Της Ραφαέλας Χρυσοστόμου,
«Ως εδώ, όλα καλά.. Ως εδώ, όλα καλά.. Ως εδώ, όλα καλά.. Σημασία δεν έχει η πτώση, αλλά η προσγείωση..». Αυτά σκεφτόταν ένας άνθρωπος για να καθησυχάσει τον εαυτό του κάθε φορά που περνούσε έναν όροφο του ουρανοξύστη, καθώς έπεφτε από την οροφή του.
«Το Μίσος» (“La Haine”) είναι μία γαλλική, ασπρόμαυρη ταινία του 1995 με σκηνοθεσία του Mathieu Kassovitz, η οποία επέστρεψε στις οθόνες 25 χρόνια μετά την πρώτη της προβολή. Πρωταγωνιστούν, με τα πραγματικά τους ονόματα, οι ηθοποιοί Vincent Cassel ως Vinz, Hubert Koundé ως Hubert και Saïd Taghmaoui ως Saïd. Η επαναστατική ταινία έλαβε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών, ενώ ήταν υποψήφια και για τον Χρυσό Φοίνικα. Αφορμή για το συγκλονιστικό σενάριο αποτέλεσε ένα πραγματικό περιστατικό που είχε συμβεί το 1992 στο Παρίσι, όταν ένας αστυνομικός πυροβόλησε εξ επαφής έναν αλλοδαπό 18χρονο, ο οποίος ήταν δεμένος με χειροπέδες, μέσα στο αστυνομικό τμήμα.
Η ταινία παρουσιάζει, με πολύ ρεαλιστικό τρόπο, μία μέρα από τη ζωή των πρωταγωνιστών στα φτωχά και εχθρικά προάστια της Πόλης του Φωτός. Κοινό και των τριών αποτελεί το γεγονός ότι είναι αλλοδαποί, αλλά παρά τις διαφορές τους υφίστανται την ίδια κοινωνική κατάσταση. Ο Vinz έχει εβραϊκή καταγωγή και ευέξαπτο χαρακτήρα, ενώ η οργή του τον ωθεί να φαντασιώνεται ότι είναι έτοιμος να σκοτώσει οποιονδήποτε αστυνομικό, με την ιδέα ότι θα κερδίσει τον σεβασμό των υπολοίπων. Από την άλλη, ο Hubert είναι ένας μποξέρ αφρικανικής καταγωγής, ο οποίος κατά καιρούς εμπορευόταν ναρκωτικά για να κερδίσει μερικά χρήματα, ενώ ονειρεύεται ότι μια μέρα θα καταφέρει να φύγει από τον σκοτεινό και βίαιο κόσμο των προαστίων. Ο νοτιοαφρικανικής καταγωγής Saïd είναι ο τρίτος της παρέας, διχασμένος ανάμεσα στις απόψεις των δύο φίλων του, αφού προσπαθεί να διαχειριστεί το γεγονός ότι δεν υπάρχει μία εφικτή λύση διαφυγής από τη συγκεκριμένη κατάσταση και το μίσος που νιώθει για τους αστυνομικούς.
Κεντρικό συμβάν στην ταινία αποτελεί ο άγριος και άδικος ξυλοδαρμός από αστυνομικούς, τού φίλου τους, Abdel, με αποτέλεσμα ο νεαρός να βρίσκεται σε κώμα. Υπό την άγνοια αν ο φίλος τους θα πεθάνει ή όχι, ο Vinz παίρνει όρκο ότι σε περίπτωση που τελικά δεν τα καταφέρει, θα χρησιμοποιήσει το όπλο που πήρε ως λάφυρο για να εκδικηθεί. Εν τέλει, ο Abdel πεθαίνει και επομένως ο Vinz αρχίζει να σχεδιάζει τις επόμενες κινήσεις του. Το ταξίδι τους στο Παρίσι αποτελεί την έναρξη διάφορων γεγονότων που καθορίζουν την πορεία των πραγμάτων σαν ντόμινο. Η προσβλητική και υποτιμητική στάση του κόσμου που αντιμετωπίζουν εκεί, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για τους τρεις φίλους, τους οποίους η κοινωνία συνεχίζει να απογοητεύει συνεχώς. Το αποκορύφωμα είναι η συμπλοκή των Hubert και Saïd με αστυνομικούς, η οποία είχε αποτέλεσμα την ψυχική και σωματική κακοποίησή των πρώτων και ακολούθως, επειδή έχασαν το τελευταίο τραίνο της επιστροφής, περνούν το βράδυ στους δρόμους του Παρισιού.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας συναντούν μια ομάδα “Skinhead” (μία βίαιη και ρατσιστική ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι έχουν υιοθετήσει ρατσιστικές, ακόμη και νεοναζιστικές ιδέες), τους οποίους οι φίλοι άρχισαν να προκαλούν προσβάλλοντάς τους, με συνέπεια αυτοί να εξαγριωθούν και να τους επιτεθούν. Την ίδια στιγμή εμφανίζεται ο Vinz, ο οποίος προτάσσοντας το όπλο του απειλεί να τους σκοτώσει. Οι Skinhead τρέπονται σε φυγή και οι τρεις φίλοι επιστρέφουν το επόμενο πρωί πίσω στα προάστια. Κατά την επιστροφή τους, ο Vinz και ο Saïd συναντούν έναν αστυνομικό με πολιτικά, τον οποίο ο Vinz είχε προσβάλει προηγουμένως. Ο αστυνομικός αρπάζει τον Vinz και απειλεί να τον πυροβολήσει σημαδεύοντας το κεφάλι του, ενώ στη σκηνή επιστρέφει και ο Hubert για να βοηθήσει τους φίλους του, κρατώντας το όπλο του Vinz. Το όπλο του αστυνομικού κατά λάθος εκπυρσοκροτεί και ο Vinz πεθαίνει. Τότε ο Hubert και ο αστυνομικός σημαδεύουν με τα όπλα τους ο ένας τον άλλον, ενώ η σκηνή δείχνει τον Saïd να κλείνει τα μάτια του καθώς ακούγεται ο ήχος ενός πυροβολισμού.
Η ταινία τελειώνει χωρίς να γνωρίζουμε ποιος πυροβόλησε ποιον και με τη φωνή του Hubert να επαναλαμβάνει τα λόγια που ακούστηκαν στην αρχή, όμως με μία διαφορά: «Πρόκειται για μία κοινωνία που πέφτει.. στη διαδρομή προς τα κάτω για να καθησυχάσει τον εαυτό της λέει: Ως εδώ, όλα καλά.. Ως εδώ, όλα καλά.. Ως εδώ, όλα καλά.. Σημασία δεν έχει η πτώση, αλλά η προσγείωση..»
«Το Μίσος» αποτελεί μία προφητική και διαχρονική ταινία, η οποία παρουσιάζει πόσο σάπιο είναι το αστικό σύστημα των χωρών μέχρι και σήμερα, ενώ όλα καταλήγουν σε ένα τεράστιο αδιέξοδο. Οι φράσεις «η βία γεννά βία» και «το μίσος φέρνει μίσος» είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Γεγονότα όπως η αδικαιολόγητη αστυνομική βία και η αδιαφορία των δημοσιογράφων, που την παρακολουθούν πιο στενά απ’ όλους, αλλά και γενικά η τάση της κοινωνίας να τα θάβει όλα κάτω από το χαλί νομίζοντας ότι έτσι προχωρά μπροστά, παρουσιάζονται με τον πιο κατάλληλο τρόπο στην ταινία με σκοπό να μας προβληματίσουν. «Το Μίσος» μάς παρουσιάζει την κοινωνική πτώση, αλλά κυρίως μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι πιο τρομακτικός ο ήχος της βίαιης και ανώμαλης προσγείωσης στο έδαφος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- La Haine review – effervescent classic radiates with rage and comedy, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
- 25 χρόνια «Το Μίσος» (La Haine): η προφητική ταινία για τη βία των πόλεων, andro.gr, διαθέσιμο εδώ
- Twenty Years of Hate: Why ‘La Haine’ is More Timely Than Ever, indiewire.com, διαθέσιμο εδώ
- 25 χρόνια μετά την εκρηκτική πρεμιέρα του, «Το Μίσος» επιστρέφει πιο καίριο από ποτέ, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
