Της Ραφαέλας Χρυσοστόμου,
Η πρωτεύουσα της Κύπρου αποτελεί μία από τις πρώτες αρχαίες πόλεις της Μεσογείου, αλλά και την τελευταία μοιρασμένη πρωτεύουσα. Η πόλη είναι κτισμένη πάνω στον Πεδιαίο ποταμό και αποτελεί το διοικητικό και εμπορικό κέντρο του νησιού.
Ωστόσο, δεν ονομαζόταν από πάντα και από όλους Λευκωσία, αφού οι εκδοχές για την προέλευση του ονόματός της ποικίλουν. Αρχικά, είχε την ονομασία Λήδρα, εξαιτίας ενός εκ των Βασιλείων της Λήδρας ή των Ληδρών, που έκτισαν οι Αχαιοί, οι οποίοι μετανάστευσαν στο νησί μετά τον Τρωικό Πόλεμο. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από τη Λευκή Ουσία ή Περιουσία, καθώς στην περιοχή βρίσκονταν σε αφθονία ασβεστολιθικά πετρώματα που έχουν χαρακτηριστικό λευκό χρώμα. Πιο πρόσφατη είναι η εκδοχή ότι το όνομά της προήλθε πρώτα από τους Φράγκους με τη γαλλική λέξη ”Nicosie”, που σημαίνει νίκη και μετά από του Ενετούς με την ιταλική λέξη ”Nicosia”. Το τελευταίο επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη μιας πόλης στη Σικελία με το ίδιο όνομα.
Η ιστορία της πόλης αρχίζει πολλούς αιώνες πριν και σηματοδοτείται από πολλές κατακτήσεις από ξένους λαούς, όπως Φράγκους, Ενετούς, Άγγλους και Τούρκους. Η πόλη έγινε πρωτεύουσα της Κύπρου κατά τα βυζαντινά χρόνια. Τα γνωστά τείχη της Λευκωσίας κτίστηκαν κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ωστόσο, όταν οι Ενετοί κατέλαβαν την Κύπρο, αποφάσισαν να κατεδαφίσουν τα τείχη και να τα ξανακτίσουν σε κυκλικό σχήμα, με έντεκα προμαχώνες σε σχήμα καρδιάς και με την προστασία που παρείχε η τάφρος πλάτους 80 μέτρων. Η Πύλη Αμμοχώστου, η πιο σπουδαία από τις πύλες της Ενετικής Λευκωσίας, άνοιγε το δρόμο που οδηγούσε στο πιο σημαντικό λιμάνι του νησιού, την Αμμόχωστο. Στα τείχη υπάρχουν ακόμα δύο πύλες, η Πύλη Πάφου και η Πύλη Κερύνειας, η οποία βρίσκεται στο κατεχόμενο μέρος της πόλης.
Στην καρδιά της Λευκωσίας βρίσκεται το Παγκύπριο Γυμνάσιο, το οποίο ιδρύθηκε το 1812 από τον Εθνομάρτυρα Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό και αποτελεί το αρχαιότερο σχολείο της Κύπρου. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, το Μουσείο Αγώνος της ΕΟΚΑ 1955-1959 και το Βυζαντινό Μουσείο – Πινακοθήκη. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Μνημείο Ελευθερίας, το οποίο ανεγέρθηκε το 1973 για να τιμήσει τους μαχητές της ΕΟΚΑ στον Απελευθερωτικό αγώνα της Κύπρου κατά των Βρετανών το 1955-1959. Εκτός από την Αρχιεπισκοπή, στην πόλη εδρεύει το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Προεδρικό Μέγαρο, το οποίο επί Αγγλοκρατίας αποτελούσε το κυβερνείο του Άγγλου κυβερνήτη.
Άλλα μουσεία στην πόλη είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Λαϊκής τέχνης και το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο. Το τελευταίο ιδρύθηκε το 1984 και άνοιξε τις πύλες του για το κοινό 5 χρόνια μετά. Τα αντικείμενα που παρουσιάζονται στους μόνιμους εκθεσιακούς χώρους προσφέρουν στον επισκέπτη ένα ταξίδι στην ιστορία της Λευκωσίας, ξεκινώντας από τον σχηματισμό της περιοχής με την ανάδυση της από τους αφρούς της θάλασσας πριν από περίπου 1.800.000 χρόνια, τη δημιουργία των πρώτων οικισμών γύρω στο 3900 π.Χ. για να καταλήξει στα νεότερα χρόνια, στη σύγχρονη Λευκωσία. Μία παρόμοια πρωτοβουλία αποτελεί η Λεβέντειος Πινακοθήκη, η οποία περιλαμβάνει όλα σχεδόν τα έργα της Συλλογής Λεβέντη και είναι η μοναδική στην Κύπρο που φιλοξενεί πίνακες από την ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης. Η Συλλογή περιλαμβάνει έργα δυτικοευρωπαϊκής ζωγραφικής από το Παρίσι και έργα Ελλήνων και Κυπρίων Καλλιτεχνών.
Μοντέρνο αέρα στην πόλη φέρνει η αναβαθμισμένη Πλατεία Ελευθερίας, η οποία χρειάστηκε 7 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Το έργο αυτό στηρίζεται στα αρχιτεκτονικά σχέδια της διεθνούς φήμης Ζάχα Χαντίντ, τα οποία εκπονήθηκαν μετά από πανευρωπαϊκό διαγωνισμό. Περιλαμβάνει μια τεράστια γέφυρα, κήπους, πλατιά σκαλιά, σιντριβάνια σε πολύπλοκα μαρμάρινα σχήματα αλλά και εντυπωσιακούς διαδρόμους για περιπάτους. Η Πλατεία αποτελεί το σημείο έναρξης της διάσημης οδού «Λήδρα». Κατά μήκος της οδού υπάρχουν εμπορικά καταστήματα, εστιατόρια, ταβερνάκια και καφετέριες. Στο τέρμα της βρίσκεται το οδόφραγμα που οδηγεί στην κατεχόμενη Λευκωσία. Κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής είναι ορατά φυλάκια, συρματοπλέγματα, εγκαταλελειμμένα κτίρια και στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών για να μας θυμίζουν ότι είναι η μοναδική διχοτομημένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη.
Πνεύμονα πρασίνου της πρωτεύουσας αποτελεί το Εθνικό Δασικό Πάρκο Αθαλάσσας που βρίσκεται στο νότιο-ανατολικό άκρο της και καταλαμβάνει μία έκταση 840 στρεμμάτων, φιλοξενώντας πολλά ενδημικά, ντόπια δέντρα, θάμνους και βότανα. Εξαιτίας των υδροβιότοπων που υπάρχουν εκεί το δάσος προσελκύει μεγάλη ποικιλία πανίδας. Το δίκτυο των μονοπατιών, το οποίο καλύπτει 20 χιλιόμετρα, είναι ένα δημοφιλές μέρος για ποδηλασία, πεζοπορία και περπάτημα.
Από τα μεσαιωνικά τείχη, στις μοντέρνες πλατείες και ουρανοξύστες, από ένα χαλαρό καφεδάκι το πρωί, στους ξέφρενους χορούς στα μπαράκια και τις ταβέρνες το βράδυ, η βόλτα στη Λευκωσία οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας μπορεί να ικανοποιήσει κάθε προτίμηση. Αρκεί ένας περίπατος στο κέντρο της για να μας παρουσιάσει τον πολιτισμό όχι μόνο της πόλης, αλλά ολόκληρου του νησιού και να μας θυμίζει καθημερινά την πολύπαθη ιστορία του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δήμος Λευκωσίας, nicosia.org.cy, διαθέσιμο εδώ
- Αυτή είναι η νέα πλατεία Ελευθερίας της Λευκωσίας, που σχεδίασε η Ζάχα Χαντίντ, LIFO, διαθέσιμο εδώ
- Λευκοθέα, Λευκωσία ή Λήδρα; Γιατί έχει Nicosia και η Σικελία; Από που προέρχονται τα πολλά ονόματα της Κυπριακής πρωτεύουσας…, mixanitouxronou.com.cy, διαθέσιμο εδώ
