Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
«Με καίει και μου προκαλεί φαγούρα. Νιώθω πως το δέρμα μου έχει πιάσει φωτιά». Με την προαναφερθείσα πρόταση, η Rachel Warwick συνοψίζει όσα βιώνει κάθε φορά που το δέρμα της έρχεται σε επαφή με το υδάτινο στοιχείο. Η ίδια διαγνώσθηκε στην εφηβεία με μια εξαιρετικά σπάνια νόσο ονομαζόμενη «Υδατογενής Κνίδωση». Το απιονισμένο νερό, το νερό της βρύσης, η βροχή, το χιόνι, ακόμα και ο ιδρώτας και τα δάκρυά της, πυροδοτούν μια αντίδραση στον οργανισμό της, η οποία παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με μια συνηθισμένη αλλεργία. Η ασθένεια περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1964 από τους Shelley και Rawnsley και έκτοτε έχουν καταγραφεί περίπου 50 περιπτώσεις παγκοσμίως. Η συμπτωματολογία, η παθογένεια, η διάγνωση, καθώς και η θεραπεία αυτής της σπάνιας μορφής κνίδωσης είναι οι έννοιες που θα πραγματευτούμε.
Εξετάζοντας τη συμπτωματολογία, συνειδητοποιούμε πως αυτή ποικίλλει. Αρχικά, προς αποφυγή συγχύσεων, χρειάζεται να υπογραμμίσουμε πως το νερό το οποίο περιέχεται στο εσωτερικό των κυττάρων μας, δεν αποτελεί πρόβλημα. Η πρόκληση των ποικίλων συμπτωμάτων έγκειται μόνο στην άμεση έκθεση του δέρματος στο υδάτινο στοιχείο. Ποια είναι, όμως, τα ποικίλα συμπτώματα στα οποία αναφερόμαστε; Μετά από 20-30 λεπτά από την έκθεση του δέρματος των ασθενών στο νερό, παρουσιάζονται πομφοί διαμέτρου 1-3 χιλιοστών, ερύθημα πέριξ των πομφών, οξύς κνησμός, καθώς και αίσθημα νυγμών και καύσου. Αν και οι πομφοί είναι εφικτό να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, συνήθως παρατηρούνται στον κορμό, τους βραχίονες, τις παλάμες και τα πέλματα. Απαιτείται η παρέλευση τουλάχιστον 30-60 λεπτών από τη διακοπή της έκθεσης του δέρματος στο νερό, προκειμένου να υποχωρήσουν τα εξανθήματα. Συμπτώματα όπως η δύσπνοια και η συρίττουσα αναπνοή, έχουν καταγραφεί σε ελάχιστες περιπτώσεις. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση ενός ασθενούς, του οποίου η κολύμβηση στη θάλασσα δεν πυροδοτούσε καμία αντίδραση, ενώ ο ίδιος παρουσίαζε συμπτώματα μετά την επαφή του με απεσταγμένο νερό, χιόνι και ιδρώτα.
Η παθογένεια της ασθένειας δεν έχει εξακριβωθεί. Δεδομένου πως έχουν γνωστοποιηθεί μόλις 50 περιπτώσεις παγκοσμίως, δεν έχουν διεξαχθεί εκτενείς πειραματικές διαδικασίες με επαρκές δείγμα ασθενών, προκειμένου να συναχθούν τα απαραίτητα συμπεράσματα. Κατά τη διάρκεια των διεξαχθεισών ερευνών, η επιστημονική κοινότητα παρατήρησε πως στην πλειοψηφία αυτών, οι ασθενείς είναι γυναίκες οι οποίες εκδήλωσαν τη νόσο κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Παρατήρησε, ακόμα, πως σε πολλούς ασθενείς η έκθεση του δέρματός τους στο νερό πυροδότησε τη μαζική απελευθέρωση ισταμινών. Οι ισταμίνες είναι χημικές ουσίες οι οποίες παράγονται από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος ως απόκριση σε κάποια αλλεργιογόνο ουσία στην οποία εκτέθηκε ο οργανισμός και ευθύνονται για τα χαρακτηριστικά συμπτώματα των αλλεργικών αντιδράσεων. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί πως σε μερικές περιπτώσεις ασθενών με υδατογενή κνίδωση, δεν ανιχνεύθηκε κάποια αύξηση του επιπέδου των ισταμινών στον οργανισμό τους, με αποτέλεσμα οι επιστήμονες να αμφιταλαντεύονται σχετικά με την κατάταξη της ασθένειας στις αλλεργίες. Αναφορικά με την αιτία απελευθέρωσης των ισταμινών, έχουν διατυπωθεί ορισμένες υποθέσεις. Συγκεκριμένα, το νερό αντιδρά, ενδεχομένως, με τους σμηγματογόνους αδένες του σώματος, με αποτέλεσμα να παράγεται μια επιβλαβής ουσία. Το παραπροϊόν αυτό πυροδοτεί την αποδόμηση κάποιων ανοσοποιητικών κυττάρων —των μαστοκυττάρων— και κατά συνέπεια την απελευθέρωση ισταμινών. Επιπλέον, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως αν και έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ασθενών προερχομένων από την ίδια οικογένεια, οι περισσότερες είναι σποραδικές, με αποτέλεσμα ο ισχυρισμός ότι η νόσος παρουσιάζει γενετική βάση να είναι διάτρητος.
Η διάγνωση αυτής συνιστά μια ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία. Η επικρατέστερη διαγνωστική μέθοδος είναι η εφαρμογή ενός νωπού υφάσματος στο δέρμα του εξεταζόμενου για περίπου 20 λεπτά και η παρακολούθησή του. Κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμίσουμε πως η θερμοκρασία του νερού με το οποίο έχει υγρανθεί το ύφασμα χρειάζεται να είναι 20°C, καθώς σε διαφορετική περίπτωση, είναι δυνατόν να προκληθεί η εμφάνιση άλλων φυσικών κνιδώσεων και επομένως να προκύψει μια λανθασμένη διάγνωση. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό πως αν ο ασθενής πάσχει και από άλλες φυσικές κνιδώσεις, το έργο της διαγνωστικής διαδικασίας δυσχεραίνεται.
Πραγματευόμενοι το ζήτημα της θεραπείας, αντιλαμβανόμαστε πως οι τρέχουσες θεραπευτικές επιλογές αποσκοπούν στην εξομάλυνση των συμπτωμάτων. Η κυριότερη θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθείται σε αρχικό στάδιο είναι η δια του στόματος χορήγηση Η1 αντιισταμινικών δεύτερης γενιάς, έτσι ώστε να εξουδετερωθούν οι παραγόμενες ισταμίνες και να αμβλυνθούν ακολούθως τα συμπτώματα. Ωστόσο, σε μερικές περιπτώσεις, η προκειμένη θεραπευτική αντιμετώπιση δεν αποφέρει καρπούς. Συχνά απαιτείται η χορήγηση και άλλων ουσιών, των λεγόμενων αντιχολινεργικών, όπως είναι η σκοπολαμίνη. Επιπλέον, ορισμένοι ασθενείς ανταποκρίνονται θετικά στην έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία β και Psoralen υπεριώδη ακτινοβολία α. Χρήζει ιδιαίτερης μνείας η περίπτωση των παιδιατρικών ασθενών, στους οποίους, λόγω των πιθανών σοβαρών επιπλοκών των αντιισταμινικών, ενδείκνυται η εφαρμογή γαλακτώματος ελαίου σε νερό στο δέρμα τους, πριν από οποιαδήποτε έκθεσή τους στο νερό. Ακόμα, κρίνεται σκόπιμο να αναφέρουμε την περίπτωση του Omalizumab, ενός ενέσιμου διαλύματος μονοκλωνικών αντισωμάτων. Αν και αρχικά χορηγούταν για την αντιμετώπιση του άσθματος, πλέον αξιοποιείται και για την αντιμετώπιση πολλών ειδών κνιδώσεων, λόγω της αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητάς του.
Στο ζήτημα της υδατογενούς κνίδωσης, ωστόσο, ανακύπτει ένα θέμα το οποίο αποτελεί τροχοπέδη στην ευρεία χρήση αυτής της φαρμακευτικής αγωγής. Δεδομένης της εξαιρετικά μικρής συχνότητας της πάθησης, η αναζήτηση ασθενών για τη συμμετοχή τους στις απαραίτητες κλινικές δοκιμασίες, καθώς και η χρηματοδότηση τέτοιων ερευνών από τις αρμόδιες εταιρείες ανήκουν στη σφαίρα της ουτοπίας, με αποτέλεσμα να περιορίζονται σημαντικά οι δυνατότητες αξιοποίησης του φαρμάκου.
«Και ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα έκανες αν υπήρχε θεραπεία για την ασθένεια;», ερωτήθηκε η Rachel Warwick. «Θα πήγαινα σε κέντρο αναψυχής για κολύμβηση και θα χόρευα στη βροχή», η ίδια αποκρίθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη. Είναι γεγονός πως η εκπλήρωση των επιθυμιών της εξαρτάται άμεσα από τη διενέργεια περαιτέρω επιστημονικών ερευνών, η πρόοδος των οποίων δεν πρέπει να θυσιάζεται στον βωμό του χρήματος. Ας ελπίσουμε πως στο προσεχές μέλλον, η Rachel και οι συμπάσχοντές της θα δύνανται να απολαμβάνουν στο έπακρο όλα τα οφέλη του πολυτιμότερου αγαθού της φύσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Rothbaum R., McGee J. S, Aquagenic urticaria: diagnostic and management challenges, Journal of Asthma and Allergy. Διαθέσιμο εδώ
- Aquagenic Urticaria, healthline.com, Διαθέσιμο εδώ
- Gorvett Z., The woman who is allergic to water, bbc.com. Διαθέσιμο εδώ
- Aquagenic Urticaria, dermnetnz.org. Διαθέσιμο εδώ
- What is Aquagenic Urticaria?, webmd.com. Διαθέσιμο εδώ
