Της Δήμητρας Κούβελα,
Ο αρχιτεκτονικός όρος antebellum αναφέρεται στις επαύλεις μεγάλου μεγέθους του Αμερικανικού νότου, χρονολογούμενες περίπου τριάντα χρόνια πριν τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1861-1865). Η ονομασία antebellum ετυμολογικά προέρχεται από τους όρους ante και bellum, που στα λατινικά σημαίνουν πριν και πόλεμος αντίστοιχα. Ο όρος antebellum σχετίζεται, κυρίως, με την ιστορία της εποχής και του τόπου που εμφανίζεται και όχι με κάποιο συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό στυλ κατοικίας.
Τα χαρακτηριστικά οικιών που υπάγονται στην κατηγορία antebellum σχετίζονται με τον ερχομό των εκτοπισμένων Αγγλοαμερικανών, που έφθασαν στη Νότια Αμερική μετά την Εξαγορά της Λουιζιάνα το 1803 και κατά το μεταναστευτικό κύμα από την Ευρώπη. Με τον ερχομό αυτό, οι Αγγλοαμερικάνοι ξεκίνησαν να κυριαρχούν στην οικονομία, αλλά και στην αρχιτεκτονική του πρώτου μισού του 19ου αιώνα.
Το μεταναστευτικό κύμα είχε δημιουργηθεί μετά το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων και του Αγγλοαμερικανικού Πολέμου το 1812. Οι μετανάστες ασχολήθηκαν, κυρίως, με το εμπόριο καπνού, ζάχαρης, βαμβακιού και του λουλακί χρώματος.
Οι οικίες αυτού του ρυθμού σχετίζονται με τον ελληνικό νεοκλασικισμό και κάποιες φορές με το γαλλικό αποικιοκρατικό στυλ και το ομοσπονδιακό στυλ. Πρόκειται για μεγάλες κατασκευές, σχηματοποιημένες και γεωμετρικές, με κεντρικές εισόδους στην μπροστινή και πίσω πρόσοψη, με μπαλκόνια και κίονες ή πεσσούς. Αυτό το πλούσιο αρχιτεκτονικό στυλ ήταν πολύ διαδεδομένο στην Αμερική του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, και οι αρχιτεκτονικές του λεπτομέρειες περιλαμβάνουν την ύπαρξη τετράριχτων και αετωματικών σκεπών, συμμετρικής πρόσοψης, παραθύρων με συμμετρικά ανοίγματα, αρχαιοπρεπών κιόνων και πεσσών, περίτεχνων ζωοφόρων και εισόδων βεραντών, κεντρικών εισόδων με μεγάλες σκάλες, κεντρικής αίθουσας χορού και ενίοτε τρούλου.
Ήταν φυσικό, η έννοια της διατήρησης και προφύλαξης των οικιών να μπει σε δεύτερη μοίρα, μετά τις μεγάλες καταστροφές που προκάλεσε ο τυφώνας Κατρίνα το 2005. Οι οικίες καθαρίστηκαν πολλές φορές χωρίς να ακολουθηθούν οι οδηγίες του Eθνικού Οργανισμού Ιστορικής Συντήρησης. Έτσι, ενώ έγινε καθαρισμός των χώρων, δεν εφαρμόστηκε κάποιο ειδικό πρόγραμμα συντήρησης και επισκευών. Το 2015, ο οργανισμός FEMA (Federal Emergency Management Agency) δημιούργησε μία βάση δεδομένων με οικίες και αρχαιολογικά μέρη, σχεδίασε μελέτες για την υλοποίηση προγραμμάτων συντήρησης και εφαρμογών και ανήγειρε εκμαγεία από αλουμίνιο για την εκδήλωση μνήμης προς τιμή των 29 ιδιοκτησιών από τις χιλιάδες που χάθηκαν λόγω της φυσικής καταστροφής.
Πέραν της αρχιτεκτονικής αξίας του ρυθμού antebellum, ο όρος έχει συνδεθεί με το εμπόριο σκλάβων και τη δουλεία την εποχή εκείνη στις Η.Π.Α. Γι’ αυτό, υπάρχει από κάποιους η άποψη ότι τα κτίσματα αυτά, λόγω του αρνητικού συμβολισμού που φέρουν και της σύνδεσής τους με τη σκλαβιά, δεν θα έπρεπε να συντηρούνται και να προωθούνται πολιτισμικά και τουριστικά.
Ο θεσμός της δουλείας στην περιοχή εμφανίστηκε ήδη από τον 17ο αιώνα, με την έναρξη του εποικισμού της Αμερικής από τους Άγγλους. Η έκταση γης που τους παρεχόταν από το Στέμμα ήταν αρκετά εκτενής και συνήθως χρησιμοποιούνταν ως καλλιεργήσιμη γη, με τη μορφή φυτειών. Η ενασχόληση των Άγγλων με τη γεωργία απαιτούσε την εξεύρεση πολλών εργατικών χεριών, γεγονός που οδήγησε στη δουλεία. Οι σκλάβοι ήταν συνήθως άνθρωποι τους οποίους μετέφεραν από την Αφρική και τους επέβαλαν καταναγκαστικά έργα. Παρ’ όλο που η δουλεία είχε καταργηθεί στις βόρειες Πολιτείες από το 1804, στις νότιες πολιτείες της χώρας η τακτική αυτή συνεχιζόταν ελεύθερα. Το Κογκρέσο, το 1808, απαγόρευσε την μεταφορά δούλων από την Αφρική, αλλά η δουλεία εξακολούθησε να υφίσταται μέχρι την επικύρωση της 13ης Τροποποίησης του 1865, που επέφερε την καθολική κατάργησή της.
Κατά τα χρόνια μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο ενίοτε αναπτυσσόμενος θεσμός της φυτείας κατέρρευσε. Πολλές φυτείες καταστράφηκαν, άλλες υποδιαιρέθηκαν και πολλοί κτηνοτρόφοι νοίκιασαν τα οικόπεδά τους ως καλλιέργειες μισθωτών αγροτών, όπου οι αγρότες έδιναν ένα τμήμα της σοδειάς τους στους κατόχους γης ως ενοίκιο. Ειδάλλως, νοίκιαζαν τα οικόπεδα σε αγρότες που πλήρωναν κανονικό ενοίκιο. Οι πρακτικές αυτές συνεχίστηκαν μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, όταν και η μεγάλη οικονομική ύφεση και η είσοδος των νέων τεχνολογιών στην γεωργία απάλλαξε τις φυτείες από τις παραδοσιακές γεωργικές τεχνικές.
Πολλές οικίες με την αρχιτεκτονική τεχνική antebellum έχουν μετατραπεί σε αρχαιολογικά μνημεία, δημοφιλή ως τουριστικές ατραξιόν, όπου το μεγαλοπρεπές ύφος της αρχιτεκτονικής των κτισμάτων επισκιάζει την σκοτεινή ιστορία της σκλαβιάς. Έτσι, η ιστορία των οικιών αυτών υπέστη μια ρομαντικοποίηση.
Τα τουριστικά προγράμματα ξενάγησης συνήθως παράβλεπαν να αναφερθούν στη δουλεία της εποχής, συχνά αναφερόμενα στους δούλους ως υπηρέτες. Σήμερα, ολοένα και περισσότερα προγράμματα ξενάγησης συμπεριλαμβάνουν την αναφορά στην ιστορία της δουλείας του Αμερικανικού Νότου. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα πρέπει η σκοτεινή πλευρά της ιστορίας των φυτειών του νότου να αποτελεί τροχοπέδη στον θαυμασμό και την μελέτη της αρχιτεκτονικής antebellum.
ΕNΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- About Antebellum Homes Before and After the War, ThoughtCo, διαθέσιμο εδώ
- Plantations: The Dark History Behind the South’s most Famous Architectural Style, House Beautiful, διαθέσιμο εδώ
- Do idyllic southern plantations really tell the story of slavery?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
