Του Ιωάννη Φίλιου,
Παρά τη σωρεία ατελέσφορων διαπραγματεύσεων, καθώς και στρατιωτικών απειλών, που προέκυψαν ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, από τη μία, και το Ιράν, από την άλλη, για το εξοπλιστικό πρόγραμμα πυρηνικών του θεοκρατικού καθεστώτος, τελικά το Ισλαμιστικό κράτος κατευθύνεται ολοταχώς και απερίσπαστο προς την υλοποίηση του σχετικού σχεδιασμού και της απόκτησης των πυρηνικών όπλων.
Η προθυμία του Ιράν να καταστεί πυρηνική υπερδύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο, διαδραματίζοντας παράλληλα τον ρόλο του περιφερειακού ηγεμόνα στη Μέση Ανατολή, μέσω της πυρηνικής του υπεροπλίας έναντι των άλλων δρώντων, ίσως να μην επιφέρει τα κατάλληλα και προσδοκώμενα αποτελέσματα που οραματίζεται και επιδιώκει να επιτύχει το Ιρανικό θεοκρατικό καθεστώς. Αντιθέτως, καθίσταται πιθανό η στρατηγική που συνήθιζαν να χαράζουν οι Η.Π.Α. στο εν λόγω υποσύστημα να διαφοροποιηθεί. Οι Η.Π.Α. όχι μόνο θα παρέχουν την κατάλληλη υλικοτεχνική υποστήριξη στους συμμάχους τους (Ισραήλ, Σαουδική Αραβία), υπό τον φόβο εξαπόλυσης μιας επίθεσης προς αυτούς, αλλά ίσως και να πυροδοτήσουν μια επαναφορά της πολιτικής τους που θα τους επέτρεπε να επικεντρωθούν ολοκληρωτικά με το ίδιο το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν.
Από την άλλη πλευρά, η αρχική πεποίθηση πως το Ιράν, μέσω του πυρηνικού του εξοπλισμού, θα αναλάβει τον ρόλο του περιφερειακού ηγεμόνα, μάλλον επρόκειτο να υπονομευθεί. Προς επίρρωση των παραπάνω, θα ήταν ίσως ουτοπικό να φανταστεί κανείς πως η Σαουδική Αραβία θα μείνει άπραγη και αδρανής, ενώ ο βασικός, επί δεκαετίες, αντίπαλός της θα αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο. Παρόμοια προσέγγιση επρόκειτο να ακολουθήσει και το Ισραήλ, ενώ επίσης, η εμμονή της Τουρκίας να διαδραματίζει δεσπόζοντα ρόλο στο περιφερειακό υποσύστημα μπορεί να την κινητοποιήσει να αναλάβει δράση. Συνεπώς, η Μέση Ανατολή μπορεί κάλλιστα να κλυδωνιστεί εκ νέου από αδιάκοπες και καταστροφικές συγκρούσεις ανάμεσα στους αντιμαχόμενους και ανταγωνιζόμενους δρώντες και κράτη της περιφέρειας.
Φυσικά, οι συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης (της απόκτησης πυρηνικών), δεν θα περιοριστούν μόνο στον τομέα των στρατιωτικών συγκρούσεων, αλλά και σε άλλους, κεφαλαιώδους σημασίας για την επιβίωση του καθεστώτος, λόγους. Οι οικονομικές κυρώσεις, που επρόκειτο να επιβληθούν κυρίως από τις Η.Π.Α. και τους συμμάχους της, καθώς και η διεθνής πολιτική και οικονομική απομόνωση, θα «βυθίσουν» το θεοκρατικό καθεστώς και θα διαρρήξουν την εναπομένουσα κοινωνική και πολιτική συνοχή. Για παράδειγμα, η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να πείσει τους Ευρωπαίους συμμάχους της να σταματήσουν τις διπλωματικές επαφές με το Ιράν. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να περιορίσουν τις εμπορικές του σχέσεις, απαγορεύοντάς του να χρησιμοποιεί το διεθνές τραπεζικό σύστημα.
Παρά ταύτα, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως το Ιράν έχει ήδη εδώ και αρκετά χρόνια γευτεί τον πολιτικό και οικονομικό απομονωτισμού από το μεγαλύτερο μέρος του διεθνούς συστήματος. Όμως, οι εμπορικές του σχέσεις, που διατήρησε και εμβάθυνε το καθεστώς με την Κίνα και τη Ρωσία, συνιστούν τους παράγοντες οικονομικής επιβίωσής του. Πλέον, βέβαια, οι αρνητικοί συσχετισμοί βρίσκουν το Ιράν σε μια εξαιρετικά δυσχερή οικονομική, αλλά και πολιτική, θέση.
Πιο αναλυτικά, το θεοκρατικό αυταρχικό καθεστώς έχει δαπανήσει δισεκατομμύρια δολάρια για το πυρηνικό του πρόγραμμα και έχει υποστεί μαζικές κυρώσεις από μέλη της διεθνούς κοινότητας. Όταν αντιληφθεί ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα δεν αποφέρει κανένα στρατηγικό όφελος και επιδεινώνει περαιτέρω τα οικονομικά του διλήμματα, θα βρεθεί αντιμέτωπο με ένα εκρηκτικό εγχώριο πολιτικό και κοινωνικό χτύπημα. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις κακές οικονομικές επιδόσεις, τη διαφθορά, την κακοδιαχείριση της πανδημίας και τις νοθευμένες εκλογές, συντελούν στην απονομιμοποίηση του καθεστώτος. Άλλωστε, όπως έχει φανεί και στο παρελθόν, ο Ιρανικός λαός αντιτίθεται στις καταχρήσεις και την κακοδιαχείριση, μέσω της κοινωνικής διαμαρτυρίας και των εξεγέρσεων.
Συμπερασματικά, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μπορεί να έχει τις ακριβώς αντίθετες συνέπειες από τις αναμενόμενες στους κόλπους των ιθυνόντων του Ισλαμιστικού καθεστώτος. Η ύπαρξή του όχι μόνο θα δημιουργήσει αναταραχές στο ήδη υπέρμετρα ταραχώδες υποσύστημα της Μέσης Ανατολής, αλλά ενδέχεται κάλλιστα να γυρίσει «μπούμερανγκ» στις επιδιώξεις του Ιρανικού καθεστώτος, με αποτέλεσμα τον «θάνατο» του θεοκρατισμού στο Ιράν, εκ των έσω.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Next Iranian Revolution: Why Washington Should Seek Regime Change in Tehran, Foreign Affairs, διαθέσιμο εδώ
- Iran Isn’t Just a Nuclear File: The Biden Administration Should Put Human Rights at the Center of Its Policy, Foreign Affairs, διαθέσιμο εδώ
