Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Μετά την εκδίωξη του Όθωνα και την άνοδο στον ελληνικό θρόνο του Γεωργίου Α’, σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα. Αυτή την περίοδο στην πολιτική ζωή της χώρας κυριαρχούν τέσσερα κόμματα, αυτά των Δεληγιώργη, Βούλγαρη, Ζαΐμη και Κουμουνδούρου. Αργότερα, στα κόμματα αυτά θα προστεθεί ένα πέμπτο, αυτό του Τρικούπη. Η αστάθεια κατά την περίοδο αυτή ήταν τρομερά μεγάλη, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να σχηματιστούν σταθερές κυβερνήσεις και κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες.
Άλλο χαρακτηριστικό της περιόδου είναι το δικαίωμα του βασιλιά να παύει και να διορίζει κυβερνήσεις, ένα δικαίωμα που επέτεινε ακόμα περισσότερο την αστάθεια στην πολιτική ζωή. Δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο να πρέπει να σχηματιστούν κυβερνήσεις μειοψηφίας, απλά και μόνο επειδή ο αρχηγός τους είχε την εμπιστοσύνη και την εύνοια του βασιλιά. Από την άλλη πλευρά και οι πολιτικοί, ενώ κατέκριναν τις αναμείξεις του βασιλιά όταν αυτές δεν τους συνέφεραν, ήταν ευνοϊκοί απέναντι στον βασιλιά όταν το δικό τους κόμμα ήταν αυτό που έπαιρνε εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση. Κατά τη διάρκεια των εκλογών, οι κυβερνήσεις μειοψηφίας συνήθιζαν να παρεμβαίνουν στις εκλογές με πολλούς παράνομους τρόπους, με την ανοχή φυσικά και του Στέμματος, που έκανε πως δεν γνώριζε τι πραγματικά γινόταν. Στο διάστημα 1865 μέχρι το 1875 έγιναν συνολικά 7 εκλογικές αναμετρήσεις. Όλες αυτές οι εκλογές χαρακτηρίζονταν από πολλά προβλήματα, καθώς σε κάποιες περιπτώσεις ίσχυαν εκλογικές πρακτικές που δεν είχαν αλλάξει από την εποχή του Όθωνα.
Επίσης, την εποχή εκείνη, η λειτουργία των θεσμών που καθόριζαν τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογών ήταν ακόμα σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συχνά προβλήματα. Οι περισσότερες από αυτές ήταν εν μέρει νοθευμένες, με τις κυβερνήσεις μειοψηφίας να χρησιμοποιούν βία και νοθεία, σε συνεργασία με ομάδες ληστών ακόμα και κατασταλτικών μηχανισμών όπως η αστυνομία. Φυσικά, άλλη μια πρακτική για την αλλοίωση των αποτελεσμάτων ήταν τα ρουσφέτια, με αποδέκτες την εκλογική βάση. Όμως τις πρακτικές αυτές δεν τις χρησιμοποιούσαν μόνο οι κυβερνήσεις μειοψηφίας, αλλά και κάθε υποψήφιος που ένιωθε ότι έχει τα μέσα για να το πράξει.
Έτσι λοιπόν, οι εκλογές του 1874, που προκάλεσαν μεγάλη αστάθεια, ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η κυβέρνηση Βούλγαρη χρησιμοποίησε κάθε μέσο που διέθετε προκειμένου να καταφέρει να νοθεύσει το εκλογικό αποτέλεσμα και να αποκτήσει την πλειοψηφία μέσα σε ένα κλίμα έντασης. Η κυβέρνηση Βούλγαρη όμως δεν θα το καταφέρει και, για να αντιδράσει σε αυτό, θα προβεί σε νέα αντισυνταγματική πράξη. Η ολομέλεια της Βουλής για την ψήφιση του προϋπολογισμού του κράτους δεν κατάφερε την συγκεντρώσει την απαρτία, που ήταν αναγκαία για τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας, όμως η κυβέρνηση Βούλγαρη θεώρησε ότι ήταν έγκυρη. Το μεγαλύτερο μέρος του αθηναϊκού τύπου κατέκρινε στα πρωτοσέλιδα την ενέργεια αυτή και καλούσε τον κόσμο και τα πολιτικά κόμματα να επαναφέρουν τη συνταγματική νομιμότητα. Σε αυτά τα γεγονότα εντάσσεται και η ονομασία των 82 βουλευτών της συμπολίτευσης που συμμετείχαν στη συνεδρίαση της Βουλής ως «Στηλίτες». Όπως γινόταν και στην αρχαία Ελλάδα (πάνω σε στήλες), από όπου το όνομα αυτό υπάρχει για πρώτη φορά, ο τύπος κάθε μέρα είχε σε στήλες τα ονόματα αυτών των βουλευτών.
Στο σημείο αυτό είναι που θα κάνει την παρέμβαση του ο Τρικούπης. Στις 29 Ιουνίου 1874 θα δημοσιεύσει άρθρο σε εφημερίδα με τον τίτλο «Τις πταίει;», υποστηρίζοντας ότι οι κυβερνήσεις που θα υπάρχουν θα πρέπει να είναι κυβερνήσεις πλειοψηφίας, αλλιώς δεν θα πάψει να υπάρχει η αυθαιρεσία. Επίσης, η αναφορά του σε πιθανή επανάσταση εναντίον του βασιλιά οδήγησε αρχικά στον διωγμό του και στη φυλάκιση του. Όμως απελευθερώθηκε μετά από επιθυμία του βασιλιά και, αφού είχε βγει από τη φυλακή, του δόθηκε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Στην προγραμματική της δήλωση, η κυβέρνηση Τρικούπη έκανε λόγο για πρώτη φορά για την αρχή της δεδηλωμένης. Ήταν η πρώτη φορά επίσης που οι εκλογές έγιναν χωρίς βία και νοθεία. Στον εναρκτήριο λόγο του ο βασιλιάς θα δεσμευτεί και αυτός με την σειρά του στο να γίνεται απόλυτα σεβαστή η αρχή της δεδηλωμένης. Η αρχή αυτή αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη των θεσμών, καθώς η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας φαίνεται για πρώτη φορά να έχει ένα πιο πρακτικό περιεχόμενο, βοηθώντας το ελληνικό πολιτικό σύστημα να βελτιωθεί. Έτσι λοιπόν, από το 1875 το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας μπαίνει σε μια νέα φάση, αυτήν του εκσυγχρονισμού, που θα βοηθήσει με την σειρά του αυτήν την εποχή τη γενικότερη εξέλιξη της Ελλάδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κωστής, Κ. (2019), Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας: Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος-21ος αιώνας, νέα συμπληρωμένη έκδοση, Αθήνα: Εκδ. Πατάκη
- Παπαγεωργίου, Σ. Π. (2000), Θέματα νεότερης Ελληνικής ιστορίας, Αθήνα: Εκδ. Παπαζήση
- Dakin, D. (2012), Η ενοποίηση της Ελλάδας, 1770-1923, 7η Ανατύπωση, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ)
