Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Όλοι μας βρισκόμαστε καθημερινά σε διάφορα σταυροδρόμια της ζωής μας, στα οποία καλούμαστε να λάβουμε περισσότερο ή λιγότερο σημαντικές αποφάσεις. Επιλογές σπουδών, καριέρας ή ακόμη και αποφάσεις που έχουν να κάνουν με την προσωπική και οικογενειακή ζωή, είναι τελικά οι παράγοντες που διαμορφώνουν την ποιότητα της ζωής μας. Πώς, όμως, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αποφασίζουμε σωστά; Υπάρχουν στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν; Έχει δίκιο ο Αλμπέρ Καμί όταν λέει ότι «η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας»;
Σε αυτά τα ερωτήματα έρχεται να απαντήσει το νέο βιβλίο του Δημήτρη Μπουραντά, που τιτλοφορείται «Αποφασίζω: Η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας» και κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2021 από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Στόχος του συγγραφέα είναι, μέσα από ενδεδειγμένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων, να οδηγήσει τον αναγνώστη σε μια πιο ποιοτική ζωή. Το συγκεκριμένο έργο δεν πρόκειται απλώς για ένα συμβουλευτικό εγχειρίδιο, αλλά διαθέτει και μια διαδραστική διάσταση, καθώς σε κάθε κεφάλαιο υπάρχουν ασκήσεις για τον αναγνώστη και πάμπολλα πρακτικά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή ή ακόμη και από ανεκδοτολογικές διηγήσεις.
Πριν, όμως, αφήσουμε την πένα του συγγραφέα να μας ταξιδέψει σε έναν κόσμο γεμάτο επιλογές, ας γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τον ίδιο τον Δημήτρη Μπουραντά. Το βιογραφικό του είναι πλούσιο τόσο σε επιστημονικά όσο και σε λογοτεχνικά επιτεύγματα. Είναι καθηγητής Management, πρύτανης και διευθυντής του Executive MBA του New York College, θεωρείται αυθεντία σε θέματα ηγεσίας, ενώ παλαιότερα είχε αναλάβει τη διεύθυνση των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών Διοίκησης Επιχειρήσεων για στελέχη και Διοίκησης Ανθρωπίνων Πόρων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκτός από την επιστημονική του αρθρογραφία, έχει γράψει και πολλά βιβλία με μεγάλη εμπορική επιτυχία, με ιδιαίτερα γνωστό το μυθιστόρημα Όλα σου τα ‘μαθα, μα ξέχασα μια λέξη, το οποίο βραβεύτηκε και βρέθηκε για σειρά ετών στη λίστα των best sellers.
Το σημερινό βιβλίο ξεκινά με ένα κεφάλαιο που περιγράφει το τι ακριβώς είναι οι επιλογές μας. Οι καθημερινές αυτές αποφάσεις μπορεί να εκτείνονται σε ένα τεράστιο φάσμα του δημόσιου και ιδιωτικού βίου και να αφορούν ζητήματα από την επιλογή καριέρας μέχρι τα πιο καθημερινά θέματα της φροντίδας του σώματός μας. Ο συγγραφέας καταδικάζει μια μοιρολατρική αντίληψη της ζωής και, χωρίς να παραβλέπει ότι υπάρχουν παράγοντες τύχης που μπορεί να επηρεάσουν τις επιλογές μας, θεωρεί ότι οι άνθρωποι έχουν περισσότερη ελευθερία από όση νομίζουν, αν αναλάβουν την ευθύνη των επιλογών τους.
Στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου, αναλύεται το γιατί ορισμένες φορές οι άνθρωποι επιλέγουν να υιοθετούν μια παθητική στάση και ουσιαστικά, να μην επιλέγουν ή να λαμβάνουν μια βεβιασμένη απόφαση. Με αρκετά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή, που αφορούν κυρίως την επιλογή σπουδών, γίνεται σαφές ότι συχνά οι πιέσεις από τον κοινωνικό και τον οικογενειακό περίγυρο, συνδυασμένες ίσως με μια έμφυτη αναβλητικότητα ή αδράνεια, μπορούν να φέρουν το άτομο σε θέση να μην παίρνει το ίδιο την ευθύνη των επιλογών του. Πώς, λοιπόν, αντιμετωπίζεται αυτό; Την απάντηση μάς δίνει το τρίτο κεφάλαιο, που μας εισάγει στην έννοια της πρόδρασης. Η έννοια αυτή, ουσιαστικά, αναφέρεται στο να μην αντιμετωπίζουμε καταστάσεις εκ των υστέρων, αλλά στον βαθμό που αυτό είναι δυνατόν να προνοούμε για τα αποτελέσματα των πράξεών μας, με στόχο να επιλέγουμε καλύτερα, πάντα σε συνάρτηση με τα όνειρά μας για το μέλλον και τις αξίες που είναι σημαντικές για εμάς.
Το τέταρτο κεφάλαιο, υιοθετώντας ξανά μια λογική ασκήσεων και παραδειγμάτων, περιγράφει την πορεία λήψης μιας ορθής απόφασης, την οποία μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει για να ελαχιστοποιήσει τις λανθασμένες επιλογές. Κρίσιμο είναι για κάθε πρόβλημα που εντοπίζεται να αξιολογούνται με προσοχή και με ρεαλιστικά κριτήρια όλες οι εναλλακτικές λύσεις, αλλά και να αναζητούνται οι ευκαιρίες που μπορεί να κρύβονται πίσω από μια φαινομενικά δυσάρεστη κατάσταση. Ο τρόπος σκέψης θα πρέπει να είναι ορθολογικός, βασισμένος σε σωστές επαγωγές, και όχι να γίνεται διαισθητικά. Παρόλα αυτά, αυτό καθόλου δε σημαίνει ότι περιορίζεται η δημιουργικότητα – το αντίθετο μάλιστα, οι ορθές αποφάσεις είναι συχνά αυτές που παράγονται από μια διαδικασία σκέψης “out of the box”, δηλαδή, εκτός της πεπατημένης.
Όμως, αν είναι όλα τόσο ξεκάθαρα, γιατί εξακολουθούμε να παίρνουμε λάθος αποφάσεις; Σε αυτό έρχεται να απαντήσει το πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου, που εξηγεί ότι υπάρχουν διάφορες παγίδες στις οποίες πέφτουμε καθημερινά. Πραγματικά, μέσα από τις μικρές ασκήσεις και τις αφηγήσεις του βιβλίου προκύπτουν διάφορες από αυτές τις παγίδες. Μπορεί να είμαστε υπερβολικά αγκιστρωμένοι σε μια πρώτη πληροφορία ή μπορεί να μας παρασύρουν συναισθηματικά κριτήρια. Είναι πιθανό να έχουμε πειστεί από στερεότυπα, να έχουμε φανατιστεί με μια ιδέα ή να έχουμε μέσα μας κάποια εμμονή που δε μας αφήνει να δούμε καθαρά. Ακόμη και μια «υπερβολικά συνετή» νοοτροπία μπορεί να αποβεί καταστροφική. Όμως, υπάρχουν τρόποι να ξεπεράσουμε αυτές τις παγίδες. Το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι σε αυτό το πλαίσιο να έχουμε καλή επαφή με τη συναισθηματική μας νοημοσύνη, να μπορούμε να δούμε συστημικά τα πράγματα (δηλαδή, να έχουμε εποπτεία της «μεγάλης εικόνας») και να αναπτύσσουμε συνδυαστική σκέψη.
Τι γίνεται, όμως, με τις ομαδικές επιλογές; Το έβδομο κεφάλαιο του βιβλίου μάς εισάγει σε αυτό που ονομάζεται groupthink και επί της ουσίας αφορά το πώς σκέφτονται οι άνθρωποι όταν πρέπει να αποφασίσουν ως ομάδα. Όπως θα περίμενε κανείς, αν και προκύπτει από τα παραδείγματα του βιβλίου, αυτή η διαδικασία έχει τις δικές της παγίδες, καθώς συχνά μέλη μιας ομάδας θα συμβιβαστούν με κάτι που δε συμφωνούν, απλώς για να γίνουν αρεστά, ενώ υπάρχει και η πιθανότητα πόλωσης, που δεν επιτρέπει στην ομάδα να δει το θέμα καθαρά. Το όγδοο και τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου μεταφέρει τη συζήτηση για τις αποφάσεις στο πεδίο της επιλογής καριέρας, των περιουσιακών αποφάσεων και των διαπροσωπικών σχέσεων, δείχνοντας με ποιους τρόπους μπορεί κανείς να επιλέξει ορθά, ακόμη και αναφορικά με έναν σύντροφο ή έναν χωρισμό.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί, τόσο για την αμεσότητα και την παραστατικότητα με την οποία δίνει τα μηνύματά του όσο και για το γεγονός ότι δημιουργεί έναν διαδραστικό δεσμό ανάμεσα στον αναγνώστη και το περιεχόμενό του, με πλήθος ασκήσεων, προβλημάτων και παραδειγμάτων, που μπορούν να βοηθήσουν τον καθένα να επιλέγει λίγο καλύτερα, αφού τελειώσει την ανάγνωση. Για να κλείσουμε όπως ο ίδιος ο συγγραφέας· ελπίδα του είναι η ανάγνωση αυτού του βιβλίου να καταστήσει δυνατόν στον αναγνώστη να χαράξει την πορεία της ζωής του «με λογισμό και μ’ όνειρο».
