Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
Στο πλαίσιο της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση που γιορτάζουμε, πραγματοποιούνται ποικίλες εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες και αφιερώματα, ώστε να εκθειαστούν τα ιερά πρόσωπα του Αγώνα. Εκείνα που με αυταπάρνηση και άκρατο ηρωισμό μόχθησαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας και την απόκτηση της ανεξαρτησίας της. Το εγχείρημα που ξεχώρισε ανάμεσα στα πολλά, λόγω της πρωτοτυπίας και ιδιαιτερότητας του, δεν είναι άλλο από την έκθεση «Ήρωες από Μέταλλο».
Η έκθεση αυτή στεγάστηκε στο Μουσείο Συλλογής Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια» της Καλαμάτας, το οποίο διαθέτει μία εκτενή συλλογή με παραδοσιακές φορεσιές και ενδύματα εξαιρετικού κάλλους καθώς και υπερσύγχρονο εξοπλισμό. Μέσα σε αυτό τον χώρο ιστορικότητας και μνήμης αποφάσισε ο διεθνούς φήμης γλύπτης Νίκος Φλώρος να παρουσιάσει τα καλλιτεχνήματα του. Η ιδέα συνελήφθη την περίοδο της διαμονής του στη Νέα Υόρκη, όμως η απομόνωση και εσωτερική περισυλλογή που μας επέβαλε η καραντίνα ώθησαν την ιδέα του Νίκου Φλώρου στο να μετουσιωθεί σταδιακά σε έκθεση με την κατασκευή των εκθεμάτων του στην Τρίπολη.
Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει την συγκεκριμένη έκθεση να ξεχωρίζει;
Αρχικά, η ίδια η ουσία της. Τα εκθέματα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι αγάλματα και πορτρέτα χωρίς όμως τα συνήθη υλικά, αφού ο Νίκος Φλώρος χρησιμοποίησε το υλικό του αλουμινίου από κουτάκια αναψυκτικών για να τα συνθέσει. Επομένως, τα έργα της ενδυμασίας της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, της Πανωραίας Χατζηκώστα, καθώς επίσης και η προτομή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, της Μόσχω Τζαβέλλα και η ελληνική σημαία φαντάζουν στο μάτι του θεατή ως ψηφιδωτά ή και μωσαϊκά. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η τακτική της χρήσης ανακυκλώσιμων υλικών και κυρίως αλουμινίου, ως πρώτης ύλης για τη δημιουργία έργων, συνιστά πλέον μαεστρία για τον Νίκο Φλώρο, καθώς αποτέλεσε το υπόστρωμα πάνω στο οποίο στηρίχθηκαν τα εικαστικά δημιουργήματα του, που δεσπόζουν σε γκαλερί και μουσεία του εξωτερικού. Πρόκειται για τη διαδικασία του λεγόμενου “Upcycling”, της επαναχρησιμοποίησης δηλαδή ανακυκλώσιμων υλικών με δημιουργικό τρόπο και της μετατροπής τους από σκουπίδια σε προϊόντα καλλιτεχνικής αξίας. Η τεχνοτροπία αυτή είναι τόσο δύσκολη και ιδιαίτερη, όπως επισήμανε και ο ίδιος, που δεν έχει καθόλου βοηθούς και τα καλλιτεχνήματα που προσφέρει αποτελούν καρποί προσωπικού μόχθου. Μέχρι σήμερα έχει δημιουργήσει τριάντα έργα από αλουμίνιο.
«Τα κομμάτια αλουμινίου είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο υλικό που πρέπει να τιθασεύσεις, γιατί πολλές φορές σε κατευθύνει εκείνο. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το αποτέλεσμα που δίνει, αυτή η ιδιαίτερη λάμψη του»
Ακόμη, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Νίκος Φλώρος «παίζει» με τις ιστορικές περιόδους. Οι φορεσιές και τα πορτρέτα μας ταξιδεύουν στο 1821, στη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα, την περίοδο που μία μικρή ομάδα ανθρώπων επιχείρησε να εναντιωθεί στην αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία και έτσι να προβάλει το ψυχικό σθένος έναντι της αριθμητικής υπεροχής. Από την άλλη, τα εκθέματα μας επιτρέπουν να ταξιδέψουμε και στην Βυζαντινή εποχή, από τον 4ο έως και τον 7ο αιώνα, στην βυζαντινή τέχνη της ψηφιδογραφίας που κυριαρχούσε ως μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και εντυπωσιάζει μέχρι και σήμερα με τα σωζόμενα ψηφιδωτά που βρίσκονται σε ναούς της Θεσσαλονίκης, της Ρώμης και της Ραβέννα. Βέβαια, η χρήση του αλουμινίου θα μπορούσε να παραπέμψει στην εποχή του σήμερα, την εποχή της άκρατης και αλόγιστης κατανάλωσης αγαθών. Πρόκειται για την σύνδεση και συνύπαρξη τριών διαφορετικών εποχών, τριών διαφορετικών γενεών Ελλήνων. Με άλλα λόγια, ο θεατής με την είσοδο του στο μουσείο εισάγεται σε μία «χρονομηχανή» με την οποία ο νους, η φαντασία και η μνήμη ελίσσονται σε χρόνο ελεύθερα και όχι απαραίτητα γραμμικά.
Επιπροσθέτως, καθίσταται αντιληπτό από τις φορεσιές πως δεν διαθέτουν πρόσωπα. Αυτό, φυσικά, δεν είναι τυχαίο, αλλά σκόπιμη επιλογή του καλλιτέχνη, αφού όπως είπε και ο ίδιος: «Προσπάθησα όσο μπορούσα να αποδώσω την αίσθηση που θα μπορούσε να υπάρχει, και να φανταστεί ο θεατής το πρόσωπο της Μπουμπουλίνας. Γιατί η Επανάσταση συνεχίζει να υπάρχει, γιατί η ελευθερία είναι ένα αγαθό για το οποίο πρέπει να μαχόμαστε κάθε μέρα». Ο σκοπός, επομένως, είναι διττός, αφού επιτρέπει στον θεατή να αφουγκραστεί την διαχρονικότητα των προσώπων και της Επανάστασης λόγω των ιδανικών που πρεσβεύονται μέσω αυτής, αλλά και να αφήσει την φαντασία του να πλάσει το βλέμμα και την έκφραση που θα είχε η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, αν την αντίκριζε εκείνη τη στιγμή.
Επίσης, δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε το περιβαλλοντικό και οικολογικό μήνυμα που προβάλλεται μέσω της τεχνοτροπίας του Upcycling, καθώς ο Νίκος Φλώρος κατάφερε κυριολεκτικά να μεταμορφώσει ένα υλικό φαινομενικά ασήμαντο και πλέον άχρηστο σε ένα λαμπρό έργο τέχνης που απαθανατίζει εξαίσιες μορφές της Ελληνικής Επανάστασης και να του αποδώσει αξία. Μάλιστα, αυτή η τεχνοτροπία διδάσκεται και σε σχολεία της Βραζιλίας!
Όσον αφορά τα πορτρέτα, ο Νίκος Φλώρος αναφέρει πως λόγω της απουσίας φωτογραφιών που να αποτυπώνουν με ακρίβεια τα πρόσωπα της Επανάστασης, προσπάθησε να τα αποδώσει κατά προσέγγιση και έχοντας στον νου του πως επρόκειτο για ανθρώπους του μόχθου και της χειρωνακτικής εργασίας. Άρα, ο ίδιος φαντάστηκε πρόσωπα με σκληρά χαρακτηριστικά, διαπεραστικό βλέμμα, καμία σχέση με τον ρομαντισμό των πορτρέτων και γενικότερα των έργων τέχνης της περιόδου της Αναγέννησης.
«Πρόκειται για πολεμιστές, για μαχητές. Άρα, φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι σαν καλλιτέχνης να μεταφέρω και να προσεγγίσω τέτοιες προσωπικότητες και χωρίς να έχω τόσα πολλά στοιχεία σχετικά με την μορφή των προσώπων τους»
Τέλος, ο Νίκος Φλώρος φέρει μία ιδιαίτερη σύνδεση με το παρελθόν της επανάστασης λόγω των προγόνων του. Συγκεκριμένα, ο προ-προπάππους του, Νίκος Φλώρος, ήταν οπλαρχηγός και συμμετείχε στην μάχη των Αθηνών, όπου και αποκεφαλίστηκε. Πολλά από τα προσωπικά κειμήλια της εποχής εκείνης δωρίστηκαν στο Ιστορικό Αρχείο Λαμίας. Το παρελθόν επίταξε τον Νίκο Φλώρο να αποδώσει φόρο τιμής στους προγόνους του, ώστε τα έργα του να λειτουργήσουν ως κιβωτός μνήμης εκείνης της εποχής για σήμερα, αλλά και για τις μελλοντικές γενιές.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί η παγκόσμια εμβέλεια αυτής της έκθεσης, καθώς μετά τις 31 Οκτωβρίου θα μεταφερθεί στη Μόσχα και στη συνέχεια στην Αγία Πετρούπολη, απ’ όπου και θα ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο.
«Θέλω η τέχνη μου να είναι το μέσο για να ταξιδεύει η Ελλάδα σε όλο τον κόσμο, γι’ αυτό εγώ και η ομάδα μου φέρνουμε τη σύγχρονη τέχνη της Ελλάδος σε κάθε μας σταθμό σε όλο τον κόσμο. Πολύ συχνά, νιώθουμε και το βάρος αυτής, καθώς λόγω οικονομικής κρίσης, η χώρα μας αφήνει πολλές φορές τον πολιτισμό σε δεύτερο πλάνο. Έτσι, με προσωπικές θυσίες κάθε φορά, η Ελλάδα έχει ταξιδέψει παντού»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Ήρωες από μέταλλο”: Επετειακή έκθεση του γλύπτη Νίκου Φλώρου στην Καλαμάτα, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Ήρωες από μέταλλο, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νίκος Φλώρος: Ο Έλληνας γλύπτης που “διδάσκεται” στα σχολεία της Βραζιλίας, iellada.gr, διαθέσιμο εδώ
