Της Μαρίας Σαρρή,
Η ιστορία του Ιερού Δισκοπότηρου έχει συγκλονίσει ολόκληρες γενιές ανθρώπων, έχει κερδίσει το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινωνίας και έχει οδηγήσει μεγάλο αριθμό ατόμων στην αναζήτησή του. Η αρχή της ιστορίας αυτής ξεκινάει από τη βιβλική περίοδο και φτάνει μέχρι και τις μέρες μας. Υπάρχει, όμως, μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον μύθο, που περιτριγυρίζει το αντικείμενο αυτό, και την ύπαρξή του στην πραγματικότητα.
Στον καιρό των ιπποτών και των μεσαιωνικών θρύλων, το ιερό δισκοπότηρο ήταν το πιο περιζήτητο χριστιανικό κειμήλιο μέσα στην κουλτούρα των ανθρώπων για αιώνες. Συνήθως συνδέεται με το κύπελλο από το οποίο ήπιε ο Ιησούς κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, αλλά και ως το κύπελλο που χρησιμοποίησε ο Ιωσήφ της Αριμαθαίας για να συλλέξει το αίμα Του, όταν ο Χριστός βρισκόταν επάνω στον σταυρό. Η μεγάλη σημασία που δίνεται από τη χριστιανική θρησκεία για την πράξη της σταύρωσης, αλλά και της Θείας Ευχαριστίας, συνέδεσε την αναζήτηση του δισκοπότηρου, με την ανάγκη για ένωση με τον Θεό.
Λόγω της έντονης παρουσίας αντικειμένων στην κελτική μυθολογία, η οποία συχνά τους απέδιδε ιαματικές ιδιότητες ή υπερφυσικά χαρακτηριστικά, το δισκοπότηρο έγινε βασικό θέμα στη λογοτεχνία που ήθελε να αναδείξει τη ζωή του βασιλιά Αρθούρου. Ο Γάλλος ποιητής Chrétien de Troyes φαίνεται να εισάγει το δισκοπότηρο ως θεϊκό αντικείμενο στα γραπτά του, στις αρχές του 12ου αιώνα, Perceval. Τον ίδιο αιώνα, ο Robert de Boron θέλει να διευκρινίσει περαιτέρω τη μεγάλη σημασία του στο ποίημά του, Joseph d’Arimathie, αναφέροντας την παρουσία του Ιερού Δισκοπότηρου στον Μυστικό Δείπνο και τον θάνατο του Χριστού. Ενώ, ο Perceval ήταν ο ιππότης που προοριζόταν να κυνηγήσει το δισκοπότηρο στην πεζογραφία του Troyes και του de Boron, αυτός που καταφέρνει να γίνει ο πιο γνωστός ιππότης που θα ολοκληρώσει την αποστολή είναι ο Sir Galahad, που αναφέρεται στο κείμενο Queste del Saint Graal στα μέσα του 13ου αιώνα και ανήκει στην ακολουθία του βασιλιά Αρθούρου.
Αν και είναι γενικά αποδεκτό ως μυθικό αντικείμενο, ορισμένοι πιστεύουν ότι το Ιερό Δισκοπότηρο είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό δημιούργημα της μεσαιωνικής λογοτεχνίας. Ορισμένες ιστορίες, αναφορικά με τις περιπέτειες του βασιλιά Αρθούρου, υποστηρίζουν ότι ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία έφερε το δισκοπότηρο στο Glastonbury, στην Αγγλία. Ένας θρύλος λέει ότι στο σημείο όπου έθαψε το δισκοπότηρο, το νερό τρέχει κόκκινο, επειδή διατρέχει μέσα από το αίμα του Χριστού, αν και οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι αυτό αποτελεί απλά μια επίδραση του κόκκινου οξειδίου του σιδήρου στο έδαφος. Άλλοι πιστεύουν ότι οι Ναΐτες Ιππότες άρπαξαν το Ιερό Δισκοπότηρο από το Όρος του Ναού, κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών, και το έκρυψαν.
Η μυθολογία, όμως, δεν είναι πάντα μακριά από την ιστορική πραγματικότητα, ειδικά σε ένα θέμα όπως αυτό. Στο πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο Los Reyes del Grial, η λέκτορας μεσαιωνικής ιστορίας Margarita Torres και ο ιστορικός τέχνης Josè Miguel Ortega del Rio ισχυρίζονται ότι το Άγιο Δισκοπότηρο βρίσκεται μέσα στη βασιλική του San Isidoro, σε μια πόλη στη βόρεια Ισπανία. Οι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι μια έρευνα τριών ετών, τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το Ιερό Δισκοπότηρο είναι επικαλυμμένο με κοσμήματα, και πως ήταν εδώ και χρόνια γνωστό ως δισκοπότηρο της Infanta Doña Urraca, προς τιμήν της κόρης του βασιλιά Φερδινάνδου Α’, ηγεμόνα της Λεόν και της Καστίλλης από το 1037 έως το 1065.
Οι ερευνητές, μετά τη μελέτη των ισλαμικών λειψάνων στη βασιλική του San Isidoro, βρήκαν μεσαιωνικές αιγυπτιακές περγαμηνές που ανέφεραν ότι το ιερό δισκοπότηρο είχε μεταφερθεί από την Ιερουσαλήμ στο Κάιρο και στη συνέχεια είχε δοθεί στον εμίρη που κυβερνούσε ένα ισλαμικό βασίλειο στις ισπανικές ακτές της Μεσογείου, ως αντάλλαγμα για τη μεγάλη βοήθεια που προσέφερε στην πείνα της Αιγύπτου. Στη συνέχεια, ο εμίρης χάρισε το δισκοπότηρο ως προσφορά ειρήνης στον χριστιανό βασιλιά Ferdinand. Το κύπελλο βρίσκεται στην κατοχή της βασιλικής από τον 11ο αιώνα και σε κοινή θέα στο υπόγειο μουσείο της εκκλησίας από τη δεκαετία του 1950.
Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι η επιστημονική χρονολόγηση έχει τοποθετήσει την προέλευση του κυπέλλου μεταξύ 200 π.Χ. και 100 μ.Χ.. Όπως, όμως, αναφέρουν οι Irish Times, οι συγγραφείς παραδέχονται ότι δεν μπορούν να αποδείξουν οριστικά ότι το δισκοπότηρο άγγιξε πραγματικά τα χείλη του Ιησού, μόνο ότι είναι το σκεύος που οι πρώτοι Χριστιανοί τιμούσαν ως αυτό που χρησιμοποιήθηκε στον Μυστικό Δείπνο.
Δεν είναι, βέβαια, αυτή η πρώτη εμφάνιση του Ιερού Δισκοπότηρου. Πολλές φορές στον περασμένο αιώνα, πρωτοσέλιδα εφημερίδων κήρυξαν την ολοκλήρωση της αναζήτησης για το Άγιο Δισκοπότηρο. Στις αρχές του 1900, ανακοινώθηκε πως το κύπελλο ανακαλύφθηκε κοντά στο Αβαείο Glastonbury της Αγγλίας. Λίγα χρόνια αργότερα, ένα διαφορετικό ασημένιο κύπελλο με περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία ανακαλύφθηκε στην αρχαία πόλη της Αντιόχειας και παρουσιάστηκε ως το Άγιο Δισκοπότηρο. Το Δισκοπότηρο της Αντιόχειας, τώρα στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης, περιόδευσε σε μουσεία, όπως το Λούβρο στο Παρίσι, και μάλιστα τοποθετήθηκε στην Παγκόσμια Έκθεση 1933-1934 στο Σικάγο. Λίγα χρόνια αργότερα όμως, αποκαλύφθηκε ότι χρονολογείται γύρω στις αρχές του 6ου αιώνα. Από την άλλη πλευρά, το 1927, ένα δισκοπότηρο με ελληνικές επιγραφές, που είχε στην κατοχή του το Μουσείο Τέχνης του Τολέδο, διεκδίκησε και αυτό με τη σειρά του τον τίτλο του Αγίου Δισκοπότηρου.
Αξίζει, τέλος, να σχολιαστεί, πως η ιδέα ύπαρξης ενός αντικειμένου, το οποίο συσχετίζεται άμεσα με ένα σημαντικό θρησκευτικό πρόσωπο, εκείνο του Μεσσία, έχει δυσκολέψει ακόμη και ερευνητές να διαφοροποιήσουν το μυθολογικό από το ρεαλιστικό στοιχείο. Αρκετοί άνθρωποι αρέσκονται στο μυστήριο, το οποίο πηγάζει από τις αναφορές, με αποτέλεσμα να οδηγούνται ακόμα και σε ακρότητες. Το Δισκοπότηρο, ως σύμβολο μυστικής γνώσης, γοήτευσε ακόμη και τον Αδόλφο Χίτλερ. Οι Ναζί φημίζεται ότι επέλεξαν δώδεκα αξιωματικούς των SS ως ιππότες του Δισκοπότηρου, στέλνοντάς τους σε ένα ανακατασκευασμένο κάστρο στο Vevelsburg της Βεστφαλίας, στο οποίο οι τελετές που έκαναν περιλάμβαναν ακραίες και βίαιες πράξεις. Παρά, όμως, τις δυσάρεστες αυτές εκφάνσεις, το Ιερό Δισκοπότηρο συνεχίζει να μαγεύει τόσο τους αναγνώστες βιβλίων φαντασίας και μυστηρίου όσο και τους ιστορικούς και τους ερευνητές. Το μόνο που είναι βέβαιο, και για τις δύο κατηγορίες, είναι το γεγονός ότι η αναζήτηση αυτή δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Smith, Julianne (2004), “Review of The Holy Grail: Imagination and Belief, by R. Barber” Christianity and Literature, τεύχος 54ο. Διαθέσιμο εδώ
- Miesel, Sandra, The Real History of the Holy Grail, από την ιστοσελίδα catholicculture.org. Διαθέσιμο εδώ
- Klein, Christopher (2018), Is the Quest for the Holy Grail Over?, από την ιστοσελίδα history.com. Διαθέσιμο εδώ
