Της Σοφίας Τσαπαδά,
Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι ον κοινωνικό. Από τα νηπιακά του χρόνια ξεκινά να συναναστρέφεται με συνομήλικα άτομα και να δημιουργεί σχέσεις, οι οποίες ως κύριο χαρακτηριστικό έχουν την αλληλεπίδραση. Ανταλλαγή απόψεων, συμφωνίες και διαφωνίες είναι κάποια σημαντικά στοιχεία που διακρίνουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Μάλιστα, θα έλεγε κανείς πως αυτό το δούναι και λαβείν είναι μία άτυπη συμφωνία μεταξύ τους, αφού διαφορετικά δεν μπορεί να υπάρξει επικοινωνία.
Σε όλη μας τη ζωή λοιπόν, θα γνωρίσουμε πολλούς ανθρώπους, διαφορετικούς μεταξύ τους, όπως είναι λογικό. Με κάποιους από αυτούς οι θέσεις και οι ιδεολογίες μας θα συγκλίνουν ενώ με άλλους θα είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Με κάποιους θα θέλουμε και θα επιδιώξουμε την επαφή και ίσως τη σύναψη σχέσεων και με άλλους θα έχουμε τις τυπικές επαφές. Θα έρθουν όμως και στιγμές που θα πρέπει να συνυπάρξουμε με άτομα που δεν επιθυμούμε, ενδεχομένως για μεγάλο χρονικό διάστημα ή σε στενό κύκλο. Επίσης, είναι πολύ πιθανό ορισμένοι να προβάλλουν τη γνώμη και την άποψή τους ως ανώτερη των υπολοίπων και να προσπαθήσουν να τους μεταπείσουν. Ποιος είναι, άραγε, ο λόγος για να προβεί κανείς σε μία τέτοια πράξη; Είναι άμεσες ή έμμεσες οι ενέργειες αυτές και γίνονται αντιληπτές από τον περίγυρο;
Πολλά τα ερωτήματα όσον αφορά το παραπάνω ζήτημα. Σε πρώτο στάδιο, ο λόγος που κάποιος προσπαθεί να επηρεάσει τους γύρω του είναι ίσως γιατί θεωρεί πως η δική του θέση είναι η πιο ορθή και οφείλουν όλοι να την ενστερνιστούν και να την ακολουθήσουν. Μία άλλη οπτική είναι πως με αυτόν τον τρόπο γίνεται επίδειξη εξουσίας και ισχύος, ότι δηλαδή ένας είναι ικανός να ασκήσει επιρροή στο περιβάλλον του, ενώ, ταυτόχρονα, μπορεί να αντισταθεί στην προσπάθεια των άλλων να τον επηρεάσουν. Όσον αφορά τώρα στον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούνται αυτές οι πράξεις, μπορεί να είναι είτε έκδηλες είτε να γίνονται με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να είναι δύσκολα παρατηρήσιμες.
Αρχικά, ένας άνθρωπος, που ξέρει να χειρίζεται σωστά τη γλώσσα, γνωρίζει τι και πότε πρέπει να πει και μπορεί εύκολα να μεταπείσει και ενδεχομένως να χειραγωγήσει κάποιον. Επιπλέον, η σταθερότητα των απόψεων παίζει μεγάλο ρόλο. Η συνέπεια των θέσεων και των θεωριών, η βεβαιότητα πως όσα πρεσβεύονται είναι σωστά και η ακλόνητη δέσμευση στα πιστεύω δημιουργούν ένα πρόσφορο έδαφος για να επηρεαστεί κάποιο πρόσωπο. Επομένως, κατανοούμε πως σε αυτές τις περιπτώσεις ασκείται επίδραση χωρίς να γίνεται αντιληπτό και πιθανόν να αλλάξουν και οι πεποιθήσεις του ή των ατόμων που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο.
Από την άλλη πλευρά, πολλές είναι οι περιπτώσεις που οι άνθρωποι σκόπιμα συμφωνούν με ορισμένες θέσεις και κάνουν κομμάτι τους γνώμες που πιθανόν δεν τους καλύπτουν ή δεν συνάδουν με τις ιδεολογίες τους. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω θαυμασμού απέναντι σε ένα πρόσωπο, σε έναν σημαντικό άλλον, από τον οποίο θέλουν να αξιολογηθούν θετικά. Γενικά, οι σημαντικοί άλλοι φαίνεται να έχουν μεγάλη επιρροή και ορισμένες φορές, μάλιστα, χωρίς καν να το προσπαθούν ή να το καταλαβαίνουν. Ένας άλλος λόγος αποδοχής διαφορετικών πεποιθήσεων από των επιθυμητών είναι η άποψη ότι η πλειοψηφία είναι πιθανότερο να είναι σωστή από τη μειοψηφία. Αυτό συνεπάγεται την ένταξη σε κάποια κοινωνική ομάδα και κατ’ επέκταση την αποδοχή και το συναίσθημα του «ανήκειν», πράγμα τουλάχιστον σπουδαίο.
Τέλος, ένας σημαντικός παράγοντας για την επίδραση και τη διαμόρφωση απόψεων είναι η τεχνολογία. Όπως παρατηρείται, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία ραγδαία εξέλιξη στον τομέα αυτό. Οι άνθρωποι, ιδιαίτερα στη διάρκεια του 20ου αιώνα, έκαναν άλματα στις ανακαλύψεις τους με αποτέλεσμα ο συγκεκριμένος κλάδος να αναπτυχθεί ταχύτατα και να παγκοσμιοποιηθεί. Συνεπώς, μία μεγάλη μερίδα του πληθυσμού έχει στην κατοχή της ηλεκτρονικές συσκευές και πρόσβαση στο ίντερνετ. Επακόλουθο αυτού είναι η συχνότερη ενημέρωση για ποικίλα θέματα ανά την υφήλιο και όχι μόνο.
Αν υποθέσουμε ότι παλαιότερα κάποιος που ήθελε να επηρεάσει την κοινή γνώμη, αυτό που ίσως έκανε είναι να δημοσιεύσει ένα κείμενο σε μία εφημερίδα την οποία θα διάβαζε ένας περιορισμένος αριθμός ατόμων, ας σκεφτούμε σήμερα πόσα μέσα έχει στη διάθεσή του. Ξεκινώντας από μία καλοστημένη διαφήμιση, ένα δημόσιο διάλογο με εκφράσεις που ξέρουν πολύ καλά να στοχεύσουν εκεί που θέλουν και με μία ιδιαίτερα επιμελημένη ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, κατανοούμε πόσο ευκολότερο έχει γίνει να επηρεάσει κανείς τους ανθρώπους και να διαμορφώσει συγκεκριμένες θέσεις. Όπως όμως είναι φυσικό και αναμενόμενο και επειδή σε κάθε δράση υπάρχει και αντίδραση, αυτές δεν είναι λίγες. Μέσα από ένα συγκεκριμένο θέμα προβάλλεται ένα ευρύ φάσμα ιδεών και ακούγονται διαφορετικές σκέψεις και ιδέες.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να βρουν τρόπους για να επηρεάσουν κάποιον, εάν το επιθυμούν. Εφόσον κάτι τέτοιο γίνει αντιληπτό, είναι στο χέρι μας να το φιλτράρουμε και να αποφασίσουμε εάν αυτό που μας παρουσιάζεται μας αρέσει, ταιριάζει στα θέλω μας και καλύπτει τις ανάγκες μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιστορία της τεχνολογίας, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Εγχειρίδιο Κοινωνικής Ψυχολογίας: Διεργασίες Ομάδας, Michael A. Hogg, Scott Tindale, εκδόσεις Gutenberg
