Της Αννίτας Ελισσαίου,
68 νεκροί και 25 τραυματίες είναι ο απολογισμός της τελευταίας επίθεσης που έλαβε χώρα σε φυλακή του Εκουαδόρ, λίγο παραπάνω από έναν μήνα, μετά από το θανατηφόρο περιστατικό βίας που συντάραξε την τοπική, αλλά και τη διεθνή κοινότητα. Το Εκουαδόρ αντιμετωπίζει εδώ και μήνες μια τεράστια αύξηση σε αιματηρές εμπλοκές μεταξύ κρατουμένων σε σωφρονιστικά ιδρύματα και αναμορφωτήρια στην επικράτειά του, που έχουν κοστίσει τη ζωή σε περίπου 350 άτομα.
Η πιο πρόσφατη επίθεση συνέβη στο αναμορφωτήριο Litoral, στην πόλη Guayaquil, ξεκινώντας αργά το απόγευμα της Παρασκευής, και διήρκησε μέχρι τα ξημερώματα του Σαββάτου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δόθηκαν από τις αρχές, πρόκειται για μια ακόμα σύγκρουση μεταξύ αντίπαλων συμμοριών, οι οποίες μάχονται για τον έλεγχο της φυλακής. Αφορμή για το συγκεκριμένο περιστατικό φαίνεται να είναι το «κενό ισχύος» που δημιουργήθηκε μετά την πρόωρη απελευθέρωση του αρχηγού της μίας συμμορίας, όπως δήλωσε ο κυβερνήτης της επαρχίας Guayas, Pablo Arosemena, όπου βρίσκεται η Guayaquil και το Litoral. Εκμεταλλευόμενοι το κενό αυτό, η αντίπαλη συμμορία βρήκε την ιδανική ευκαιρία να καταστρέψει τους εχθρούς της και να λάβει τον έλεγχο του ανταγωνιστικού τμήματος της φυλακής. Στο Litoral είχε διαδραματιστεί τον Σεπτέμβριο η χειρότερη επίθεση στην ιστορία του Εκουαδόρ, με 119 θύματα, σε μια πραγματική σφαγή που προκάλεσε παγκόσμιο σοκ.
Μετά από ένα ακόμα τραγικό περιστατικό, όλα τα βλέμματα στρέφονται στην κυβέρνηση και στις δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίες απέτυχαν να αποτρέψουν την επανάληψη ενός τόσο θλιβερού γεγονότος. Ο Πρόεδρος του Εκουαδόρ, Guillermo Lasso, έσπευσε να εκφράσει τα συλλυπητήριά του στις οικογένειες των θυμάτων, και, στη συνέχεια, εξαπέλυσε δριμεία κριτική κατά του δικαστικού σώματος που ενέκρινε την απελευθέρωση του αρχηγού της συμμορίας. Μετά τη μεγάλη επίθεση του Σεπτεμβρίου, ο Lasso είχε θέσει τις φυλακές σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, επιτρέποντας την παρουσία και συμβολή στρατιωτικών δυνάμεων στη διατήρηση της ειρήνης. Όμως η απόφαση του δικαστηρίου, με βάση τα λόγια του Προέδρου, έθεσε περιορισμούς στον συντονισμό της δράσης των κρατικών δυνάμεων και του στρατού, αποτρέποντάς τους από το να «προστατεύσουν ζωές». Ο Lasso κατηγόρησε επίσης και τις προηγούμενες κυβερνήσεις για την «παθητική» τους στάση που επέτρεψε το πρόβλημα να πάρει τέτοιες διαστάσεις.
Ωστόσο, η στάση του Προέδρου δεν είναι παρά μια δικαιολογία για μερικούς. Το ζήτημα της ασφάλειας των φυλακών ταλανίζει τη χώρα χρόνια τώρα. Σύμφωνα με τον Συνταγματάρχη Mario Pazmiño, πρώην διευθυντή της Υπηρεσίας Πληροφοριών των Ενόπλων Δυνάμεων, το τελευταίο περιστατικό επιδεικνύει την ανικανότητα της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει ένα φαινόμενο που έχει βγει εκτός ελέγχου.
Όσα μέτρα έχουν ληφθεί στην προσπάθεια κάμψης της βίας στα σωφρονιστικά ιδρύματα έχουν επιφέρει ελάχιστα αποτελέσματα μέχρι τώρα, ενώ είναι πασιφανές ότι το πρόβλημα πλέον δεν διαχειρίζεται εύκολα. Απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός ότι μέσα σε έναν χρόνο έχουν περάσει τρία άτομα από τη θέση του διευθυντή των φυλακών του Εκουαδόρ. Η αιματηρή επίθεση του Σεπτεμβρίου ώθησε την κυβέρνηση στη λήψη νέων μέτρων, ανάμεσά τους η επένδυση 24 εκατομμυρίων δολαρίων για την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού των σωφρονιστικών υπαλλήλων. Προβλέπεται, επίσης, η απόδοση χάρεων και η περικοπή των ποινών για συγκεκριμένους κρατούμενους, με σκοπό την αντιμετώπιση του «συνωστισμού» στις φυλακές της χώρας.
Πράγματι, ο αριθμός των ανθρώπων που κρατούνται στις φυλακές του Εκουαδόρ είναι τεράστιος, γεγονός που συμβάλλει στην έξαρση της βίας και των επιθέσεων, σύμφωνα με τον Douglas Duran από το Λατινοαμερικανικό Ινστιτούτο για την Πρόληψη του Εγκλήματος των Ηνωμένων Εθνών. Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι φυλακές είναι υπερπλήρεις, υπεράνω της προβλεπόμενης χωρητικότητάς τους κατά 140%. Για παράδειγμα, το Litoral έχει χωρητικότητα για 5.300 άτομα, όμως αυτή τη στιγμή κρατά 8.500 ανθρώπους. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σε ένα κελί για 10 άτομα, διαμένουν 30. Στο γεγονός αυτό συμβάλλει, όπως ισχυρίζονται ομάδες ακτιβιστών, στο προβληματικό σύστημα δικαιοσύνης της χώρας. Πολλοί κατηγορούμενοι μπαίνουν στη φυλακή προτού εκδικαστεί η υπόθεσή τους, γεμίζοντας τα κελιά.
Ένας ακόμη παράγοντας, που συνεισφέρει στο εντονότατο φαινόμενο της βίας στις φυλακές, είναι αυτό της διαφθοράς. Πέρα από την παρουσία και δραστηριοποίηση συμμοριών και εγκληματικών ομάδων, όλες συνδεδεμένες με τη διακίνηση ναρκωτικών, πολλοί κρατούμενοι καταγγέλλουν τη συμμετοχή και των σωφρονιστικών υπαλλήλων, ή τουλάχιστον την «απάθειά» τους σε περιπτώσεις όπου κρατούμενοι πέφτουν θύματα επιθέσεων. Οι φύλακες φαίνεται να κάνουν τα «στραβά μάτια» και στη διακίνηση όπλων μέσα στα ιδρύματα, καθώς όλες οι έρευνες της αστυνομίας, μετά τις επιθέσεις, έχουν βρει τεράστια αποθέματα τουφεκιών, μαχαιριών, πυρομαχικών, ακόμα και εκρηκτικών. Η πιο πρόσφατη σύγκρουση στο Litoral δεν αποτελεί εξαίρεση.
Το αναμορφωτήριο Litoral είναι το επίκεντρο της βίας για έναν ακόμη λόγο: Εκεί κρατούνται όλοι όσοι «κινούν τα νήματα» της διακίνησης ναρκωτικών στο Εκουαδόρ- όσοι, τουλάχιστον, έχουν συλληφθεί. Οι «μεγάλοι», όπως ήταν αναμενόμενο, έχουν δημιουργήσει τις δικές τους παρατάξεις μέσα στη φυλακή, ανταγωνιζόμενες η μία την άλλη για το -ιδιαίτερα επικερδές- εγχώριο εμπόριο ναρκωτικών, όσο και το διεθνές, με προορισμό την Κολομβία και το Περού. Τον τελευταίο καιρό, οι συμμορίες αυτές φαίνεται να έχουν αρχίσει να συνεργάζονται με μερικά από τα πιο επικίνδυνα καρτέλ του Μεξικού, το Sinaloa και το Jalisco New Generation. Μεταξύ τους υπάρχει διαμάχη για τον έλεγχο του ναρκεμπορίου του Εκουαδόρ, με τις τοπικές συμμορίες να δρουν ως πληρεξούσιοί τους για την προστασία των συμφερόντων του εκάστοτε καρτέλ και των «διαδρόμων» της διακίνησης ναρκωτικών.
Αν δεν υπάρξουν αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις από την κυβέρνηση, το αίμα θα συνεχίσει να κυλά στις φυλακές του Εκουαδόρ. Απελπισμένοι συγγενείς των θυμάτων ζητούν την καλύτερη προστασία των κρατουμένων, όμως το πρόβλημα έχει βαθύτερες ρίζες. Ο Πρόεδρος Lasso έχει επισημάνει ότι χρειάζονται τα κατάλληλα συνταγματικά εργαλεία για να ανακαταλάβει η κυβέρνηση τον έλεγχο και να επαναφέρει την τάξη στις φυλακές. Αντιμέτωπη, όμως, με τον υπόκοσμο, θα τα καταφέρει;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ecuador: 68 inmates killed and 25 injured in latest prison massacre, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Ecuador prison riot: new fighting at Guayaquil jail kills 68, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Signs abounded that deadly Ecuador prison attack was coming, AP News, διαθέσιμο εδώ
- The war inside Ecuador’s prisons, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Ecuador declares state of emergency over crime wave, DW, διαθέσιμο εδώ
- Ecuador to pardon thousands of inmates after deadly prison riot, CNN, διαθέσιμο εδώ
