Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Τα τελευταία δύο χρόνια, είναι βέβαιο ότι όλοι περιοριστήκαμε ως προς τις ταξιδιωτικές εξορμήσεις μας. Τούτο, όμως, παρά τον εγκλωβισμό και τη στέρηση που βιώσαμε όλοι, έδειξε, σε πολλές περιπτώσεις, να δίνει μια απαραίτητη ανάσα σε τόπους, όπου ο τουρισμός επηρεάζει αρνητικά το περιβάλλον. Η UNESCO έχει, άλλωστε, πολλάκις και πριν την πανδημία, κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τέτοιες περιοχές. Το γεγονός ότι οι εντυπωσιακοί βιότοποι και τα φυσικά τοπία προσελκύουν τον τουρισμό είναι μεν ζωτικής σημασίας για τις εγχώριες οικονομίες, αλλά μπορεί και να ελλοχεύει κινδύνους για το περιβάλλον. Μια τέτοια περίπτωση παρουσιάζεται στο σημερινό άρθρο – πρόκειται για το νησί Penang και το πώς ο οικοτουρισμός μπορεί να αποτελέσει τη χρυσή τομή ανάμεσα στην τουριστική αξιοποίηση και την περιβαλλοντική προστασία.
Για την αποφυγή των δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, προκρίνονται, πλέον, για τέτοιες περιοχές προγράμματα βασισμένα στις αρχές του οικοτουρισμού. Σύμφωνα με τη Διεθνή Εταιρεία Οικοτουρισμού (TIES), ο οικοτουρισμός μπορεί να οριστεί ως «τουρισμός με υπευθυνότητα σε φυσικές περιοχές, με πρακτικές που προστατεύουν το περιβάλλον, υποστηρίζουν την ευημερία των κατοίκων της περιοχής και περιλαμβάνουν ερμηνεία και εκπαίδευση». Ταυτόχρονα, ο οργανισμός Australian National Ecotourism ορίζει τον οικοτουρισμό ως «οικολογικά βιώσιμο τουρισμό με κύρια εστίαση στο να παρέχει εμπειρίες σε φυσικές περιοχές, που προάγουν την περιβαλλοντική και πολιτιστική κατανόηση, την εκτίμηση και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος».
Η TIES υπογραμμίζει, επιπλέον, ορισμένες αρχές που σχετίζονται με αυτό που αντιπροσωπεύει ο οικοτουρισμός: εκτός από την ελαχιστοποίηση των φυσικών, κοινωνικών, συμπεριφορικών και ψυχολογικών επιπτώσεων της υπέρμετρης τουριστικής αξιοποίησης, ο οικοτουρισμός αφορά επίσης την οικοδόμηση μιας κουλτούρας σεβασμού και προστασίας του περιβάλλοντος, παρέχοντας θετικές εμπειρίες σε επισκέπτες και εγχώριους κατοίκους. Από την πλευρά του κράτους που δέχεται τους τουρίστες, μια νοοτροπία οικοτουρισμού προσδίδει οικονομικές απολαβές στους ντόπιους και στην τουριστική βιομηχανία, αυξάνοντας, παράλληλα, την ευαισθησία τους σε τοπικά, περιβαλλοντικά, πολιτικά ή κοινωνικά ζητήματα.
Η νήσος Penang, που αποτελεί και το παράδειγμα του σημερινού άρθρου, βρίσκεται στη Μαλαισία και έχει αποτελέσει, ιδιαίτερα κατά την τελευταία δεκαπενταετία, έναν δημοφιλέστατο τουριστικό προορισμό στη νότια Ασία. Αυτό οφείλεται στην πλούσια φυσική ομορφιά του νησιού. Οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν εκεί ακόμη και δάση πολλών εκατομμυρίων ετών, ενώ γνωστοί είναι οι διάφοροι βιότοποι της περιοχής, που προστατεύονται ως σημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικης Κληρονομιάς από την UNESCO, ήδη από το 2008. Σε αυτά τα πλαίσια, ιδιαίτερα ο λόφος Penang, μέρος με σπάνιο φυσικό πλούτο, έχει αποτελέσει, ουκ ολίγες φορές, αντικείμενο συζήτησης αλλά και ακαδημαϊκής έρευνας. Πρόκειται για έναν βιότοπο, ο οποίος διαθέτει πολλά σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, στα οποία συγκαταλέγονται και ζώα απειλούμενα με εξαφάνιση αλλά και 144 ξεχωριστά είδη ορχιδέας.
Η κυβέρνηση της Μαλαισίας έχει συμβάλλει, σε μεγάλο βαθμό, στο να μεταβαίνει ένας μεγάλος αριθμός επισκεπτών στο μέρος, και σχεδιάζονται ολοένα και μεγαλύτερα έργα, τα οποία θα ευνοήσουν την προσέλευση τουριστών. Παρόλα αυτά, τόσο η διεθνής κοινότητα δια στόματος της UNESCO, όσο και οι τοπικές οργανώσεις, θεωρούν ότι η τουριστική ανάπτυξη θα έπρεπε να είναι πιο προσαρμοσμένη στη διατήρηση του βιοτόπου, καθώς, τη δεδομένη στιγμή τον θέτει σε κίνδυνο. Η Μαλαισία, άλλωστε, έχει επιδείξει κακό ιστορικό με τη διατήρηση των βιοτόπων της. Παράδειγμα για αυτό αποτελεί η Tasik Chini, η δεύτερη μεγαλύτερη φυσική λίμνη της χερσονήσου, που χαρακτηρίστηκε βιόσφαιρα το 2009, λόγω του μοναδικού της περιβάλλοντος. Ωστόσο, ανεξαρτήτως του προστατευόμενου καθεστώτος της, έχει γίνει εκτεταμένη μετατροπή των δασών που περιβάλλουν την περιοχή σε γεωργικές εκτάσεις και εξόρυξη, οδηγώντας σε ρύπανση των νερών της λίμνης. Εν αναμονή της συνήθους 10ετούς αναθεώρησης από την UNESCO, η λίμνη Tasik Chini κινδυνεύει να χάσει το καθεστώς της ως βιοτόπου έως τον Σεπτέμβριο του 2022, εάν δεν συμμορφωθεί με τις ενέργειες που υπέβαλε η UNESCO στις αρμόδιες αρχές της Μαλαισίας τον περασμένο Μάιο.
«Η καταστροφή των οικοτόπων είναι μια σοβαρή απειλή για τους λόφους του Penang, με την εξόρυξη, την ανεξέλεγκτη και μη βιώσιμη γεωργία, την οικιστική ανάπτυξη και τα μεγάλα έργα μεταφοράς να αποτελούν διάφορες εκδηλώσεις της καταστροφικής συμπεριφοράς», δήλωσε ο ειδικός τοπικός πεζοπόρος Rexy Prakash Chacko, συνιδρυτής του Penang Hills Watch, μια πρωτοβουλία προσανατολισμένη στους ντόπιους πολίτες για έρευνα και παρακολούθηση δραστηριοτήτων που επηρεάζουν το περιβάλλον του Penang.
Το αν η Μαλαισία θα λάβει τα μέτρα που χρειάζεται για να προστατεύσει τους βιοτόπους της και να προωθήσει πιο βιώσιμες λύσεις στον τουρισμό είναι, αυτή τη στιγμή, αβέβαιο. Από την άλλη πλευρά, θετικό είναι το γεγονός ότι τόσο η UNESCO, όσο και ομάδες πολιτών, βρίσκονται απέναντι στην αλόγιστη εκμετάλλευση του Penang Hill, και μπορούν να συνεισφέρουν σε μια αειφόρο αξιοποίηση της περιοχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Colonial hill station becomes Malaysia’s third biosphere reserve, Aljazeera News, διαθέσιμο εδώ
- Εcotourism development in Penang Hill: a multi-stakeholder perspective towards achieving environmental sustainability, PMC-US National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
