Του Φίλιππου – Αθανάσιου Μισούλη,
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαταλέγει την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα σημαντικότερα πεδία πολιτικής δράσης και την εκλαμβάνει ως ύψιστη προτεραιότητα. Στόχοι όπως η μετάβαση στην πράσινη οικονομία, η στροφή προς τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και η προστασία της βιοποικιλότητας βρίσκονται ολοένα και συχνότερα στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας αλλά και της νομοθετικής δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και ο κλιματικός νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πρόκειται για ένα νομικό δεσμευτικό κείμενο της Ένωσης, που εντάσσεται στη στρατηγική της νέας Ευρωπαϊκής Πράσινης συμφωνίας (European Green New Deal), με στόχο τη μετατροπή της Ένωσης στην πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο ως το 2050, δηλαδή στην πρώτη ήπειρο με ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.
Η απαρχή του κλιματικού νόμου έγινε στις 4 Μαρτίου του 2020, με την πρόταση της Επιτροπής για την ψήφιση ενός κλιματικού νόμου, ο οποίος θα εξειδίκευε τις λεπτομέρειες για την εφαρμογή της συμφωνίας των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή. Έπειτα από τροποποιήσεις του αρχικού κειμένου, τον Σεπτέμβριο του 2020, η συμφωνία για την τελική μορφή του επιτεύχθηκε τον Απρίλιο του 2021, ύστερα από μακροσκελείς διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ο νόμος λειτουργεί ως ένα νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για την υλοποίηση των περιβαλλοντικών στόχων της Ένωσης, που απαιτεί εντούτοις εξειδίκευση από συγκεκριμένα μεταγενέστερα μέτρα, ενώ διαφοροποιεί σημαντικά και τους ίδιους τους στόχους.
Ειδικότερα, τίθεται ως νέος στόχος η μείωση των εκπομπών ρύπων της Ένωσης κατά ποσοστό τουλάχιστον 55%, συγκριτικά με εκείνους του 1990, έως το 2030, έναντι του αρχικού στόχου που προέβλεπε 40% μείωση. Ταυτόχρονα, προβλέπεται η υποχρέωση για αρνητικές εκπομπές ρύπων μετά το 2050, η σύσταση ειδικού επιστημονικού σώματος με υπερεθνική σύσταση και συμβουλευτικές αρμοδιότητες αναφορικά με την πολιτική της Ένωσης στην κλιματική αλλαγή και τέλος η αναθεώρηση ανά πενταετία των ληφθέντων μέτρων και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας τους από την Επιτροπή.
Η συνεισφορά του νομοθετήματος σε σύγκριση με προγενέστερα κείμενα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Για πρώτη φορά, καθίσταται νομικά δεσμευτικός ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ενώ προβλέπεται ελεγκτικός και κυρωτικός μηχανισμός για τα κράτη μέλη που παραβιάζουν το προβλεπόμενο αυτό χρονοδιάγραμμα. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι οι τιθέμενοι στόχοι είναι σημαντικά πιο φιλόδοξοι σε σχέση με εκείνους που έχουν θέσει οι άλλες μεγάλες οικονομίες του κόσμου για την δική τους πράσινη μετάβαση (Η.Π.Α., Κίνα, Ρωσία, Ινδία κ.α.), αλλά και οι διεθνείς συνθήκες. Ωστόσο, δεν παύει να εμφανίζει μειονεκτήματα που δυσχεραίνουν σημαντικά την επίτευξη των στόχων. Το κυριότερο εξ’ αυτών, είναι το γεγονός ότι η εφαρμογή του νόμου απαιτεί την ύπαρξη εξειδικευτικών και εφαρμοστικών μέτρων, χωρίς την θέσπιση των οποίων καθίσταται κενό γράμμα.
Σε καμία, εντούτοις, περίπτωση τα μειονεκτήματα αυτά δεν πρέπει να υποτιμούν τη σημασία του νομοθετήματος. Παρότι, η εφαρμογή του απαιτεί την λήψη επιπρόσθετων μέτρων, δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι για πρώτη φορά τίθενται συγκεκριμένοι στόχοι, και μάλιστα ιδιαίτερα φιλόδοξοι, για την ταχύτερη δυνατή μετάβαση σε μια οικολογικά και κλιματικά βιώσιμη οικονομία, και δη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνδυασμό με συγκεκριμένες θεσμικές εγγυήσεις για την υλοποίηση τους. Πρόκειται, μάλλον, για τη φιλόδοξη αρχή μιας μακράς πορείας, παρά για την ολοκλήρωση της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “European Climate Law”, διαθέσιμο εδώ
- “European Green Deal”, διαθέσιμο εδώ
- “The European Climate Law explained”, διαθέσιμο εδώ
- “Greece’s New Climate Law: Fossil-Fuel Cars Banned From 2030”, διαθέσιμο εδώ
- “Labelling gas as ‘green’ clashes with EU law, NGO says”, διαθέσιμο εδώ
