Της Μαρίας Σαρρή,
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα δημοσίευσε μια λεπτομερή έκθεση για τις ανάγκες και τις προτεραιότητες, τις οποίες η ίδια έχει θέσει, έτσι ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να προχωρήσει σε μία μεγαλύτερη διεύρυνση, αρχίζοντας όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε την όλο και μεγαλύτερη πτώση της ισχύος της Ε.Ε., μετά τις πρόσφατες εξελίξεις των συμφωνιών μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών, Ηνωμένου Βασιλείου και Αυστραλίας (AUKUS), αλλά και την ανάγκη για δημιουργία μιας δυναμικότερης Ευρωπαϊκής Ένωσης, που να προσεγγίζει πρώτη τα γεγονότα. Σε αυτό, πρόκειται να συμβάλλει η διαδικασία της επόμενης διεύρυνσης, εφόσον τα κράτη τα οποία θα συμμετέχουν σε αυτό το εγχείρημα καταφέρουν να προσεγγίσουν το ευρωπαϊκό κεκτημένο που ήδη έχει διαμορφωθεί.
Οι χώρες, για τις οποίες η Ε.Ε. έχει βλέψεις προς ένταξη εκτείνονται στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία, με στόχο να διαμορφωθεί ένα ευρύτερο πλαίσιο συμφερόντων, στο οποίο και οι δύο πλευρές θα μπορούν να έρθουν σε άμεση επαφή, χωρίς τη χρήση της ευρωπαϊκής εξωστρέφειας. Οι θέσεις της Επιτροπής είναι σαφείς και θέτουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τα κράτη στα οποία αναφέρονται. Οι υποψήφιες, προς ένταξη, χώρες πρέπει να επιτύχουν βιώσιμα αποτελέσματα σε ζητήματα κράτους δικαίου, μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης, καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, ασφάλειας, θεμελιωδών δικαιωμάτων, λειτουργίας της δημοκρατίας, μεταρρύθμισης των θεσμών και της δημόσιας διοίκησης, καθώς και οικονομικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας.
Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων έχουν δεσμευτεί να δημιουργήσουν μια κοινή περιφερειακή αγορά, βασιζόμενη στους κανόνες και τα πρότυπα της Ε.Ε. καθώς και να επικεντρωθούν στην υπέρβαση των δυσκολιών, προκειμένου να φέρουν τις ευκαιρίες αυτής της πρωτοβουλίας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις της περιοχής, και να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη από τις επενδύσεις στο πλαίσιο του Οικονομικού και Επενδυτικού Σχεδίου. Ωστόσο, αρκετά ζητήματα μένουν να επιλυθούν στο εκάστοτε κράτος, προκειμένου να προσχωρήσει ολοκληρωτικά.
Στο Μαυροβούνιο, σύμφωνα με την αξιολόγηση της Επιτροπής, προτεραιότητα για περαιτέρω συνολική πρόοδο στις διαπραγματεύσεις, παραμένει η εκπλήρωση των ενδιάμεσων σημείων αναφοράς για το κράτος δικαίου. Για να πετύχουν αυτόν τον στόχο, οι αρχές θα πρέπει να επιδείξουν στην πράξη τη δέσμευσή τους στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Θα πρέπει, ακόμη, να γίνουν μεγαλύτερες προσπάθειες στους κρίσιμους τομείς της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, αλλά και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος.
Στη Σερβία, διασφαλίζεται επί του παρόντος μια συνολική ισορροπία στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Κοσσυφοπέδιο, και κατ’ επέκταση, στην πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Οι αρχές θα πρέπει να ολοκληρώσουν τη διαδικασία συνταγματικής μεταρρύθμισης στον τομέα του δικαστικού συστήματος, έως τα τέλη του τρέχοντος έτους. Η πρόοδος της Σερβίας, όσον αφορά το κράτος δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κοσσυφοπέδιο, είναι ουσιαστική και θα καθορίσει τον συνολικό ρυθμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Είναι κρίσιμο επίσης, να βελτιώσει την ευθυγράμμισή της με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Ενώσεως.
Η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία, από την άλλη πλευρά, συνεχίζουν να πληρούν τις προϋποθέσεις για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Βασικό πρόβλημα, όμως, αποτελούν οι καθυστερήσεις από την πλευρά των κυβερνήσεών τους, οι οποίες έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην αξιοπιστία της Ένωσης ως προς αυτές. Τα εκκρεμή διμερή ζητήματα μεταξύ Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας πρέπει να επιλυθούν κατά προτεραιότητα. Είναι σημαντικό τα κράτη μέλη της Ε.Ε. να ολοκληρώσουν τις συζητήσεις για τα διαπραγματευτικά πλαίσια, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση και να πραγματοποιηθούν οι πρώτες διακυβερνητικές διασκέψεις με τις δύο χώρες, το συντομότερο δυνατό και πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους.
Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ο στρατηγικός στόχος της ολοκλήρωσης στην ΕΕ δεν έχει μετατραπεί σε συγκεκριμένη δράση. Το πολιτικό περιβάλλον παραμένει πολωμένο, καθώς οι πολιτικοί ηγέτες συνεχίζουν να εμπλέκονται σε διχαστική ρητορική και μη εποικοδομητικές πολιτικές διαμάχες, οι οποίες εμποδίζουν τη συνολική πρόοδο. Οι κρατικοί θεσμοί, που όχι μόνο δεν συμβάλλουν θετικά, αλλά αποτελούν και αποτρεπτικό παράγοντα για ένταξη της χώρας στην Ε.Ε., προκαλούν βαθιά ανησυχία και μπορούν να ξεπεραστούν μόνο με πολιτικό διάλογο. Η δυσκολία στην ευθυγράμμιση με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Ένωσης αποτελεί μια ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη. Ωστόσο, έχουν γίνει ορισμένα σημαντικά βήματα, συμπεριλαμβανομένης της διεξαγωγής δημοτικών εκλογών μετά από 12 χρόνια, μένουν όμως αρκετές εκκρεμότητες προτού η Επιτροπή μπορέσει να συστήσει τη χορήγηση καθεστώτος υποψηφίου στη χώρα.
Στο Κοσσυφοπέδιο, οι κοινοβουλευτικές εκλογές τον Φεβρουάριο του 2021 κατέληξαν στο σχηματισμό κυβέρνησης που απολαμβάνει σαφή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Είναι, όμως, απαραίτητη η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδίου δράσης μεταρρυθμίσεων στην προσεχή περίοδο. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν πως μια συνολική, νομικά δεσμευτική, συμφωνία εξομάλυνσης με τη Σερβία είναι επείγουσα και κρίσιμη, ώστε το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία να μπορέσουν να προχωρήσουν στους αντίστοιχους δρόμους της ΕΕ.
Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, είναι βασικός εταίρος σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η μετανάστευση, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οικονομία, το εμπόριο, η ενέργεια και οι μεταφορές. Η Ε.Ε. είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Τουρκία, υπό τον όρο ότι η τρέχουσα αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο θα διατηρηθεί, αλλά και υπό τον όρο ότι η Τουρκία θα τηρήσει απαρέγκλιτα και τις υπόλοιπες προϋποθέσεις που έχουν καθοριστεί. Σε περίπτωση μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η Ε.Ε. θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Οι σοβαρές ανησυχίες της Ε.Ε. σχετικά με τη συνεχιζόμενη επιδείνωση του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης δεν έχουν αντιμετωπιστεί με αξιοπιστία από την Τουρκία.
Σε οικονομικούς τομείς, το νέο μέσο για παροχή βοήθειας στην προένταξη των κρατών IPA III με προϋπολογισμό άνω των 14 δισεκατομμυρίων ευρώ, είναι μια σταθερή επένδυση στο μέλλον της περιοχής της διεύρυνσης, η οποία θα επιτρέψει στην Ε.Ε. να παράσχει την απαραίτητη χρηματοδότηση για να υποστηρίξει την εφαρμογή βασικών μεταρρυθμίσεων για τη συμμόρφωση με τα πρότυπά της. Το νέο μέσο θα παρέχει στήριξη στην Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία και την Τουρκία με συνολικό προϋπολογισμό 14,162 δισεκατομμυρίων ευρώ σε τρέχουσες τιμές για την περίοδο 2021-2027. Θα εστιάσει, επίσης, στο κράτος δικαίου, τον σεβασμό των θεμελιωδών αξιών, την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης. Ακόμη, θα συμβάλλει στην προώθηση της οικονομικής διακυβέρνησης και των μεταρρυθμίσεων προς την ανταγωνιστικότητα.
Οι παραπάνω θέσεις της Επιτροπής πρόκειται να συζητηθούν στα πλαίσια της συνάντησης του Συμβουλίου. Το θέμα που τίθεται είναι κατά πόσο η Ένωση είναι έτοιμη να προβεί στην ένταξη νέων κρατών, αλλά και πώς αυτό θα συνδράμει στην ενδυνάμωσή της. Τα δυτικά Βαλκάνια είναι ένας καλός σύμμαχος απέναντι στην ισχύ της Ρωσίας μακροπρόθεσμα, μόνο αν τα ίδια προχωρήσουν στη βελτίωση της εσωτερικής τους πολιτικής – ειδάλλως παραμένουν ακόμα κράτη εύκολα προς εκμετάλλευση από οποιαδήποτε υπερδύναμη. Η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. θα ήταν μια εξαιρετική επιλογή, όμως ζητήματα όπως το Κυπριακό και τα θέματα διευθέτησης των θαλάσσιων συνόρων στη Μεσόγειο μένουν άλυτα. Έχει άραγε η Ε.Ε. τα μέσα για να επικρατήσει στην Ευρώπη με στόχο την ανάπτυξη των γύρω περιοχών ή μένει σε μεγαλειώδη σχέδια χωρίς πρακτική εφαρμογή;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 2021 Εnlargement Package: European Commission assesses and sets out reform priorities for the Western Balkans and Turkey, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- Εuropean Commission welcomes political agreement on new 14.2 billion euro Pre-Accession Assistance Intrument (IPA III), European Commission, διαθέσιμο εδώ
