Της Ιωάννας Μπάκουλη,
Όταν βρίσκεσαι στην Θεσσαλονίκη, στην όμορφη και ιστορική πόλη του βορρά, είναι δύσκολο να μην περάσεις από την θριαμβική Αψίδα του Γαλερίου ή αλλιώς Καμάρα (αρχές 4ου αιώνα). Βρίσκεται από την πάνω πλευρά της οδού Εγνατίας (Via Egnatia) και σε μικρή απόσταση από την περίφημη Ροτόντα, ενώ αποτελεί μέρος του Γαλεριανού Συγκροτήματος καθώς και ένα από τα πιο γνωστά σημεία συνάντησης των κατοίκων της Θεσσαλονίκης.
Το μνημείο αυτό είναι ένα δείγμα της Ρωμαϊκής μνημειακής αρχιτεκτονικής. Χτίστηκε με αφορμή την νικηφόρα εκστρατεία του Αυτοκράτορα Γαλερίου έναντι των Σασσανίδων της Περσίας και την κατάληψη της πρωτεύουσας Κτησιφών το 298 μ.Χ. Κάνοντας αναδρομή στην Ιστορία, πάντοτε οι Πέρσες αποτελούσαν ένα από τα δυνατότερα στρατεύματα, γεγονός που προκαλούσε τρόμο στους αντιπάλους τους. Το 287 μ.Χ., ο Διοκλητιανός κατέλαβε την Μεσοποταμία και άφησε τον θρόνο της Αρμενίας στον Τιριδάτη. Το 297 μ.Χ., ο βασιλιάς των Περσών Ναρσής κήρυξε τον πόλεμο και επανεκατάλαβε την Μεσοποταμία, διώχνοντας τον Τιριδάτη. Ο Γαλέριος, έχοντας ηττηθεί ήδη στις Κάρρες και το Καλλίνικο από τον Ναρσή το 297 μ.Χ., κατάφερε να νικήσει τον Ναρσή, να του κατασχέσει τους θησαυρούς και να υπογράψει μαζί του Ειρήνη στο Νισίβι της Μεσοποταμίας, μαζί με τον Διοκλητιανό.
Η Αψίδα του Γαλέριου έχει την τυπολογία ενός οκτάπυλου με 4 κεντρικούς ογκώδεις πεσσούς, 4 δευτερεύοντες στα πλάγια, ισάριθμα τόξα και χαμηλό σφαιροειδές τόξο. Στην σημερινή της μορφή, λείπει ο τέταρτος πεσσός του τόξου, ο οποίος θα πατούσε πάνω στην Εγνατία οδό, καθώς και όλο το αντίστοιχο ανατολικό τόξο. Τα δύο τόξα ενώνονταν και σχημάτιζαν ένα τρούλο κάτω από τον οποίο πομπική οδός, η οποία πλαισιωνόταν με κιονοστοιχίες δεξιά και αριστερά, ενώνοντας με αυτόν τον τρόπο την Ροτόντα και τα Ανάκτορα.
Τα μάρμαρα της Αψίδας είναι περίτεχνα σκαλισμένα και απεικονίζουν πλήθος παραστάσεων, με σκοπό την αφήγηση του θριάμβου της Ρώμης. Οι παραστάσεις της μάχης έχουν ως επίκεντρο τον αυτοκράτορα και τα κατορθώματά του, καθώς και της αυτοκρατορικής οικογένειας.
Ο Γάιος Γαλέριος Βαλέριος Μαξιμιανός Αύγουστος επιτίθεται έφιππος, καθώς τον πλησιάζει ένας αετός που τον πλαισιώνει με ένα νικηφόρο στεφάνι. Σε αντίθεση με την μεγαλοπρέπεια της Ρώμης, οι Πέρσες απεικονίζονται μικρότεροι σε μέγεθος με ανατολίτικες στολές. Η κάθε ζώνη έχει διαφορετικό πλάτος. Για παράδειγμα, η πρώτη έχει 1μ. πλάτος, η δεύτερη 1,20μ., η Τρίτη 1,19μ. και η τέταρτη 1,21 μέτρα. Οι ζώνες χωρίζονται από ζωνάρια και είναι διακοσμημένα με πλόχμους από δαφνόφυλλα ή με γιρλάντες από κλαδιά και λουλούδια.
Στον βόρειο πεσσό η παρουσία ελεφάντων και καμήλων μαρτυρούν τον τόπο διεξαγωγής της μάχης. Άξια αναφοράς, επίσης, είναι η clementia του Καίσαρα, δηλαδή η συγχώρεση του προς τους ηττημένους, στην ένατη ζώνη. Στην πρώτη ζώνη του βόρειου πεσσού παρουσιάζεται η μάχη στην χώρα των Κούρδων, με το άρμα της Νίκης να προμηνύει την ευχάριστη έκβαση για τους Ρωμαίους. Στην δεύτερη ζώνη, η έξοδος των αιχμαλώτων από μία ασσυριακή πόλη. Στην τρίτη ζώνη, η ειρηνική υποδοχή του αυτοκράτορα σε μία εχθρική πόλη. Τέλος, στην ενδέκατη ζώνη, ο όμιλος των γυναικών που αιχμαλωτίστηκαν, έπειτα από τη μάχη. Στον νότιο πεσσό απεικονίζονται, η άφιξη του αυτοκράτορα σε κάποια πόλη της Ανατολής (ζ16), η τιμή προς τον νικητή της Ανατολής (ζ20), ο Γαλέριος να δέχεται πρεσβεία από τους Πέρσες (ζ24) και τέλος ο βωμός με την ασπίδα και οι φτερωτές νίκες, με τα λάφυρα να κρέμονται από τα δέντρα (ζ27).
Το μνημείο στο βάθος του χρόνου έχει δεχθεί αρκετές αποκαταστάσεις ήδη από την Τουρκοκρατία (1889), μέχρι την πιο πρόσφατη με την ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων το 1991-2001 να πραγματοποιεί συντήρηση, στερέωση και καθαρισμό των μαρμάρων, εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που, δυστυχώς, μέχρι και σήμερα φθείρει το μνημείο. Αν, λοιπόν, αποφασίσετε να επισκεφθείτε μία από τις ομορφότερες πόλεις της Ελλάδας, την Θεσσαλονίκη, μία στάση στην Αψίδα του Γαλέριου θα ήταν άκρως απαραίτηση, ώστε να θαυμάσετε το μοναδικό αυτό αξιοθέατο!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Αψίδα του Γαλερίου, galeriuspalace.culture.gr, διαθέσιμο εδώ.
