Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
Σήμερα, ψηλάφησες ένα εξόγκωμα. Η αίσθηση του στήθους σου έχει αλλάξει, κάτι είναι διαφορετικό. Τρομάζεις. Κλείνεις αμέσως ραντεβού για μαστογραφία. Ξέρεις, εκείνο το ραντεβού που συνεχώς έλεγες πως θα κανονίσεις και το ανέβαλες επανειλημμένως, γιατί είχες «άλλες δουλειές». Φοβάσαι. Σου έρχονται στο μυαλό φίλοι, γνωστοί, συγγενικά πρόσωπα που διαγνώστηκαν και τότε συνειδητοποιείς τον τόσο μεγάλο αριθμό τους. Ο καρκίνος του μαστού είναι η κυριότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες μετά από αυτόν του πνεύμονα. Το θλιβερό αυτό γεγονός έρχεται να συμπληρώσει η είδηση πως τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά εμφάνισής του έχουν αυξηθεί κατά 0,5% ετησίως.
Η συγκεκριμένη μορφή καρκίνου πλήττει τόσο θηλυκά όσο και αρσενικά άτομα, παρ’ ότι ως επί το πλείστον προτιμά τον γυναικείο πληθυσμό. Βασικό σύμπτωμα που μπορεί να προμηνύει την ύπαρξή του, είναι η παρουσία εξογκώματος ή πάχυνσης στο στήθος με διαφορετική αίσθηση από τον περιβάλλοντα ιστό. Ακόμα, αλλαγές στο μέγεθος, το σχήμα ή την εμφάνιση των μαστών ή μεταβολές του δέρματος πάνω από αυτούς, όπως βαθουλώματα, αποτελούν ανησυχητικά σημάδια και πρέπει να ελεγχθούν. Τέλος, μια νέα ανεστραμμένη θηλή, το ξεφλούδισμα ή η δημιουργία κρούστας στη σκουρόχρωμη περιοχή γύρω από τη θηλή, αλλά και η ερυθρότητα ή οι λακκούβες στο δέρμα του μαστού (όψη πορτοκαλιού), πρέπει να αφυπνίσουν το άτομο.
Ο καρκίνος του μαστού προκύπτει, όταν τα μαστικά κύτταρα αρχίζουν να μεγαλώνουν ανώμαλα, δηλαδή να διαιρούνται με ταχύτερους ρυθμούς από τα υγιή, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται και να δημιουργούν εξόγκωμα ή μάζα. Προφανώς, τα κύτταρα αυτά μπορούν στη συνέχεια να εξαπλωθούν (μετάσταση) και μέσω του στήθους να μεταναστεύσουν στους λεμφαδένες ή σε άλλα μέρη του σώματος. Συχνό σημείο εκκίνησης του συγκεκριμένου καρκίνου θεωρούνται οι γαλακτοφόροι πόροι, ένας τύπος που ονομάζεται πορογενές διηθητικό καρκίνωμα. Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί, αρχικά, και στον αδενικό ιστό (λοβιακό διηθητικό καρκίνωμα) ή σε άλλα κύτταρα ή ιστούς μέσα στο στήθος.
Πλέον, έχουν αναγνωριστεί ορμονικοί, περιβαλλοντικοί, αλλά και παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής του ατόμου και οδηγούν σε αύξηση του κινδύνου νόσησης. Παρόλα αυτά, δεν αποτελούν τον κανόνα. Περίπου το 5-10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού φαίνεται πως συνδέονται με μεταλλαγμένα γονίδια που κληρονομούνται από γενιά σε γενιά μέσα σε μια οικογένεια. Μάλιστα, κάποια από αυτά έχουν αναγνωριστεί, με τα πιο γνωστά να είναι το BRCA1 (Breast Cancer Gene 1) και το BRCA2 (Breast Cancer Gene 2), τα οποία σχετίζονται με αύξηση των πιθανοτήτων νόσησης και του καρκίνου των ωοθηκών. Η ύπαρξη γενετικού ιστορικού με καρκίνο του μαστού ή και άλλου τύπου συνιστά την διενέργεια γονιδιακών εξετάσεων, ώστε να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις.
Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι το γυναικείο φύλο και η μεγάλη ηλικία. Ακόμα, η ύπαρξη προσωπικού ιστορικού παθήσεων του μαστού, όπως ο εντοπισμός λοβιακού καρκινώματος in situ ή άτυπης υπερπλασίας μαστού έπειτα από βιοψία, και ιστορικού καρκίνου στον έναν μαστό, αυξάνει την πιθανότητα νόσησης. Επίσης, το οικογενειακό ιστορικό (μητέρα/αδερφή/κόρη) του συγκεκριμένου καρκίνου καθιστά πιθανότερη την εμφάνισή του. Η έκθεση σε ακτινοβολία στο στήθος, ειδικά κατά την παιδική ή νεανική ηλικία, η παχυσαρκία, η έμμηνος ρύση πριν την ηλικία των 12 και αντίστοιχα η εμμηνόπαυση σε μεγαλύτερη ηλικία, η πρώτη εγκυμοσύνη μετά τα 30 έτη και η κατανάλωση αλκοόλ, είναι μερικοί επιπλέον παράγοντες. Τέλος, στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγεται και η ορμονική θεραπεία, μετά την εμμηνόπαυση για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της, η οποία περιλαμβάνει συνδυασμό οιστρογόνων και προγεστερόνης. Ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση, ο κίνδυνος μειώνεται με τον τερματισμό της αγωγής.
Η πρόληψη του καρκίνου του μαστού απαιτεί προφανώς απεικονιστικές μεθόδους, με την πιο κοινή να είναι η μαστογραφία. Ουσιαστικά, αποτελεί μια φωτογραφία του εσωτερικού του στήθους που μπορεί να εντοπίσει ακόμα και πολύ μικρούς όγκους. Ανιχνεύει το μη διηθητικό πορογενές καρκίνωμα in situ, αφού μη φυσιολογικά κύτταρα επενδύουν τον μαστικό πόρο, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μετατραπεί σε διηθητικός. Γενικά, ο πυκνός μαστικός ιστός μπορεί να δυσκολέψει το έργο της μαστογραφίας, καθιστώντας δύσκολη την εύρεση του καρκίνου, καθώς τόσο οι όγκοι όσο και ο πυκνός ιστός απεικονίζονται σαν άσπρες δομές. Ιστός με μεγάλη πυκνότητα είναι πιθανότερο να εμφανιστεί σε γυναίκες μικρότερης ηλικίας.
Άλλη απεικονιστική μέθοδος είναι η μαγνητική τομογραφία (MRI), μια διαδικασία που χρησιμοποιεί μαγνήτη, ραδιοκύματα και έναν υπολογιστή, ώστε να προκύψει μια σειρά λεπτομερών εικόνων των περιοχών εντός του σώματος. Συνήθως, χρησιμοποιείται ως έλεγχος σε γυναίκες με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Ένα ακόμα διαγνωστικό εργαλείο αποτελεί η εξέταση στήθους, που πραγματοποιείται από τον γιατρό, ο οποίος αισθάνεται την περιοχή του μαστού και των μασχαλών, ώστε να ανιχνεύσει την ύπαρξη εξογκωμάτων ή οποιασδήποτε ασυνήθιστης παρουσίας. Τέλος, χρήσιμη μπορεί να φανεί και η θερμογραφία, δηλαδή ο υπολογισμός της θερμοκρασίας του δέρματος, που καλύπτει τους μαστούς με τη βοήθεια μιας ειδικής κάμερας, αφού οι όγκοι μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στη φυσιολογική θερμοκρασία του, αλλά και το δείγμα ιστού κατά το οποίο λαμβάνονται κύτταρα από τον ιστό, ελέγχονται με τη βοήθεια μικροσκοπίου και έτσι μπορεί να εντοπιστεί πιθανός καρκίνος.
Ωστόσο, είναι δυνατόν κι οι συνήθειες του ίδιου του ατόμου να βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωση. Αρχικά, είναι σημαντική η συχνή αυτοεξέταση, δηλαδή η ψηλάφηση των μαστών, ώστε σε περίπτωση που διαπιστωθεί κάποια αλλαγή, το άτομο να απευθυνθεί αμέσως στον γιατρό. Επίσης, ο μετριασμός του αλκοόλ, η διατήρηση ενός υγιούς βάρους, η άθληση και η επιλογή μιας υγιεινής διατροφής, μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην πρόληψη. Ειδικότερα, η μεσογειακή διατροφή που περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, ξηρούς καρπούς και έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Όσον αφορά τις γυναίκες με υψηλό κίνδυνο νόσησης, μπορούν να ακολουθήσουν προληπτική αγωγή, γνωστή ως χημειοπρόληψη. Η θεραπεία αυτή αποσκοπεί στον αποκλεισμό των οιστρογόνων μέσω επιλεγμένων ρυθμιστών υποδοχέων και αρωματικών αναστολέων, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες. Τέλος, η προληπτική αφαίρεση μαστών (μαστεκτομή) και ωοθηκών αποτελεί ακόμα μια επιλογή πρόληψης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Breast Cancer Screening (PDQ®)–Patient Version, NATIONAL CANCER INSTITUTE. Διαθέσιμο εδώ
- Breast cancer, MAYO CLINIC. Διαθέσιμο εδώ
