Της Φωτεινής Τζαννή,
Κατ΄ άρθρο 69 ΑΚ, προβλέπεται ότι «αν λείπουν τα πρόσωπα που απαιτούνται για τη διοίκηση του νομικού προσώπου ή αν τα συμφέροντα τους συγκρούονται προς εκείνα του νομικού προσώπου, το δικαστήριο διορίζει προσωρινή διοίκηση, ύστερα από αίτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον».
Ποιο είναι, όμως, το περιεχόμενο του όρου αυτού και ποιες οι αρμοδιότητές που αναλαμβάνει ένα προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο;
Προσωρινή διοίκηση είναι εκείνη που δεν εκλέγεται από τα αρμόδια καταστατικά όργανα του νομικού προσώπου το οποίο και εκπροσωπεί, αλλά διορίζεται με παρέμβαση του δικαστηρίου, κατόπιν υποβολής σχετικής προς τούτο αίτησης (κατά την Εκούσια Δικαιοδοσία). Οι εξουσίες που αναλαμβάνει το προσωρινό ΔΣ είναι εξαιρετικά περιορισμένες και αφορούν τη διοικητική και λειτουργική συνέχιση του σωματείου έως ότου αυτό αποκτήσει «κανονική διοίκηση». Αυτές οι αρμοδιότητες συνήθως ορίζονται στο περιεχόμενο της ίδιας της δικαστικής απόφασης που διέταξε το διορισμό της.
Αναλύοντας τις επιμέρους περιπτώσεις, κατά τις οποίες συντρέχει ανάγκη διορισμού προσωρινής διοίκησης, παρατηρούμε ότι αυτές απαριθμούνται περιοριστικά στο νόμο και συγκεκριμένα πρόκειται για την περίπτωση της έλλειψη διοίκησης (πραγματικής και πλασματικής), όπως και για την περίπτωση της σύγκρουσης καθηκόντων μεταξύ των μελών του ΔΣ.
Η περίπτωση της πραγματικής έλλειψης ΔΣ αφορά το ενδεχόμενο κατά το οποίο τα μέλη που απέμειναν μαζί με τα αναπληρωματικά
δεν καλύπτουν το συνολικό αριθμό των μελών που ορίζει το καταστατικό, λόγω π.χ. θανάτου, βαριάς ασθένειας, μακροχρόνιας απουσίας.
Η πλασματική έλλειψη ΔΣ συντρέχει (κατά κύριο λόγο) στην περίπτωση της αδιαφορίας των μελών της διοίκησης για την άσκηση των αναγκαίων πράξεων διοίκησης, με αποτέλεσμα να καθίσταται πλήρως αναποτελεσματική άρα και η αδύνατη η εξακολούθηση της διοίκησης του σωματείου υπό αυτές τις κεφαλές.
Συνεχίζοντας στο κομμάτι της πλασματικής έλλειψης της διοίκησης του σωματείου, μεγάλο κομμάτι της θεωρίας, αλλά και της νομολογίας απασχολεί το ερώτημα του κατά πόσο η ανάκληση ή έκπτωση των μελών της διοίκησης από το αξίωμά τους συνιστά αδυναμία εκτέλεσης εκ μέρους τους των καθηκόντων που επιτάσσει ο νόμος και το καταστατικό (νομική «έλλειψη της διοίκησης»). Με άλλα λόγια, η εκκένωση ορισμένων θέσεων των μελών της τρέχουσας Διοίκησης είναι αρκετή στο να οδηγήσει στο δίχως άλλο διορισμό προσωρινής διοίκησης;
Κατά την μία άποψη (τόσο σε θεωρία όσο και σε νομολογία), απαραίτητος είναι ο διορισμός προσωρινού Διοικητικού Συμβουλίου ακόμα και εάν τα εναπομείναντα μέλη δύνανται να σχηματίσουν απαρτία και ως εκ τούτου να προβούν στη λήψη αποφάσεων (AΠ 1430/1987 ΔΕN 1988, 21, ΕΦΑΘ 938/2000 Δνη 2000, 1423, ΕΦΑΘ 302/1981 ΕΕΔ 41, 761).
Μάλιστα, όσον αφορά στην έλλειψη των προσώπων που απαιτούνται για τη διοίκηση του νομικού προσώπου», έχει υποστηριχθεί νομολογιακά η άποψη πως η προϋπόθεση αυτή πληρούται εφ’ όσον ελλείπει έστω και ένα μέλος από τη σύνθεση πολυμελούς διοικήσεως, διότι προϋποτίθεται πλήρης συγκρότηση του διοικητικού συμβουλίου ώστε το τελευταίο να διαθέτει την προβλεπόμενη από το Καταστατικό του σωματείου πλήρη σύνθεση.
Εντούτοις η άποψη αυτή, παραγκωνίζει τον εξαιρετικό χαρακτήρα του θεσμού της προσωρινής διοίκησης των σωματείων, ακριβώς λόγω της υπερβατικής φύσης του. Υποστηρίζεται ότι η διάταξη του 69ΑΚ αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των δημιουργούμενων προβλημάτων στη νόμιμη συγκρότηση και ομαλή λειτουργία της τακτικής διοικήσεως του νομικού προσώπου, και εν γένει της εξ αυτών προκαλούμενης ακυβερνησίας, δέον όπως ερμηνεύεται κατά τρόπο σύμφωνο με το άρθρο 12 του Συντάγματος και την εκεί στεγαζόμενη σωματειακή αυτονομία ως έκφανσης της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι.
Με βάση την έτερη υποστηριζόμενη άποψη (τελεολογικά ορθότερη) «υφίσταται έλλειψη διοικήσεως του νομικού προσώπου και ως εκ τούτου συντρέχει ανάγκη για την εφαρμογή του άρθρου 69 ΑΚ, όταν ελλείπουν από τη διοίκηση του ν.π. τόσα πρόσωπα, ώστε τα εναπομείναντα δεν επαρκούν για τον σχηματισμό απαρτίας. Επομένως κατά την άποψη αυτή όταν υφίσταται δυνατότητα σχηματισμού απαρτίας δεν νοείται στην περίπτωση αυτή έλλειψη διοικήσεως.» [υπ’ αριθμ. 223/2005 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (Τμήμα Β’) συναφώς και την υπ’ αριθμ. 163/2001 Γνωμοδότηση του ΝΣΚ( Τμήμα Β’), στην οποία έγινε δεκτή η ως άνω θέση, μειοψηφούντος μόνο ενός Νομικού Συμβούλου].
Ο διορισμός προσωρινής διοίκησης συνιστά εξαιρετικό δίκαιο, άλλως αποτελεί επέμβαση της δικαστικής εξουσίας στο συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι (Σ 12), καθώς και στην αρχή της αυτονομίας που διέπει τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και κατά συνέπεια πρέπει να ερμηνεύεται στενά ως λύση ανάγκης, περιοριζόμενη μόνο σε περιπτώσεις όπου η λειτουργία του νομικού προσώπου περιέρχεται πράγματι σε αδιέξοδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Βλαστός, ΔΙΚΑΙΟ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ, ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΟΔΟΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ/ Π.Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ, 2013, ΑΘΗΝΑ
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ:
- “Δικαστικός διορισμός προσωρινής διοίκησης νομικού προσώπου”, διαθέσιμο εδώ
- “Διορισμός προσωρινής διοίκησης σε εταιρεία λόγω έλλειψης διαχειριστών-εκπροσώπων ή σύγκρουσης συμφερόντων”, διαθέσιμο εδώ
