Της Δήμητρας Σαρούδη,
Αν κάτι έχουμε διαπιστώσει τα τελευταία χρόνια είναι πως η μάθηση και η συνεχόμενη επιμόρφωση αποτελούν πεδία δράσεις που οι εκπαιδευόμενοι προσεγγίζουν με ιδιαίτερο ζήλο. Η τάση της συνεχούς εκπαίδευσης καλπάζει με ραγδαίους ρυθμούς. Μέσω των Ι.Ε.Κ., των τεχνικών σχολών, των κατατακτήριων εξετάσεων, των σεμιναρίων και άλλων τρόπων παροχής γνώσης, οι ενήλικες βρίσκουν διόδους επαγγελματικής και προσωπικής εξέλιξης. Παρότι υπάρχει πληθώρα προσεγγίσεων για την ιδιαίτερη αυτή κατηγορία μάθησης, οι απόψεις συγκλίνουν σε τρία βασικά στοιχεία: Την ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευομένων στη μάθηση, την αξιοποίηση των εμπειριών τους και σεβασμός του τρόπου με τον οποίο ο καθένας μαθαίνει.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
α) Εισχωρούν στην εκπαιδευτική διαδικασία έχοντας συγκεκριμένους στόχους. Οι στόχοι αυτοί είναι κυρίως επαγγελματικοί, καθώς επιδιώκουν να αποκτήσουν εφόδια για την εύρεση εργασίας ή να ανταποκριθούν στις εξελισσόμενες απαιτήσεις του ήδη υπάρχοντος κλάδου τους. Επιπλέον, δύναται να είναι στόχοι εκπλήρωσης κοινωνικών ρόλων ως προέκταση της προσωπικής ανάπτυξης που επιδιώκει ο καθένας, αναλόγως της φάσης ζωής στην οποία βρίσκεται. Όπως είναι λογικό, ένας ενήλικας στην ηλικία περίπου των 30 ετών θα επιδιώξει να διεκπεραιώσει περισσότερους κύκλους μάθησης. Πυξίδα επιμόρφωσης ακόμα αποτελούν και οι στόχοι κύρους που θέτουν οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι.
β) Έχουν ευρύτερο και διαφορετικό φάσμα εμπειριών. Στην ουσία του, αυτό συνεπάγεται την ανάγκη των ενηλίκων να ταυτίσουν τις εμπειρίες τους με το επιλεγόμενο πεδίο εκπαίδευσης στο οποίο θέλουν να εντρυφήσουν.
γ) Έχουν αποκρυσταλλώσει τους προτιμώμενους τρόπους μάθησης. Οι Honey και Manfold (1989) χρησιμοποίησαν τις εξής παραστατικές φράσεις, ώστε να εξηγήσουν την παραπάνω αρχή:
– Θα δοκιμάσω τα πάντα από μία φορά (πρώτη κατηγορία)
– Στοχάσου πριν δράσεις (δεύτερη κατηγορία)
– Η συνεχής εκλογίκευση είναι σκόπιμη (τρίτη κατηγορία)
– Αν κάτι δοκιμάστηκε και λειτουργεί, τότε είναι εντάξει (τέταρτη κατηγορία)
δ) Έχουν τάση για ενεργητική συμμετοχή. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί πως οι εκπαιδευόμενοι θεωρούν τον εκπαιδευτή ως πεπειραμένο εμπειρογνώμονα ή συνάδελφο και όχι ως αδιαφιλονίκητη αυθεντία.
Ωστόσο, η πορεία που ακολουθούν οι ενήλικες προς τη μάθηση δεν είναι ούτε απρόσκοπτη ούτε ευθύγραμμη. Η λανθασμένη αντιμετώπιση, μπορεί να οδηγήσει σε αναποτελεσματικότητα της μαθησιακής διαδικασίας. Η κακή οργάνωση της μαθησιακής διαδικασίας, τα επαυξημένα κοινωνικά καθήκοντα και υποχρεώσεις και τέλος, τα εσωτερικά εμπόδια που απορρέουν από την προσωπικότητα του εκάστοτε εκπαιδευομένου, μπορούν να οδηγήσουν στο παραπάνω συμπέρασμα. Ως εκ τούτου, είναι φανερό πως υπάρχει κίνδυνος εγκατάλειψης και ανώμαλης διακοπής της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αν θεωρηθούν εξαιρετικά λίγα τα οφέλη που απορρέουν από αυτή.
Ευπαθείς ομάδες και εκπαίδευση
Άξια προσέγγισης είναι και η συνθήκη εκπαίδευσης που αφορά τις ευπαθείς ομάδες, καθώς και οι λόγοι που αντιμετωπίζουν πιθανώς μεγαλύτερης κλίμακας δυσκολίες. Μερικοί από τους λόγους που οι ενήλικες εντασσόμενοι σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες επιλέγουν να μην εκπαιδευτούν ή να μετεκπαιδευτούν είναι: Η έλλειψη εργασιακών ευκαιριών, η περιορισμένη πρόσβαση σε προγράμματα εκπαίδευσης, η έλλειψη εργασιακών προγραμμάτων ανταποκρινόμενα στις ανάγκες και στις απαιτήσεις τους, η έλλειψη υποστήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον είτε επειδή δεν υφίσταται αυτό, είτε γιατί η ύπαρξη χαλαρών δεσμών μεταξύ αυτού δεν γεννά το πραγματικό ενδιαφέρον για καθένα από τα μέλη για εξέλιξη και πρόοδο, καθώς επίσης και οι προηγούμενες αρνητικές εκπαιδευτικές εμπειρίες που είχαν.
Υπάρχουν, όμως, βήματα που βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων στην εκπαίδευση των κοινωνικά ευπαθών ομάδων. Το πρώτο σημαντικό βήμα, είναι οι εκπαιδευτές να γνωρίσουν το προφίλ των ευπαθών ομάδων ή του ατόμου εκείνου που εντάσσεται στην εκπαιδευτική διαδικασία ατόμων χωρίς τις δικές του ιδιαιτερότητες. Το δεύτερο, είναι να συζητηθούν τυχόν αρνητικές εμπειρίες, να αναδειχθούν και να εξασφαλιστεί η ομαλή εκπαιδευτική δραστηριότητα που θα ακολουθηθεί. Επιπρόσθετα, η εισαγωγή πολυποίκιλων τεχνικών θα βοηθήσει στην επιλογή της καταλληλότερης από αυτές. Ακολούθως, σκοπός είναι να αναγνωριστούν οι γνωστικές ελλείψεις και οι δυσκολίες που μπορεί να ανακύψουν, ώστε να δημιουργηθεί κλίμα συνεργασίας και εμπιστοσύνης που δημιουργεί συλλήβδην το καλύτερο προσαρμοσμένο πλαίσιο εκπαίδευσης. Το τελευταίο βήμα αφορά στην κατάρτιση των εκπαιδευτών ενηλίκων σε ζητήματα που σχετίζονται με τη δυναμική της ομάδας και τον τρόπο επίλυσης συγκρούσεων που ενδεχομένως προκύπτουν σε αυτή.
Συνεπώς, ο σχεδιασμός ενός προγράμματος εκπαίδευσης ενηλίκων συνοδεύεται από απρόβλεπτα αποτελέσματα. Αυτό είναι το κοπιαστικό και γοητευτικό στοιχείο στο έργο του εκπαιδευτή. Στόχος είναι το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με σεβασμό στην προσωπικότητα του κάθε εκπαιδευομένου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σημειώσεις από το Σεμινάριο: Βασικές Αρχές και Μέθοδοι στην Εκπαίδευση Ενηλίκων-Ε.Κ.Π.Α.
