Της Μαρίας Φράγκου,
Πολλοί ισχυρίζονται πως όταν επισκέπτονται τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, νιώθουν την ενέργεια των ανθρώπων που βασανίστηκαν κι άφησαν την τελευταία τους πνοή πάνω από ένα εργαλείο για καταναγκαστικά έργα. Νιώθουν την αύρα τους, τον μόχθο και τον πόνο που βίωναν, όταν κουβαλούσαν σίδερα, όταν περνούσαν ελέγχους για να δώσουν τα υπάρχοντά τους στο νέο καθεστώς, όταν έκλαιγαν πάνω από τις φωτογραφίες των αγαπημένων τους, που ήταν μακριά. Μέσα σε αυτά τα στρατόπεδα, οι SS εκπλήρωναν το όραμα του Χίτλερ, το οποίο εμπόδιζαν όσοι δεν ανήκαν στην Άρια φυλή… Ένα φημισμένο στρατόπεδο εξ αυτών υπήρξε το Dachau, όπου διαδραματίστηκε το εξής οξύμωρο: γεννήθηκε η υλοποίηση μιας ιδεολογίας, στον βωμό της οποίας θυσιάστηκαν χιλιάδες ψυχές.
Καταρχάς, το Dachau (Νταχάου) υπήρξε το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης, που οργανώθηκε μόλις πέντε εβδομάδες ύστερα από την επικράτηση του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία, τον Μάρτιο του 1933. Χτισμένο λίγο πιο έξω από την αντίστοιχη γερμανική πόλη, περίπου 16 χλμ. έξω από το Μόναχο, το στρατόπεδο αποτελούσε σημείο εκπαίδευσης, αλλά και παράδειγμα προς μίμηση για όλα τα υπόλοιπα, όπου θα δρούσαν οι SS. Εκτός από το πρώτο στρατόπεδο, κατασκευάστηκαν τουλάχιστον 150 υποβοηθητικά στρατόπεδα στη Νότια Γερμανία και στην Αυστρία, που ονομάζονταν επίσης “Dachau”, και ουσιαστικά υποστήριζαν τα στρατόπεδα στην κεντρική και βόρεια Γερμανία, ονόματι “Buchenwald” και “Sachsenhausen”. Τουλάχιστον 160.000 άνθρωποι πέθαναν στο κεντρικό στρατόπεδο, ενώ περίπου 90.000 θανατώθηκαν στα παρακλάδια του. Πάντως, βάσει ερευνών, τουλάχιστον 32.000 άνθρωποι πέθαναν από πείνα, κακουχίες, αλλά και υπερβολική σωματική και συναισθηματική πίεση.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στο μεγαλύτερο μέρος του το Dachau αποτελούσε τόπος τιμωρίας για πολιτικούς κρατούμενους, όπως δημοκράτες, κομμουνιστές, ενώ αργότερα εκεί βασανίζονταν και μάρτυρες του Ιεχωβά, oμοφυλόφιλοι και Ρομά. Οι Εβραίοι εμφανίστηκαν εκεί τον Νοέμβριο του 1938, ενώ ο έντονος διωγμός τους ξεκίνησε το 1942 και κορυφώθηκε το 1944-1945. Μάλιστα, πρώτος διοικητής του ήταν ο Theodore Eicke, που μαζί με τους γιατρούς και τους επιστήμονες των Ναζί, εφάρμοζαν πειράματα πρώτα σε γουρούνια και ύστερα σε ανθρώπους, για να δουν την αντίδρασή τους στην ελονοσία, τα ναρκωτικά, την κατανάλωση θαλασσινού νερού, αλλά και την ασιτία και την αφυδάτωση. Γι’ αυτό, το Dachau, υπήρξε ένα από τα πιο κακόφημα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην ιστορία του πολέμου έως και την εκκένωσή του από Αμερικανούς στρατιώτες στις 29 Απριλίου του 1945. Πραγματικά και μόνο το θέαμα που αντίκρισαν οι στρατιώτες αυτοί, βλέποντας Εβραίους σε προχωρημένη αποσύνθεση, ήταν ένα από τα πιο φρικιαστικά γεγονότα που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα…
Σαφώς, οι κρατούμενοι υποβάλλονταν σε καθημερινά βασανιστήρια, είχαν επάνω τους ειδικά σημάδια για να ξεχωρίζουν, ενώ παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι εξαντλούνταν, κάνοντας βαριά, καταναγκαστικά έργα. Όμως, ο εφιάλτης δεν έχει τέλος. Σύντομα, καταφθάνουν εκεί και καλλιτέχνες, νοητικά και σωματικά ανάπηροι και διανοούμενοι που είχαν κριθεί ως επικίνδυνοι για το καθεστώς. Οι πιο σωματώδεις αναλάμβαναν να κουβαλήσουν βαριά υλικά, ενώ, παράλληλα, γίνονταν είλωτες για την κατασκευή πολεμικών εξοπλισμών, που προορίζονταν για τις μεγαλοπρεπείς γερμανικές πολεμικές επιχειρήσεις. Στο σημείο αυτό, προξενεί φρίκη το πείραμα που έγινε σε κάποιον από τους κρατούμενους: να βρεθεί υπό υψηλή πίεση, ώστε να παρατηρηθεί η αντίδρασή του, για να χρησιμοποιηθεί ως βοήθεια προς τη γερμανική αεροπορία Luftwaffe, στον τρόπο που προσγείωνε τα αεροπλάνα της, εξευτελίζοντας για ακόμη μια φορά την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Καταλήγοντας, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί ένα σημαντικό κι αξιομνημόνευτο γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας, που ανατρίχιασε κι εξακολουθεί να ανατριχιάζει την ανθρωπότητα μέχρι και σήμερα. Ο κυνισμός, τα άγρια ένστικτα, αλλά και η ξεκάθαρη έλλειψη του στοιχειώδους σεβασμού προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, σοκάρουν, ενώ σίγουρα συνιστούν μια θηριωδία χωρίς προηγούμενο. Το Dachau, το Auschwitz, καθώς και όλα τα παρεμφερή στρατόπεδα, υπάρχουν και λειτουργούν πια ως αξιοθέατα, ως απόδειξη που θυμίζει στην ανθρωπότητα την ανάγκη για σεβασμό, διαλλακτικότητα και πολιτισμένες αντιδράσεις, αλλά κυρίως την αντίσταση στα αρρωστημένα ένστικτα του κάθε παρανοϊκού ηγέτη. Μακάρι αυτά τα απάνθρωπα μέρη να λειτουργήσουν αποτρεπτικά και να αναστείλουν παρόμοιες αξιόποινες πράξεις στο μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Berenbaum, Michael (2014), “Dachau“, λήμμα από την Encyclopedia Britannica, διαθέσιμο ΕΔΩ
- “Dachau-Photographs“, Holocaust Encyclopedia, United States Holocaust Memorial Museum, διαθέσιμο ΕΔΩ
