Του Μάριου Κριτίδη,
Η Αμερική, τα τελευταία δύο χρόνια, αντιμετωπίζει πρωτοφανή ανάφλεξη των διαφυλετικών σχέσεων. Ο θάνατος του George Floyd αποτέλεσε την αφορμή για την ανάδυση νέου γύρου συζητήσεων περί ρατσισμού και τη θέση των έγχρωμων στην αμερικανική κοινωνία. Διαχρονικά, οι διαφυλετικές συμπεριφορές και σχέσεις αποτελούσαν σημαντικό παράγοντα στην αμερικανική πολιτική ζωή, πράγμα που σαν Ευρωπαίοι μάς φαίνεται αρκετά δύσκολο να αντιληφθούμε. Είναι τόσο σημαντικές, που ο θάνατος του George Floyd, σε έναν βαθμό, επηρέασε τα αποτελέσματα των εκλογών του 2020, και ακόμα περισσότερο την αμερικανική κοινωνία και πολιτική σκηνή να λάβει στάση απέναντι σε ζητήματα φυλετικών ανισοτήτων, φυλετικών σχέσεων και «συστημικού ρατσισμού».
Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων ήταν, προφανώς, τα ζητήματα αυτά να φτάσουν να απασχολήσουν και το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Όμως, αυτό έχει προκαλέσει πολιτικές αντιδράσεις από τους Ρεπουμπλικάνους και έχει οδηγήσει επτά Ρεπουμπλικανικές πολιτείες σε περιορισμούς στο εκπαιδευτικό τους σύστημα — συγκεκριμένα, στα επίπεδα από νηπιαγωγείο μέχρι και το αντίστοιχο για εμάς δημοτικό. Επίκεντρο αυτής της αντιπαράθεσης αποτελούν προσαρτήσεις στη διδακτέα ύλη συζητήσεων και μαθημάτων πάνω στην ιστορία των φυλετικών σχέσεων στην Αμερική και κριτικών των πρακτικών του παρελθόντος και πώς το παρελθόν καθορίζει το σήμερα των έγχρωμων πληθυσμών, ενώ το μήλο της έριδος αποτελεί η διδαχή της Κριτικής Θεωρίας των Φύλων σε μαθητές δημοτικού και νηπίου.
Θα αναλύσουμε λίγο περί τίνος πρόκειται η Κριτική Θεωρία των Φύλων. Αρχικά, στις κοινωνικές επιστήμες, όταν αναφερόμαστε σε «Κριτικές Θεωρίες», αναφερόμαστε σε θεωρίες που στόχο έχουν να αποδομήσουν κάποια ισχύουσα θεώρηση μιας κοινωνικής έννοιας και, συνήθως, την αναδόμησής της από την αρχή σε μία νέα με πιο δίκαια/ισότιμα χαρακτηριστικά (π.χ. στον χώρο του διεθνούς δικαίου, υπάρχει η Κριτική Θεωρία του Διεθνούς Δικαίου, η οποία, σύμφωνα με την ίδια, επιθυμεί αποδομήσει τα δυτικοκεντρικά θεμέλια και την κουλτούρα πάνω στην οποία εδραιώθηκε το σύγχρονο Διεθνές Δίκαιο). Έτσι, και η Κριτική Θεωρία Φυλών (Critical Race Theory/CRT) αποτελεί ένα πνευματικό θεωρητικό κίνημα και νομική ανάλυση που υποστηρίζει ότι: 1) η έννοια της φυλής αποτελεί κοινωνικό κατασκεύασμα, με στόχο την κατηγοριοποίηση και την καταπίεση των ανθρώπων και 2) το νομικό σύστημα και οι νομικοί θεσμοί των Η.Π.Α., επειδή έχουν εδραιωθεί με βάση ρατσιστικές αρχές του παρελθόντος, ακόμα και σήμερα διαιωνίζουν τις φυλετικές ανισότητες μεταξύ λευκών και έγχρωμων πολιτών.
Τον τελευταίο χρόνο, έχουν αναφερθεί διάφορα περιστατικά όπου σχολεία σε διάφορες πολιτείες έχουν διδάξει μαθήματα με βάση τις αρχές της CRT. Περιστατικά τέτοια περιλαμβάνουν σχολεία όπου οι καθηγητές δίδασκαν στους μαθητές τους πώς να αποδομήσουν το «Λευκό Προνόμιό» τους και σε άλλη περίπτωση καθηγητής να χαρακτηρίζει «καταπιεστές» μαθητές με βάση τη φυλή τους, με αντίστοιχες αντιδράσεις από γονείς και πολιτικούς παράγοντες. Το ζήτημα, βέβαια, ξεκινάει ήδη από τους τελευταίους μήνες προεδρίας του Trump, όταν ένα από τα σχέδια του, αν τελικά νικούσε, θα ήταν να αναδιοργανώσει το αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα και να «αποβάλει αντιαμερικανικές ρητορικές που λένε ότι η Αμερική είναι μία χώρα θεμελιωμένη στον ρατσισμό και τη δουλεία».
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, μέχρι σήμερα, φαίνεται να κινείται στην πορεία που χάραξε ο Trump και να προχωράει σε νομοθεσία, ώστε να περιορίσει τη διάδοση ρητορικών που θεωρεί «αντιαμερικανικές» ειδικότερα στο εκπαιδευτικό σύστημα, και αυτό συμπεριλαμβάνει την CRT. Η θέση των Ρεπουμπλικάνων πάνω στο θέμα της CRT είναι ότι αποτελεί μία άκρως ιδεολογικά φορτισμένη θεωρία, η οποία, αν και έχει τη θέση της στις κοινωνικές μελέτες και τα πανεπιστήμια (κάποιοι αντιτίθενται και σε αυτό, βέβαια), αποτελεί απόπειρα προσηλυτισμού πολύ νέων μαθητών σε ιδέες που στηρίζει το Δημοκρατικό Κόμμα και το προοδευτικό κίνημα γενικότερα. Μέχρι σήμερα, 7 πολιτείες (Άινταχο, Αρκάνσας, Αϊόβα, Φλόριντα, Νιου Χάμσιρ, Οκλαχόμα, Τενεσύ) έχουν συντάξει νομοθεσία η οποία απαγορεύει τη διδασκαλία της CRT και παρόμοιων διχαστικών ιδεών σε όλα τα σχολεία της επικράτειάς τους, ενώ άλλες 16 πολιτείες σχεδιάζουν παρόμοιες νομοθεσίες (συμπεριλαμβανομένης της κατά τ’ άλλα Δημοκρατικής πολιτείας της Ουάσινγκτον). Η νομοθεσία αυτή έρχεται μαζί με την αμφιλεγόμενη νομοθεσία του Τέξας, που απαγορεύει τις αμβλώσεις από τη στιγμή που μπορεί να ανιχνευθεί ο χτύπος της καρδιάς του εμβρύου, καθώς και περιορισμούς πάνω στο μάθημα της σεξουαλικής αγωγής.
Από την άλλη μεριά, το Δημοκρατικό Κόμμα χαρακτηρίζει ως «υπερβολική» την αντίδραση των Ρεπουμπλικάνων πάνω στο θέμα της εκπαίδευσης και της CRT. Αναφέρουν ότι οι Ρεπουμπλικάνοι είναι αυτοί που σπέρνουν τον διχασμό προωθώντας ψευδείς πληροφορίες για τη φύση της κριτικής θεωρίας, ώστε να τονώσουν το κλίμα κατά της πολιτικής του Biden. Για τους Δημοκρατικούς, η εκπαίδευση των μαθητών πάνω σε θέματα φυλετικών σχέσεων και την ιστορία τους αποτελεί θεμελιώδες κομμάτι μιας πιο σφαιρικής εικόνας πάνω στην αμερικανική ιστορία και σύγχρονη πραγματικότητα. Ενώ θεωρούν ανησυχητικό το γεγονός ότι η πολιτειακές κυβερνήσεις έχουν προχωρήσει σε περιορισμούς πάνω στο εκπαιδευτικό τους σύστημα και κατηγορούν τους Ρεπουμπλικάνους ότι δεν επιθυμούν μία αμερόληπτη εκπαίδευση, αλλά μία μόρφωση που θα συμφωνεί με τη δική τους συντηρητική ιδεολογία. Προοδευτικές φωνές χαρακτηρίζουν την κίνηση αυτή των Ρεπουμπλικανικών πολιτειών ως φίμωση των εκπαιδευτικών και ως μία ακόμα απειλή κατά της δημόσιας παιδείας. Το ζήτημα παραμένει ακόμα ένθερμο πάνω στο ζήτημα της Κριτικής Θεωρίας των Φυλών και αναμένεται οι περιορισμοί να επεκταθούν και επίσημα και σε άλλες Ρεπουμπλικανικές πολιτείες.
Όλη αυτή η κατάσταση τονίζει ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η αμερικανική πολιτική ζωή, το οποίο ανιχνεύεται από την περίοδο λίγο πιο πριν την εκλογή του Trump και δείχνει να γίνεται ασταμάτητα όλο και μεγαλύτερο. Αυτό είναι το τεράστιο ιδεολογικό χάσμα μεταξύ των δύο κομμάτων. Από τη μία, έχουμε ένα Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο προσπαθεί να αποκτήσει σταθερά ένα πιο προοδευτικό πρόσημο, και από την άλλη, ένα Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, που με την προεδρία Trump έχει αποκτήσει μια δυναμική και απρόβλεπτη εκλογική βάση και το οποίο κόμμα φαίνεται πως θα συνεχίσει στον δρόμο που χάραξε ο τέως Πρόεδρος, με ή χωρίς εκείνον στα ηνία. Μία ιδεολογική αντιπαράθεση μεταξύ Προοδευτισμού και Τραμπικού συντηριτισμού φαίνεται θα είναι για μεγάλο διάστημα βασική διαιρετική τομή στους Αμερικανούς πολίτες, ενώ ακόμα και οι δυνάμεις του «κέντρου» ακόμη απαιτούνται να διαλέξουν στρατόπεδο. Βασικός δείκτης αυτού του διαχωρισμού, θεωρώ, αποτελεί η χαμηλή δημοτικότητα του Biden σε όλους τους πολιτικούς χώρους, ακόμα και στο ίδιο του το κόμμα (77% σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters). Φαίνεται ότι η προσπάθειά του σε μία μετριοπαθή δημοκρατική πολιτική δεν ικανοποιεί κανέναν, καθώς η αντιπολίτευση τον θεωρεί «υπερβολικά προοδευτικό» και η δική του παράταξη «υπερβολικά μετριοπαθή». Με τέτοιες σοβαρές διαφορές στον πολιτικό τους βίο, παρόμοιες αντιπαραθέσεις θα υπάρξουν και εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος και σε άλλες πολιτικές πτυχές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Critical race theory in the classroom: Understanding the debate, ABC NEWS, Διαθέσιμο εδώ.
- Some Examples of critical race theory in schools, Washinghton Examiner, Διαθέσιμο εδώ.
- Explainer: What ‘critical race theory’ means and why it’s igniting debate, Reuters, Διαθέσιμο εδώ.
- Critical Race Theory taught at many of America’s 50 most elite private K-12 schools, according to new study, Fox News, Διαθέσιμο εδώ.
