Του Τάσου Μοσχονά,
Δεν είναι ψέμα. Τα τελευταία χρόνια, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Η.Π.Α., οι τιμές βασικών προϊόντων συναντούν ανοδική πορεία. Το φαινόμενο του υψηλού πληθωρισμού σίγουρα προκαλεί ανησυχία για την προσωρινότητά του ή μη, τα αίτιά του, καθώς και τη διάρκειά του, σε μια εποχή που, εξαιτίας της πανδημίας, απαιτούνται μεγάλες κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση των εθνικών οικονομιών και την ανάπτυξη.
Ο πληθωρισμός τον Οκτώβριο στη χώρα εκτινάχθηκε στο ύψος του 6,2%, το μεγαλύτερο άλμα τιμών που είχε να δει η χώρα από το μακρινό 1990. Οι προσδοκίες, μάλιστα, διαψεύσθηκαν, καθώς εκτιμητές προέβλεπαν πως το ποσοστό δε θα ξεπερνούσε το 6%. Για πέμπτο συναπτό μήνα, παρ’ όλα αυτά, το ποσοστό ξεπερνά το 5%, δείχνοντας πως το πρόβλημα δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί προσωρινό.
Τα στατιστικά τρομάζουν. Η τιμή της βενζίνης έχει διπλασιαστεί, ενώ βασικά αγαθά και τρόφιμα, όπως το μπέικον και τα αβγά, έχουν καταστεί ακριβότερα κατά 20%. Μεγάλη είναι και η αύξηση των τιμών στα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, της τάξης του 26%. Άλλοι δείκτες, επίσης, προβληματίζουν ιδιαίτερα. Οι ωριαίοι μισθοί έχουν μειωθεί κατά ποσοστό 1,2%, ενώ οι καταναλωτικές δαπάνες έχουν αυξηθεί κατά 1,6% στο τρίτο τρίμηνο του 2021, μετά και από την προηγηθείσα άνοδο 12% του δεύτερου τριμήνου, εξαιτίας βασικών ελλείψεων σε αγαθά. Τα ανησυχητικά στατιστικά σίγουρα προκαλούν απορίες όσον αφορά τα αίτιά τους, και επιπλέον ερωτηματικά για τη δυνατότητα του Αμερικανού Προέδρου Joe Biden να υλοποιήσει τα φιλόδοξα οικονομικά του προγράμματα.
Τι προκάλεσε, όμως, τον υψηλό πληθωρισμό; Οι απαντήσεις ποικίλουν. Η επικρατέστερη άποψη τάσσεται υπέρ της σημασίας των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού. Τα συνεχή lockdowns και το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων οδήγησαν πάνω 22 εκατομμύρια Αμερικανούς στο να χάσουν την εργασία τους μέσα στο 2020. Προφανές πλήγμα υπέστη και η παραγωγικότητα της οικονομίας, που έπεσε κατά 31% μόνο κατά το διάστημα Απριλίου-Ιουνίου 2021. Η Κυβέρνηση από την πλευρά της σίγουρα δεν ήταν φειδωλή, και με ισχυρές ενισχύσεις τρισεκατομμυρίων και κινήσεις έκτακτης ανάγκης από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα κατάφερε να «αναβιώσει» την οικονομία και να τη σώσει από μια επικείμενη καταστροφή. Ο κόσμος επέστρεψε στη δια ζώσης εργασία και η ζήτηση, μετά από μήνες, αυξήθηκε, ιδιαίτερα στους τομείς της εστίασης και των υπηρεσιών. Το πρόβλημα, όμως, μάλλον, αφορούσε περισσότερο τις ίδιες τις ελλιπείς προμήθειες.
Βλέπετε, οι εργοδότες δε μπορούσαν να ανταπεξέλθουν άμεσα στη ζήτηση και τα δίκτυα προμηθειών των επιχειρήσεων είχαν διαρραγεί σημαντικά, με αρκετούς «κρίκους» στις εκάστοτε αλυσίδες να έχουν σπάσει. Αυτό, σε συνδυασμό με τη δυσκολία του εργατικού δυναμικού να απορροφηθεί σε εργασίες που έχασε, σίγουρα δημιούργησε ένα κλίμα μιας μπερδεμένης και αποπροσανατολισμένης αγοράς. Το αυξημένο κόστος απ’ όλες αυτές τις διεργασίες, συνεπώς, ήταν φυσικό να μετακυλιστεί από τις επιχειρήσεις στον καταναλωτή, ανεξάρτητα αν αυτός μπορούσε να το σηκώσει.
Επιπλέον, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έκαναν λόγο για κακή εκτίμηση της κατάστασης από την πλευρά της Κυβέρνησης και των πολιτειακών φορέων. Η Κυβέρνηση Biden έχει προσφέρει σημαντικές ενισχύσεις στην οικονομία μέσω πακέτων ενίσχυσης. Το πρώτο, με ύψος 1,9 τρις δολάρια σίγουρα ήταν το πρώτο βήμα, αλλά όχι και το τελευταίο. Στα σκαριά, είναι ένα πρόγραμμα υποδομών ύψους 1 τρις δολαρίων, αλλά και μια καμπάνια για ένα πρόγραμμα κοινωνικής πολιτικής 2 τρις δολαρίων, που παράλληλα στοχεύει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Φαίνεται, συνεπώς, πως η Κυβέρνηση και ο Πρόεδρος δεν πτοούνται και επιδιώκουν να συνεχίσουν απρόσκοπτα τον ρου της κρατικής ενίσχυσης της οικονομίας.
Όσον αφορά τα μέτρα για την αντιμετώπιση του υψηλού πληθωρισμού, αλλά και τις εκτιμήσεις για τη διάρκειά του, οι απόψεις διίστανται. Η Κυβέρνηση, αλλά και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα —κάτω από έντονη κριτική— μιλούν για μια προσωρινή κατάσταση, που θα αμβλυνθεί άπαξ και η εφοδιαστική αλυσίδα επανέλθει στα κανονικά της επίπεδα. Η κατάσταση, όμως, φαίνεται πως θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2022, με ελαφρά άνοδο που θα ξεκινήσει από το τελευταίο τρίμηνο του 2021, όποτε και αναμένεται ένα «φως» ανάπτυξης. Τα ποσοστά του Οκτωβρίου, συνεπώς, θα πέσουν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν παύουν να είναι υψηλά.
Είναι, όμως, το ζήτημα παγκόσμιο ή αφορά κυρίως την Κυβέρνηση Biden και τον τρόπο διαχείρισης της πανδημίας και των συνεπειών της; Βλέποντας το ζήτημα συγκριτικά με την Ε.Ε., αν και υψηλός πληθωρισμός υπάρχει και στις δύο, δε συναντάται σε τόσο υψηλά ποσοστά. Μεγάλο ρόλο έχουν διαδραματίσει, φυσικά, οι φειδωλές κρατικές ενισχύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε αντίθεση με τα μεγαλεπήβολα προγράμματα σωτηρίας των Η.Π.Α. Οι σημαντικές ενισχύσεις, σε συνδυασμό και με την εξαγγελία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας), που επιμένει πως το ζήτημα θα λυθεί σύντομα, δημιουργούν απορίες. Πάντως, πρόσφατα ανακοινώθηκε από τον επικεφαλή της, Jerome Powell, σχέδιο σταδιακής απόσυρσης του ύψους 120 δις δολαρίων προγράμματος αγοράς ομολόγων, που είχε εξαγγελθεί την περασμένη άνοιξη. Ταυτόχρονα, η Τράπεζα, παρά τις πιέσεις για το αντίθετο, δήλωσε πως δε θα αυξήσει τα επιτόκια, που είναι σχεδόν μηδενικά, μέχρι το τέλος του 2022.
Τέλος, και ο ίδιος ο Αμερικανός Πρόεδρος προβαίνει σε ενέργειες πίεσης. Λίγες ημέρες πριν, ζήτησε από το Εθνικό Συμβούλιο για την Οικονομία να μειώσει τις τιμές του πετρελαίου και της βενζίνης, ενώ με πιέσεις στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου επιχειρεί να χειραγωγήσει τις τιμές στην αγορά της ενέργειας. Ταυτόχρονα, αποδεσμεύει στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου, με σκοπό να συγκρατήσει τα συνεχώς αυξανόμενα επίπεδα των τιμών. Στην προσπάθειά του αυτή, δε, ίσως χρειαστεί και να συγκρατήσει κάπως τα προγράμματα κρατικών ενισχύσεων. Στην αντίσταση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, πλέον φωνές μέσα στο Δημοκρατικό Κόμμα καλούν τον Πρόεδρο να είναι πιο «εγκρατής» ή να καθυστερήσει την υλοποίησή τους μέχρι μια σταθεροποίηση της κατάστασης. Στο μεταξύ, εκατοντάδες εκατομμύρια Αμερικανοί, αρκετοί εξ αυτών άνεργοι, βλέπουν τις τιμές θεμελιωδών προϊόντων και υπηρεσιών να φτάνουν σε επίπεδα δυσβάσταχτα για ένα μικρό ή μεσαίο νοικοκυριό, σε μια ήδη δύσκολη και μεταβατική για τις ζωές τους περίοδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΗΠΑ- Λευκός Οίκος: Ο πληθωρισμός προκλήθηκε από την πανδημία, Business Daily, Διαθέσιμο εδώ
- EXPLAINER: Why US inflation is so high, and when it may ease, AP News, Διαθέσιμο εδώ
- Ιnflation in US is at a 31-year high? The reasons and solutions are complicated, USA Today Money, Διαθέσιμο εδώ
