Της Μαρίας Κοντοπίδη,
Ρούμι: Το παντός καιρού απόσταγμα που ταιριάζει, τόσο σε καλοκαιρινές νύχτες και δροσερά κοκτέιλ όσο και σε χειμωνιάτικα απογεύματα, μέσα σε κούπες με αχνιστή σοκολάτα. Το δημοφιλέστατο αυτό ποτό παράγεται είτε από χυμό ζαχαροκάλαμου είτε από μελάσα και το συναντάμε σε τρείς διαφορετικές αποχρώσεις: το «λευκό» ή «silver», δηλαδή διαφανές, το «χρυσό» και το «σκούρο». Το όνομά του, κατά την επικρατέστερη άποψη ειδικών, προέρχεται από την αγγλική λέξη «rumbullion», η οποία στην αργκώ του 17ου αιώνα σήμαινε «χαρά, διασκέδαση, οχλαγωγία».
Το οινοπνευματώδες αυτό best seller, εκτός από ξεχωριστή γεύση, έχει και σκοτεινές ρίζες, καθώς συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με το δουλεμπόριο και την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία. Στο δεύτερο ταξίδι του στην Αϊτή και τον Άγιο Δομίνικο το 1493 ο Χριστόφορος Κολόμβος μετέφερε με τα πλοία του το φυτό που παράγει τα ζαχαροκάλαμα, το «ζαχαρότευτλο», το οποίο ευδοκιμεί σε υγρά και ζεστά κλίματα και ως τότε υπήρχε μόνο στην Κίνα, την Ινδία και την Πολυνησία, προκειμένου να το μεταφυτεύσει εκεί. Εγκαινιάστηκαν, έτσι, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και Νέου Κόσμου με αγαθά όπως η ζάχαρη και ο καπνός.
Στην εξίσωση προστέθηκαν, σχεδόν ταυτόχρονα, σκλάβοι, οι οποίοι μεταφέρονταν από την Αφρική και εξαναγκάζονταν να δουλεύουν στις καλλιέργειες ζαχαρότευτλων. Οι δούλοι αναλάμβαναν την καλλιέργεια, τον θερισμό, αλλά και την επεξεργασία του ζαχαροκάλαμου. Τα παραπροϊόντα της επεξεργασίας, των οποίων την αξία, αρχικά, οι Ευρωπαίοι έμποροι δεν είχαν συνειδητοποιήσει, τα εκμεταλλεύονταν οι σκλάβοι και έφτιαχναν ένα απόσταγμα από μελάσα, το «Kill Devil», το οποίο έμοιαζε αρκετά, αν και ήταν πολύ πιο βαρύ, με το σημερινό ρούμι. Οι σκλάβοι των φυτειών το κατανάλωναν σε μεγάλες ποσότητες, για να αντιμετωπίζουν τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Δεν άργησε να το ανακαλύψει και το αγγλικό ναυτικό και να το κάνει βασική προμήθεια για τις μεγάλες θαλάσσιες επιχειρήσεις του. Ταυτόχρονα σχεδόν, αγαπήθηκε και έγινε σήμα κατατεθέν των πειρατών, ειδικά της Καραϊβικής, στα νερά της οποίας ταξίδευαν τα θύματά τους, τα εμπορικά πλοία, που ήταν φορτωμένα με τα προϊόντα των ζαχαρότευτλων.
Στα τέλη του 18ου αιώνα το ρούμι είχε αναδειχθεί σε αγαπημένο ποτό του εμπορικού κόσμου, αντικαθιστώντας σε πολλές περιπτώσεις το μπράντι και το ουίσκι. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε η πατέντα του ναυάρχου Edward Vernon, ο οποίος πρόσθεσε στο σκληρό αυτό ποτό ζάχαρη και χυμό κίτρου, φτιάχνοντας έτσι και το πρώτο κοκτέιλ με βάση το ρούμι, το «grog».
Ωστόσο, το ρούμι πήρε πιο «φιλική» για τον ουρανίσκο και τον οργανισμό γενικότερα μορφή και έγινε το ποτό που σήμερα προτιμάται όσο λίγα, μόλις το 1862, όταν ο Ισπανός Don Facundo Bacardi έφτιαξε το δικό του αποστακτήριο στην Κoύβα και δημιούργησε μια πιο αρωματική, ελαφριά και ευχάριστη εκδοχή ρούμι. Αρκετά χρόνια αργότερα, με τη λήξη της ποτοαπαγόρευσης στην Αμερική, οι πωλήσεις σε ρούμι εκτοξεύθηκαν εξαιτίας και της δημοτικότητας του ποτού αυτού σε καλλιτεχνικούς κύκλους -μεταξύ των φανατικών οπαδών του ήταν και ο Ernest Hemingway- και στο Hollywood.
Η εκτόξευση της απήχησής του, οδήγησε σε ακόμα πιο άθλιες συνθήκες ζωής και εργασίας για τους σκλάβους στην παραγωγή ρουμιού. Οι σκλάβοι στον τομέα αυτό, γνωστοί και ως “Rum Men“, προέρχονταν από την Αφρική κι εξαιτίας αφενός της αντοχής και της προσαρμοστικότητάς τους στα τροπικά κλίματα και αφετέρου της ανοσίας τους σε μολυσματικές ασθένειες, έγιναν περιζήτητοι, καθώς μπορούσαν να δουλεύουν ασταμάτητα για ώρες με αποτέλεσμα να αυξάνεται θεαματικά η παραγωγή σε σύντομο χρόνο. Πολλοί από αυτούς ακρωτηριάστηκαν, πέθαναν από τις κακουχίες ή εκτελέστηκαν εν ψυχρώ «προς παραδειγματισμό» των υπολοίπων. Υπολογίζεται πως ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες και πουλήθηκαν ως σκλάβοι περίπου 10 με 12 εκατομμύρια Αφρικανοί. Την ίδια στιγμή, στη Γηραιά Ήπειρο, γινόταν λόγος για τους «βάρβαρους», τους οποίους οι Ευρωπαίοι, ως πολιτισμικά ανώτεροι πνευματικοί ταγοί, είχαν αναλάβει να εκπολιτίσουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κυριακοπούλου, Χριστιάνα (2014), Ρούμι… απόσταγμα ιστορίας και απόλαυσης, athinorama.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Κουπριτζιώτης, Δημήτρης (2018), Η σκοτεινή ιστορία που πάντα θα έχει στα αμπάρια του το Ρούμι, oneman.gr. Διαθέσιμο εδώ
