Της Μαριάννας Κώστα,
Η τρέχουσα αναφορά προέρχεται από την εθνική καταμέτρηση που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2020, λίγες εβδομάδες πριν η διασπορά του ιού COVID-19 κηρύξει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η τρέχουσα έκθεση αντικατοπτρίζει την κατάσταση των αστέγων ανά πολιτεία λίγο πριν ο COVID-19 διαταράξει το status quo των πολιτειών.
Τον Ιανουάριο του 2020, υπήρχαν 580.466 άνθρωποι που ήρθαν αντιμέτωποι με το φαινόμενο της αστεγίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 70% των αστέγων ζουν κατά μόνας, ενώ το υπόλοιπο 30% είναι άτομα που έχουν οικογένεια με παιδιά. Είναι γεγονός πως οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων εστιάζουν σε μεγάλο βαθμό στην προστασία των νέων και των παιδιών λόγω της ευαλωτότητάς τους. Ειδικότερα, οι ασυνόδευτοι νέοι, ηλικίας κάτω των 25 ετών, αποτελούν το 6% του πληθυσμού που ανήκουν σε οικογένειες.
Διαχρονικά, οι υπέυθυνοι χάραξης πολιτικής, καθώς και οι επαγγελματίες σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης, έχουν επικεντρωθεί με ιδιαίτερη προσοχή στους συγκεκριμένους «υπο-πληθυσμούς» (=δεν νοείται κάτι υποδεέστερο, λ.χ. η υποκουλτούρα ή ο ύποπληθυσμός εννοιολογούνται στην κοινωνιολογία ως μια κουλτούρα ή μια κοινωνική ομάδα που δεν συμβαδίζει με τις επικρατέστερες στάσεις και αξίες και διαθέτει δικά της πρότυπα αυτοβούλως).
Τα άτομα που βιώνουν χρόνια έλλειψη στέγης εκπροσωπούν το 19% του συνολικού πληθυσμού των αστέγων. Ειδικότερα, εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία σύμφωνα με τα κριτήρια παρακάτω:
- Είναι άστεγοι αδιάκοπα για τουλάχιστον 12 μήνες
- Έχουν αντιμετωπίσει το φαινόμενο της αστεγίας τουλάχιστον 4 φορές εντός του πλαισίου των 3 ετών, σε συνδυασμό με το χρονικό διάστημα των 12 μηνών.
Επιπρόσθετα, η περίπτωση των βετεράνων αναλύεται στην παρούσα αναφορά ξεχωριστά εξαιτίας της προσφοράς τους στη χώρα, με ποσοστό εκπροσώπησης 6% του συνολικού πληθυσμού που βρίσκεται σε κατάσταση αστεγίας.
Πληθυσμοί υψηλότερου κινδύνου
Παρόλο που ο πληθυσμός των αστέγων παρουσιάζει μια ποικιλιομορφία, ορισμένες υποοομάδες είναι ακόμα πιο ευάλωτες στην εύρεση μιας κατοικίας ή ενός καταφυγίου. Παράλληλα, τα κριτήρια για τη σοβαρότητα της περίπτωσης συνδέονται με το φύλο, την εθνικότητα και τη φυλή.
Η συντριπτική πλειοψηφία του συνολικού πληθυσμού των αστέγων (70%) είναι άνδρες, ενώ το 30% αποτελείται από γυναίκες. Με άλλη προσέγγιση, σε κάθε πληθυσμό των 10.000 ανδρών, οι 22 άνδρες είναι άστεγοι, ενώ στην περίπτωση των γυναικών, οι άστεγες αριθμούνται στα 13 μεμονωμένα άτομα σε πληθυσμό των 10.000 γυναικών.
Φυλή
Οι ιστορικά περιθωριοποιημένες ομάδες είναι πιο πιθανόν να βρίσκονται σε ευάλωτη θέση στους τομείς της έλλειψης στέγης. Ορισμένοι παράγοντες, όπως τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, τα χαμηλότερα εισοδήματα, η αδυναμία πρόσβασης σε δομές υγειονομικής περίθαλψης, συμβάλλουν στην πιθανότητα στεγαστικής επισφάλειας.
Σύμφωνα με τους πραγματικούς αριθμούς, οι λευκοί αποτελούν τη μεγαλύτερη φυλετική ομάδα στους αστέγους που υπολογίζονται σε 280.612 άτομα. Ακολουθούν οι μαύροι, οι οποίοι καταμετρούνται σε 228.796 άτομα και οι Ισπανοί με 130.348 άτομα, αντίστοιχα. Αντίθετα, με βάση την προσέγγιση των ατόμων ανά 10.000 άτομα, οι κάτοικοι που προέρχονται από τα νησιά του Ειρηνικού, έχουν το υψηλότερο ποσοστό των αστέγων (109 άτομα στα 10.000), ενώ ακολουθούν οι μαύροι (52 στους 10.000), καθώς και οι Αμερικανοί ιθαγενείς (45 στους 10.000), οι οποίοι αντιμετωπίζουν, επίσης, το φαινόμενο της αστεγίας σε υψηλά επίπεδα.
Οι υπηρεσίες για την έλλειψη στέγης
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν ένα σύστημα προσωρινών καταφυγίων τα οποία φιλοξενούν προσωρινά τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλο ποσοστό ατόμων που κοιμούνται σε τοποθεσίες μη ασφαλείς (λ.χ. πεζοδρόμια, πάρκα, μετρό ή οχήματα).
Τα προγράμματα που παρέχουν καταφύγιο για τους περισσότερους ανθρώπους που βιώνουν την έλλειψη στέγης, καλύπτει το 61% του συνολικού άστεγου πληθυσμού. Προτεραιότητα έχουν οι οικογένειες με παιδιά για την παροχή υπηρεσιών στέγασης με ποσοστό 10%, ενώ το 50% των ασυνόδευτων νέων είναι σε κατάσταση στεγαστικής επισφάλειας.
Ωστόσο, οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες είναι όσοι είναι μεμονωμένοι, δηλαδή το 51% ζει σε μέρη που δεν προορίζονται για κατοίκηση, ενώ οι χρόνια άστεγοι που αποτελούν το 66% του πληθυσμού, είναι απόλυτα επισφαλείς στη στέγασή τους.
Τάσεις στην έλλειψη στέγης
Μέχρι το 2018, το φαινόμενο της έλλειψης στέγης μειωνόταν σημαντικά. Από το 2019 μέχρι το 2020, η τάση της αστεγίας αυξήθηκε κατά 2%. Συγκριτικά με την περίπτωση της οικονομικής ύφεσης του 2008, ο αριθμός των αστέγων το 2020 ήταν μόλις 10% χαμηλότερος.
Ενώ ο συνολικός αριθμός των αστέγων σταδιακά μειώνονταν, παρατηρείται μια σημαντική μεταβολή στις υποομάδες. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των βετεράνων, 3 πολιτείες ανακοίνωσαν πως τερματίζουν τη στεγαστική περίθαλψη των βετεράνων, ενώ, σε εθνικό επίπεδο, η έλλειψη στέγης των βετεράνων μειώθηκε κατά 39% από το 2007. Ακόμη, στην περίπτωση των οικογενειών αλλά και των μεμονωμένων ατόμων, τα ποσοστά μειώθηκαν κατά 27% και 35% αντίστοιχα. Ωστόσο, παρατηρείται μια στασιμότητα του μεμονωμένου πληθυσμού σε κατάσταση αστεγίας κατά αύξησης 1% από το 2007-2020.
Ο άστεγος πληθυσμός σε άνοδο
Μέχρι το 2015, η έλλειψη στέγης είχε μειωθεί σχεδόν κατά το 1/3. Ωστόσο, ο απροστάτευτος πληθυσμός αυξήθηκε κατά 30% την τελευταία 5ετία σε αριθμό ανάλογο με τα ποσοστά του 2007.
Η τάση της κλιμάκωσης του αριθμού των ανθρώπων που ζουν χωρίς προστασία, επηρεάζει σχεδόν κάθε υποομάδα — συμπεριλαμβανομένων των ατόμων κάθε φυλής, εθνότητας, φύλου και των περισσότερων ηλικιακών ομάδων. Μόνο σε άτομα κάτω των 18 ετών, παρατηρείται μια συνολική μείωση των αστέγων κατά τη διάρκεια της τρέχουσας αύξησης.
Ο εντοπισμός του άστεγου πληθυσμού ανά Πολιτεία
Η σοβαρότητα της έλλειψης στέγης διαφέρει ανά πολιτεία και κοινότητα. Ειδικότερα, το 57% του άστεγου πληθυσμού βρίσκεται κυρίως στις πολιτείες της Καλιφόρνια με 161.548 πολίτες, της Νέας Υόρκης με 91.271 άτομα, της Φλόριντα με 27.487 άτομα και στις πολιτείες του Τέξας και της Ουάσιγκτον με 27.229 και 22.923 ιθαγενείς, αντίστοιχα. Κοντολογίς, οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί αστέγων εντοπίζονται στις πόλεις της Νέας Υόρκης, του Λος Άντζελες και του Σιάτλ. Στην περίπτωση των υπηρεσιών φροντίδας, οι περισσότερες κοινότητες έχουν σχετικά περιορισμένη ισχύ για να εξυπηρετήσουν ένα μεγάλο μέρος των αστέγων.
Είναι άξιο να σημειωθεί ότι ο πληθυσμός των αστέγων αρμόζει να συγκρίνεται με τον γενικό πληθυσμό της εκάστοτε πολιτείας. Για παράδειγμα, αν 100.000 άνθρωποι ήταν άστεγοι, το Wyoming σε συνολικό πληθυσμό περίπου 575.000 πολίτες, η συνολική εικόνα των αστέγων θα διαφοροποιούνταν σημαντικά από ό,τι στην πολιτεία της Καλιφόρνια, όπου ο άστεγος πληθυσμός της μπορεί να αριθμεί σε 100.000, ενώ η πολιτεία συνολικά διαθέτει περισσότερους από 39 εκατομμύρια ανθρώπους.
Πολλές από τις πολιτείες και τα κέντρα φροντίδας με τα υψηλότερα ποσοστά αστέγων έχουν ταυτόχρονα το υψηλότερο κόστος στέγασης. Για παράδειγμα, το Σαν Φρανσίσκο έχει το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό αστέγων στη χώρα και το υψηλότερο αντίτιμο στέγασης της χώρας. Τα άτομα με χαμηλό εισόδημα σε τέτοιες καταστάσεις δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν και να διατηρήσουν στέγη που μπορούν να αντέξουν οικονομικά, επηρεάζοντας τη στεγαστική τους επισφάλεια.
Παροχή υπηρεσιών για τους αστέγους
Τα συστήματα παροχής υπηρεσιών αστέγων των Ηνωμένων Πολιτειών δεν διαθέτουν αρκετούς πόρους για να καλύψουν πλήρως τις ανάγκες όλων των αστέγων. Ωστόσο,πραγματοποιούνται οι παρακάτω δραστηριότητες μέχρι στιγμής από το σύστημα διακυβέρνησης:
- Αυξήθηκε ο συνολικός αριθμός των κρεβατιών προσωρινής στέγασης στα Καταφύγια έκτακτης ανάγκης, στα Ασφαλή καταφύγια και στις Μεταβατικές κατοικίες. Ωστόσο, συνολικά, τα συστήματα τοπικής αυτοδιοίκησης και πρόνοιας ήταν σε θέση να προσφέρουν ένα κρεβάτι όλο τον χρόνο μόνο στο 50% των ατόμων, αλλά στο 100% των οικογενειών (με πλεόνασμα σχεδόν 18.000 κλινών).
- Αυξάνονται σταθερά οι επενδύσεις σε μόνιμες στεγαστικές κλίνες (Μόνιμη Υποστηρικτική Στέγαση, Ταχεία Επαναστέγαση). Τα τελευταία χρόνια, έχει δοθεί εκ νέου έμφαση στη στέγαση των ανθρώπων όσο το δυνατόν γρηγορότερα αντί να τους επιτρέπεται να παραμείνουν επ’ αόριστον σε καταφύγια και μη προστατευμένες τοποθεσίες.
Σαράντα έξι πολιτείες και η περιφέρεια της Κολούμπια συνέβαλαν σε αυτήν την τάση τα τελευταία πέντε χρόνια, αυξάνοντας τον αριθμό των μονίμων στεγαστικών κλινών. Επί του παρόντος, το 58% όλων των κλινών συστήματος αστέγων προορίζονται για μόνιμη στέγαση.
- Μέσω του νόμου CARES του 2020 και του νόμου για το αμερικανικό σχέδιο διάσωσης του 2021, το Κογκρέσο επένδυσε δισεκατομμύρια δολάρια σε προγράμματα που θα επηρεάσουν τον αριθμό των ανθρώπων και των οικογενειών σε μόνιμη στέγαση. Πιο συγκεκριμένα, διέθεσαν 4 δισεκατομμύρια δολάρια για το πρόγραμμα επιχορήγησης λύσεων έκτακτης ανάγκης, 5 δισεκατομμύρια δολάρια για κουπόνια έκτακτης ανάγκης στέγασης και 5 δισεκατομμύρια δολάρια για το πρόγραμμα HOME (βοήθεια ενοικίασης, οικονομική ανάπτυξη κατοικιών και άλλες υπηρεσίες).
- Σε εθνικό επίπεδο, οι πιο κοινές μορφές βοήθειας για τους αστέγους είναι η μόνιμη υποστηρικτική στέγαση (40 τοις εκατό των κρεβατιών του συστήματος) και το καταφύγιο έκτακτης ανάγκης (32 τοις εκατό των κλινών συστήματος).
Δείκτες κινδύνου σχετικής φτώχειας και στεγαστικής επισφάλειας
Το 2019, 34 εκατομμύρια Αμερικανοί, ή αλλιώ το 10,5% του πληθυσμού των Η.Π.Α., βρισκόταν σε κατάσταση σχετικής φτώχειας. Ταυτόχρονα 6,3 εκατομμύρια νοικοκυριά ξόδεψαν περισσότερο από το 50% του εισοδήματός τους για τα έξοδα του ενοικίου. Ωστόσο, ο αριθμός των αμερικανικών νοικοκυριών, που επιβαρύνονται σημαντικά με το κόστος, εξακολουθεί να είναι 10% υψηλότερος από ό,τι ήταν το 2007.
Ταυτόχρονα, εκτιμάται ότι 3,7 εκατομμύρια πολίτες βρίσκονται σε κατάσταση κοινής στέγασης μαζί με άλλους για οικονομικούς λόγους εν έτει 2019. Επιπρόσθετα, ορισμένοι από αυτούς μπορεί να έχουν εύθραυστες σχέσεις με τους συγκατοίκους τους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα να μείνουν άστεγοι.
Σε μια περίοδο που διαρκεί περισσότερο από μια δεκαετία, η αμερικανική διακυβέρνηση δεν έχει σημειώσει καμία πραγματική πρόοδο για τη μείωση του αριθμού των Αμερικανών που κινδυνεύουν λόγω έλλειψης στέγης. Ακόμα πιο ανησυχητικό, είναι ότι τα διαθέσιμα δεδομένα προηγούνται της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης του COVID-19. Ο κοινωνικός και ο ψηφιακός μετασχηματισμός στην εργασία κατά τη διάρκεια της ύφεσης, μπορεί να προκάλεσε δυσμενέστερη την κατάσταση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νational Alliance to END HOMELESSNESS, State of Homelessness: 2021 Edition, Διαθέσιμο εδώ.
- United States Interagency Council on Homelessness, Homelessness Statistics by State, Διαθέσιμο εδώ.
- The Council of Economic Advisers, The State of Homelessness in America, Διαθέσιμο εδώ.
- United States Interagency Council on Homelessness, Communities are ENDING homelessness, Διαθέσιμο εδώ.
