Της Γλυκερίας Σταύρου,
Εγώ και η φυλή μου εναντίον του κόσμου;
Εγώ και η οικογένειά μου εναντίον της φυλής μου;
Εγώ και ο αδερφός μου εναντίον της οικογένειάς μου;
Εγώ εναντίον του αδερφού μου.
—Η ιεραρχία των προτεραιοτήτων, όπως διατάχθηκε από μια Σομαλική παροιμία.
Αυτή η παροιμία περιγράφει άρτια την κατάσταση της κοινωνίας των Σομαλών κατά τον εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος μέχρι και σήμερα βρίσκεται σε έξαρση. Η άλογη χάραξη των συνόρων μεταξύ των αποικιακών δυνάμεων, η μετάβαση των κοινωνιών από παραδοσιακές σε σύγχρονες μετά από λίγες μόλις γενεές και η τεράστια εισροή όπλων από τους πόλους της ψυχροπολεμικής εποχής, διαμορφώνουν το ευρύτερο κλίμα στο Αφρικανικό Κέρας, και όχι μόνο. Πώς ξεκίνησε, όμως, η ένοπλη σύγκρουση;
Καταρχάς, οι αφρικανικές φυλές και σχέσεις ιεραρχίας έχουν να κάνουν σχέση με την πατρική κληρονομιά. Μία φυλή αποτελεί κράτος, ασφαλίζει τον λαό της αλλά και τον προστατεύει. Από την παιδική τους ηλικία, οι νέοι μορφώνονται για τα επιτεύγματα και την ιστορία της φυλής τους. Βέβαια, ο φυλετικός αυτός «πατριωτισμός» δεν είναι το μοναδικό πολυμεριστικό στοιχείο.
Η Σομαλία διχαζόταν αποικιακά σε δύο μέρη τον 19ο αιώνα. Στον Βρετανικό βορρά, λόγω της στρατηγικής σημασίας του Κόλπου του Άντεν, και στον Ιταλικό νότο, λόγω των δύο μεγαλύτερων ποταμών της, Shebelle και Juda. Κατά την ανεξαρτησία τους, το 1960, αυτή η διχοτόμηση προκάλεσε νέες έριδες λόγω της κυβέρνησης με πολλά μέλη από το νότιο κομμάτι της χώρας. Ακόμη, ο βορράς ήταν κατά κόρον κυριαρχούμενος από τη φυλή Ishaak, ενώ τα κεντρικά και νότια μέρη είχαν πολλές άλλες φυλές. Η δυσαρέσκεια του βορρά με την κυβέρνηση στο Μογκαντίσου δεν άργησε να λάβει μορφή ένοπλης σύγκρουσης.
Φτάνοντας στο 1969, εμφανίζεται ο Mohammed Siad Barre. Ανέλαβε την εξουσία, επονόμασε τη χώρα ως “Somalia Democratic Republic” και διέδωσε τον «Επιστημονικό Σοσιαλισμό». Σκοπός της ιδεολογίας του Barre ήταν να «χτυπήσει» το φυλετικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας. Λόγω της ανατροπής του δυτικού αυτοκράτορα της Αιθιοπίας και της εγκαθίδρυσης του Μαρξισμού αλλά και της τεράστιας εισροής όπλων προηγουμένως από την Ε.Σ.Σ.Δ., οι Σομαλοί, κυριαρχούμενοι από αισθήματα ανωτερότητας, είδαν μία νέα πόρτα. Έτσι, το 1977, εισέβαλαν σε μία περιοχή με Σομαλικό πληθυσμό, το Ogaden. Η ήττα ήταν μεγάλη και οφειλόταν στον ανατρεπτικό συνασπισμό της Αιθιοπίας με την Κούβα και τη Σοβιετική Ένωση. Η αμφισβήτηση της ηγεσίας Barre ήταν γεγονός, ωστόσο, λόγω της ήδη υπάρχουσας οικονομικής κρίσης και του τεράστιου κύματος προσφύγων από το Ogaden, μεγεθύνθηκε.
Η κατάσταση που επικρατούσε, μαζί με την άνοδο Χομεϊνί στο Ιράν, την εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν και την εχθρική διάθεση των χωρών του Κόλπου, παρακίνησε το ενδιαφέρον του τότε Προέδρου Jimmy Carter για τη Σομαλία, ξεκινώντας την υποστήριξη του καθεστώτος Barre το 1979. Στρατός και προμήθειες αποστελλόταν διαρκώς στη χώρα, παρά την ειρωνεία που ενείχε η συνεργασία μιας κομμουνιστικής χώρας με τον δυτικό πόλο. Για μια δεκαετία, από το 1978, ακόμη και όταν ο Barre σκλήρυνε τα κατασταλτικά μέτρα, οι Η.Π.Α. διέρρευσαν 800 εκατομμύρια δολάρια στη χώρα, με αντάλλαγμα τη χρήση όλων των στρατηγικών σημείων της.
Μέχρι το 1987, ο Barren απέδειξε de facto ότι μετανοεί, όσον αφορά τη φυλετική του πολιτική, καθώς είχε αντικαταστήσει τουλάχιστον μισούς από τους αξιωματικούς του με άτομα από τη φυλή του. Έναν χρόνο μετά, με την εξέγερση στη Hargeisa, η Σομαλική Πολεμική Αεροπορία βομβάρδισε την πόλη, με αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς. Έτσι, η Προεδρία Barre έχασε την αμερικανική υποστήριξη, ωστόσο, κάτι το αμφιλεγόμενο συνέβη. Στο αποκορύφωμα του πολέμου, μια αμερικανική αποστολή έφτασε με 1.200 M-16 και 2,8 εκατομμύρια πυρομαχικά. Ο στρατός του Barre λεηλατούσε και έπραττε αφάνταστες πράξεις. Η κρίση νομιμότητάς του δεν άργησε να φτάσει στα άκρα έπειτα από τα παραπάνω γεγονότα. Μέχρι τις 26 Ιανουαρίου 1991, οι αντάρτες είχαν πολεμήσει προς την κορυφή του λόφου, όπου βρισκόταν η βίλα του Barre, αναγκάζοντάς τον να διαφύγει τόσο απότομα σε ένα τανκ, που άφησε πίσω του σάκους χρήματα.
Η καταστροφή του αμερικανικού προξενείου και η έκτακτη διαφυγή του προσωπικού του —τύπου Σαϊγκόν— υποβάθμισε τα συμφέροντα των Η.Π.Α. στην περιοχή και έτσι, η θέση της χώρας στη λίστα προτεραιοτήτων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής ήταν πια αμελητέα. Η παρουσία των Η.Π.Α. στην περιοχή τα επόμενα έτη βασίστηκε σε αποστολές ανθρωπιστικής ανακούφισης λόγω της έλλειψης τροφίμων, ωστόσο, η βάση τους δεν ήταν στη Σομαλία, αλλά στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Ο Barre έκανε κάποιες προσπάθειές να πάρει πίσω τα χαμένα του εδάφη μαζί με το Somali National Front, ωστόσο, αυτές απέβησαν άκαρπες, καθώς η αντίσταση ήταν μεγάλη. Τέσσερα χρόνια μετά, το 1995, επέρχεται και ο θάνατός του στο Λάγκος της Νιγηρίας. Η εποχή του είχε πια περάσει και αποτελούσε πια μια «κακή ανάμνηση». Από την εποχή του Barre μέχρι και σήμερα, η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου. Οι φυλές πολεμούν καθημερινά για την εγκαθίδρυση της κυριαρχίας τους, η μία ανατρέποντας την άλλη, ενώ ο πληθυσμός τρομοκρατημένος διαφεύγει της φρίκης. Κάθε προσπάθεια συμφιλίωσης έχει αποτύχει. Τι άραγε θα βάλει τέλος στη σύγκρουση αυτή;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Peterson, S. (2000). Me Against My Brother: At War in Somalia, Sudan and Rwanda (1st ed.), Routledge, Διαθέσιμο εδώ.
- Rutherford, Κ. (2008). Humanitarianism Under Fire: The US and UN Intervention in Somalia (1st ed.), Kumarian Press, Διαθέσιμο εδώ.
