Της Ελπίδας Καλαμαράκη,
Όταν σκεφτόμαστε την Ιαπωνία, το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό είναι η ραγδαία πρόοδός της σε διάφορους τομείς, ιδίως στον τεχνολογικό, και η ταχύτητα με την οποία έχει καταφέρει να εξελιχθεί. Ωστόσο, όσο ιδεαλιστική και αν μας ακούγεται η ζωή στην εν λόγω χώρα, υπάρχουν κλάδοι στους οποίους τα πράγματα είναι πενιχρά -αν όχι ανήκουστα- σε σύγκριση με το γνωστό σε όλους μας «δυτικό πρότυπο» ως προς την υπεράσπιση και διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένας από αυτούς είναι η θέση των γυναικών στην κοινωνία, και δη στην πολιτική.
Αν θέλουμε να μιλήσουμε με ποσοστά, η Ιαπωνία βρίσκεται στην 120η θέση από 156 χώρες σε μια έρευνα για το χάσμα των φύλων που συνέταξε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Σύμφωνα με τη Διακοινοβουλευτική Ένωση –μια παγκόσμια οργάνωση εθνικών Κοινοβουλίων- από τον Σεπτέμβριο του 2021 μόνο το 9,9% των μελών στη Βουλή των Αντιπροσώπων είναι γυναίκες, ενώ η γυναικεία εκπροσώπηση στη Βουλή των Συμβούλων δεν ξεπερνάει το 23%, γεγονός που κατατάσσει τη χώρα στην 165η θέση ανάμεσα σε 190 χώρες. Από τους 1.051 υποψηφίους των εκλογών, μόλις οι 186 –λιγότερο από το 18%– είναι γυναίκες, παρά τη θέσπιση του νόμου του 2018 για την ισότητα των φύλων, που ενθαρρύνει τα κόμματα να επιλέξουν παρόμοιο αριθμό ανδρών και γυναικών υποψηφίων. Ακόμη, στην τοπική πολιτική, σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά, περισσότερο από το 30% των συνελεύσεων των πόλεων και των χωριών δεν έχει γυναίκες εκπροσώπους. Τέλος, ο χαμηλός αριθμός γυναικών υποψηφίων που συμμετείχαν στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2021 αποδεικνύει ότι η Ιαπωνία απέτυχε να αντιμετωπίσει τα εμπόδια που καθιστούν ακανθώδη την εκλογή περισσότερων γυναικών στο Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τη Mari Miura, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Sophia στο Τόκιο.
Ένας από τους σοβαρότερους λόγους που απωθεί της γυναίκες από τη συμμετοχή τους στην πολιτική είναι η σεξουαλική παρενόχληση. Νωρίτερα αυτό το έτος, το γραφείο του Υπουργικού Συμβουλίου αποκάλυψε πως οι γυναίκες πολιτικοί και υποψήφιες αντιμετωπίζουν αχαλίνωτη σεξουαλική παρενόχληση, συμπεριλαμβανομένων ακατάλληλων αγγιγμάτων και λεκτικών προσβολών από άνδρες ψηφοφόρους. Συγκεκριμένα, από τις 1.247 γυναίκες μέλη της τοπικής συνέλευσης που συμμετείχαν στην έρευνα, το 57,6% δήλωσε ότι έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά από ψηφοφόρους, υποστηρικτές ή άλλα μέλη της συνέλευσης. Επιπλέον, πληθώρα τόνισε πως έχει στοχοποιηθεί με λεκτική βία και σεξιστικές προσβολές. Ως μέλος της Ιαπωνικής Συμμαχίας των Φεμινιστικών Αντιπροσώπων, η Yoshiko Maeda επισημαίνει πως έχει λάβει αναφορές από γυναίκες πολιτικούς σε όλη την Ιαπωνία που αντιμετωπίζουν παρενόχληση από άντρες συναδέλφους, που κυμαίνεται από υποτίμηση κατά τη διάρκεια των συνελεύσεων, έως και συνεχείς πιέσεις, ώστε να παραιτηθούν. «Είναι εκφοβισμός, ξεκάθαρα και λιτά», δηλώνει. Συνάμα, όλος αυτός ο εκφοβισμός που επικρατεί στην πολιτική, τόσο σε τοπικό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, και οι καλά τεκμηριωμένες αναφορές για σεξουαλική παρενόχληση που στοχεύουν γυναίκες πολιτικούς και υποψήφιες, είναι βέβαιο ότι απωθεί πολλές γυναίκες από τη συμμετοχή τους στα πολιτικά δρώμενα.
Παρόλο που, φαινομενικά, έχουν γίνει ορισμένες αλλαγές και έχει υπάρξει μία υποτυπώδης πρόοδος, όπως η παραίτηση του 83χρονου Yoshiro Mori, επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο 2021, κατόπιν της σεξιστικής του δήλωσης πως «οι γυναίκες στην επιτροπή μιλούν υπερβολικά πολύ», τα περιθώρια βελτίωσης παραμένουν άφθονα. Ο βασικός λόγος, για τον οποίο η αλλαγή μοιάζει ουτοπική, είναι οι υποτυπώδεις προσπάθειες του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού κόμματος (LDP) που αποσκοπούν στην αλλαγή της εικόνας του ως ένα «μονολιθικό κλαμπ γερασμένων αντρών», όπως το κατηγορούν, και όχι στην ενίσχυση της παρουσίας στην πολιτική σκηνή και την προώθηση του σεβασμού προς τις γυναίκες.
Το προαναφερθέν κόμμα, που βρίσκεται στην εξουσία σχεδόν αδιάλειπτα εδώ και 65 χρόνια και ξανακέρδισε τις φετινές εκλογές, αποτελείται μονάχα από 2 γυναίκες στο 12μελές Πολιτικό του Γραφείο και 3 στο 25μελές Εθνικό του Συμβούλιο. Ως απάντηση στην έκκληση για αύξηση της γυναικείας εκπροσώπησης, αποφάσισε πως πρόκειται να αυξήσει την παρουσία των γυναικών στις συνεδριάσεις των οργάνων του κόμματος, αλλά μονάχα ως παρατηρήτριες, στερώντας τους δηλαδή το δικαίωμα λόγου. Διατυπώνοντας μία ξεκάθαρα πατερναλιστική προσέγγιση, ο Γενικός Γραμματέας του κόμματος, Toshihiro Nikai, δήλωσε πως ο ρόλος του παρατηρητή θα βοηθήσει τις γυναίκες να δουν και να κατανοήσουν πώς παίρνονται οι αποφάσεις, υποδηλώνοντας πως αυτό εκ φύσεως το γνωρίζουν μόνο οι άντρες. Σε περίπτωση που κάποια από τις γυναίκες επιθυμεί να εκφράσει κάποια άποψη, θα μπορεί μονάχα μεταγενέστερα να την καταθέσει γραπτώς στη γραμματεία του κόμματος.
Όλη αυτή η υποτίμηση, λοιπόν, της νοημοσύνης και της πολιτικής ικανότητας των γυναικών φαίνεται πως είναι ένας δίαυλος που η Ιαπωνία δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στους «απλούς» κατοίκους, αλλά στους πολιτικούς αντιπροσώπους. Ίσως, λοιπόν, η αλλαγή να ξεκινήσει από εκεί;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘It is bullying, pure and simple’: being a woman in Japanese politics, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Japan: What are the chances of a woman becoming Prime Minister in a deeply patriarchal society?, The Conversation, διαθέσιμο εδώ
- Ιαπωνία: γυναίκες που οφείλουν να είναι σιωπηλές, Η Εφημερίδα των Συντακτών, διαθέσιμο εδώ
