσο θα παρατηρηθούν διαφορές. Διαφορετική θα είναι και η ένταση των συμπτωμάτων, καθώς αυτή εξαρτάται από την έκταση της φλεγμονής και το βαθμό προσβολής του εντερικού σωλήνα. Τα εντερικά συμπτώματα, τα πιο προφανή σε περιόδους έξαρσης της νόσου, περιλαμβάνουν κυρίως διαρροϊκές κενώσεις με έντονη συχνότητα (συχνά βλεννοαιματηρές), που μπορεί να συνοδεύονται από έντονο κοιλιακό άλγος. Οι εξωεντερικές εκδηλώσεις (πιο συνηθισμένες σε ασθενείς με νόσο Crohn) μπορεί να είναι πολλαπλές με ποικιλία συμπτωμάτων (αρθρίτιδα, στοματικές άφθες, οζώδες δερματικό ερύθημα, ηπατοπάθεια κλπ). Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν κόπωση, αναιμία, καταβολή, απώλεια βάρους, ενώ σε ασθενείς παιδικής ηλικίας η καθυστέρηση της ανάπτυξης και της έναρξης της ήβης αποτελούν σημαντικά προβλήματα.
Η διάγνωση της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου Crohn πραγματοποιείται με μεθοδική λήψη του ιστορικού του ασθενή και οριστικοποιείται με τη βοήθεια πολλών περαιτέρω εξετάσεων. Ο έλεγχος περιλαμβάνει ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και μικροβιολογικό έλεγχο κοπράνων. Στις εξετάσεις κοπράνων σημαντικό δείκτη για την ανεύρεση της φλεγμονής αποτελεί η καλπροτεκτίνη, η οποία είναι μία ουσία που βρίσκεται αυξημένη στα κόπρανα όταν υπάρχει φλεγμονή στο έντερο. Αφού εντοπισθεί η καλπροτεκτίνη σε υψηλά και μη φυσιολογικά επίπεδα, συνιστάται η κολονοσκόπηση με λήψη βιοψιών. Η κολονοσκόπηση αποτελεί την πλέον σημαντική εξέταση για την αναγνώριση της εντερικής φλεγμονής, επειδή με τις προηγούμενες εξετάσεις δεν μπορεί να επιτευχθεί η πλήρης απεικόνιση του εντέρου. Σε περιπτώσεις υπόνοιας νόσου Crohn, η γαστροσκόπηση και ο ολοκληρωτικός έλεγχος του λεπτού εντέρου με «ασύρματη κάψουλα» ή «μαγνητική εντερογραφία» βοηθούν στη διάγνωση και την ανάδειξη βλαβών σε όλο το μήκος του πεπτικού σωλήνα. Αξίζει να σημειωθεί πως στο 10% περίπου των ασθενών με ΙΦΝΕ είναι δύσκολη η διαφοροδιάγνωση ανάμεσα στην ελκώδη κολίτιδα και νόσο Crohn, λόγω παρόμοιων συμπτωμάτων.
Η θεραπεία για τα ΙΦΝΕ ποικίλλει ανάλογα το νόσημα, τον ασθενή και τις ανάγκες του. Στόχος είναι η διατήρηση της νόσου σε κατάσταση ύφεσης. Η συντηρητική θεραπευτική αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου Crohn επιτυγχάνεται με χορήγηση μίας ή συνδυασμού περισσοτέρων της μίας, φαρμακευτικών ουσιών, με παράλληλη συμπτωματική φαρμακευτική υποστήριξη (δηλαδή αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων) και τέλος με την κατάλληλη διατροφική υποστήριξη. Είναι αναγκαία η τήρηση μιας υγιούς ως επί των πλείστων διατροφής, με ταυτόχρονη αποχή από συγκεκριμένες τροφές που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τον ασθενή. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις κάποιοι ασθενείς θα χρειασθούν χειρουργείο (επειγόντως ή εκλεκτικά). Η χειρουργική αντιμετώπιση απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε ασθενείς στους οποίους ακόμη και η χορήγηση βαριάς φαρμακευτικής αγωγής απέτυχε ή στους ασθενείς με σοβαρές επιπλοκές και σημεία οξείας κοιλίας.
Οι χρόνιες ασθένειες δεν θεραπεύονται οριστικά, αλλά προκαλούν καταστάσεις στις οποίες ο ασθενής καλείται να προσαρμοστεί. Η προσαρμογή στη χρόνια ασθένεια είναι μία εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία διότι επηρεάζει σχεδόν όλους τους τομείς της καθημερινότητας ενός ατόμου. Όσον αφορά τις ψυχολογικές διαστάσεις των ΙΦΝΕ, τα άτομα συνήθως αισθάνονται αυξημένο στρες και άγχος στη ζωή τους, καθώς θα πρέπει να ζήσουν με τα συμπτώματα των παθήσεων αυτών. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ανησυχούν και για τον επαγγελματικό τους βίο και τις πιθανές αλλαγές στην εργασία τους. Παράλληλα, πολλοί νέοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ολοκλήρωση της εκπαίδευσης τους και στη διεκπεραίωση των σπουδών τους. Ένα άτομο που πάσχει από ΙΦΝΕ μπορεί, επίσης, να αντιμετωπίζει προβλήματα με την αυτό-εικόνα του και να βιώνει αισθήματα απομόνωσης ή και ντροπής (π.χ για τη χρήση της τουαλέτας πολλές φορές και σε απροσδόκητες στιγμές). Τα άτομα που ζουν με ΙΦΝΕ συνήθως προγραμματίζουν εκτενώς την καθημερινότητα τους και τις υποχρεώσεις τους ανάλογα με την κατάσταση της νόσου. Πρέπει να σημειωθεί πως σήμερα, το ελληνικό κράτος, στο πλαίσιο της Κοινωνικής Προστασίας των Ατόμων με Αναπηρία, έχει θεσπίσει ένα σύνολο νομοθετημάτων και κανονιστικών ρυθμίσεων με σκοπό την ανακούφιση ομάδων του πληθυσμού που πάσχουν από κάποια νόσο.
Ως άτομο που ζει με ελκώδη κολίτιδα και επιδιώκει μία «φυσιολογική ζωή», έχω να τονίσω πως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είμαστε μόνοι. Μπορούμε να απευθυνόμαστε σε φιλικά και αγαπημένα πρόσωπα για υποστήριξη όποτε το χρειαζόμαστε, καθώς και πρωτίστως στους ειδικούς. Υπάρχουν διάφοροι σύλλογοι με τους οποίους μπορεί κανείς να έρθει σε επαφή, όπως ο Ευρωπαϊκός Σύλλογος Ασθενών (EFCCA) και ο Σύλλογος Ατόμων με Νόσο του Crohn και Ελκώδη Κολίτιδα Ελλάδας (HELLESCC). Είναι ευεργετικό να προβάλλουμε ανοιχτά τέτοια ζητήματα, να ενημερώνουμε όλο και περισσότερο κόσμο σχετικά με τα ΙΦΝΕ και να αποβάλλουμε το στίγμα που ίσως δημιουργείται λανθασμένα γύρω από αυτά.
«Ό,τι και να γίνει, όταν η νόσος βρίσκεται σε έξαρση, σίγουρα θα περάσει. Αυτό είναι και το πιο σημαντικό πράγμα και γνωρίζοντάς το, έχεις τη δύναμη να συνεχίσεις» – A.Γ., Ελλάδα
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κατανοώντας τα Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου, Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας & Διατροφής. Διαθέσιμο εδώ
- Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα Εντέρου (ΙΦΝΕ). Διαθέσιμο εδώ
