Του Ζαχαρία Πάνου,
“Καλπάκι Ηπείρου, Χαράματα 5ης Νοεμβρίου 1940,
Ο λοχίας μπεγλέριζε τη χειροβομβίδα στα παγωμένα χέρια του. Σιμά του δύο Στρατιώτες κουρνιασμένοι με τα Μάνλιχερ στα χέρια. Οι ερπύστριες κροτάλιζαν όσο τα ιταλικά άρματα ζύγωναν τις θέσεις τους.
-Κυρ Λοχία, σίδερα είναι αυτά, ψυχή δεν έχουν, θα μας πατήσουν.
-Σωπάστε μωρέ και δεν θα περάσουν!
Άξαφνα ακούγονται στον ορίζοντα κρότοι και οι ουρανοί σκίζονται. Σφυρίγματα θανάτου ακούγονται όσο οι σωλήνες των Πυροβόλων ξερνούσαν φωτιά και ατσάλι. Η γη σείεται και τα άρματα τινάζονται. Ο Λοχίας γελά άγρια, όσο κλεφτά βιγλίζει τις διαρρήξεις.
-Οι πυροβολαρχίες μας είναι παιδιά…ο Γεροταγματάρχης!”
Έθνος χωρίς παρελθόν είναι μια εγγενής αντίφαση. Εξάλλου, η ίδια η Ιστορία είναι μια συνθήκη ανάμεσα σε νεκρούς, ζωντανούς και αγέννητους. Όταν δε αναρωτιέται κανείς «Ποιος έχτισε τη Θήβα την Επτάπυλη;» οφείλει να διακρίνει τη συνύφανση αλήθειας και μύθου. Μύριες σελίδες μπορούν να αφιερωθούν στους πρωτεργάτες της Νίκης των ελληνικών όπλων τον μακρινό χειμώνα του 1940–1941 στο Μέτωπο της Βορείας Ηπείρου. Σελίδες νοτισμένες από αίμα και θυσία, ιστορίες ανιδιοτέλειας και ευσυνειδησίας και έξοχα παραδείγματα ηρώων που με ταπεινότητα υπηρέτησαν την Ελευθερία και την Αρετή. Ο Ταγματάρχης (ΠΒ) Δημήτριος Κωστάκης ανήκει σε εκείνη τη σπάνια δράκα ηρώων.
Γεννήθηκε το 1891 στο χωριό Μπεστιά της Λάκκας Σουλίου Ιωαννίνων και μεγαλώνοντας εργάστηκε ως δημοδιδάσκαλος στο χωριό Ρωμανό των Ιωαννίνων. Αργότερα, λόγω οικονομικής ανέχειας, αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στην ακμάζουσα ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου. Ωστόσο, όντας ευπατρίδης, με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1913 και κατατάχθηκε ως εθελοντής στην Πρέβεζα. Έλαβε μέρος στις Μάχες του Μπιζανίου, ενώ διακρίθηκε για την τόλμη του και παρασημοφορήθηκε. Μονιμοποιήθηκε στις τάξεις του Ελληνικού Στρατού ως Επιλοχίας και συμμετείχε τόσο στη Μάχη του Σκρα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και στην εκστρατεία της Κριμαίας το 1919. Δύο χρόνια αργότερα, προήχθη σε Αξιωματικό επ’ ανδραγαθία, λαμβάνοντας τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού το 1923, κατόπιν της δράσης του στο Ακροϊνόν (Afyon Karahisar). Στη συνέχεια, κατά τον Μεσοπόλεμο, υπηρετεί σε πολλές μονάδες Πυροβολικού, φτάνοντας, το 1937, στον βαθμό του Ταγματάρχη.
Τον Φεβρουάριο του 1940, ο Κωστάκης αποστρατεύεται, όμως, τον Αύγουστο του ίδιου έτους ανακλήθηκε ως έφεδρος εκ μονίμων στην VIII Μεραρχία Ηπείρου, υπό τον Υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο. Ατελείωτες ώρες αναγνωρίσεων, μόχθου για τη δημιουργία αμυντικών έργων και προσεκτική εκλογή Χώρων Τάξης και Τοπογραφικών Οργανώσεων εξασφάλισαν την πλήρη κάλυψη της μεθορίου από το VIII Σύνταγμα Πυροβολικού. Ο Κωστάκης ανέλαβε Διοικητής της Μοίρας Ορεινού Πυροβολικού του Συντάγματος και εγκαταστάθηκε στο παρατηρητήριο της Γκραμπάλας. Η αυγή της Τιτανομαχίας της Πίνδου βρίσκει τη Μοίρα ταγμένη στις πολεμικές της θέσεις κι είναι το φονικότατο πυρ εκείνης που καλύπτει τη συντεταγμένη σύμπτυξη των Λόχων Προκαλύψεων του Πεζικού.
Το άστρο του Γεροταγματάρχη αρχίζει να ανατέλλει στις 30 Οκτωβρίου, όταν –παρακινδυνευμένα – τάσσει τις Πυροβολαρχίες του σε υψώματα κακοτράχαλα πλησίον του χωριού Κουκλιοί. Με το πρώτο φως και επιτυγχάνοντας με πλήρη αιφνιδιασμό βολές μέγιστης ταχυβολίας και σε άλματα, κατορθώνει να αποδιοργανώσει και να εξοντώσει ένα ολόκληρο ιταλικό Σύνταγμα, το οποίο αιχμαλωτίστηκε σύσσωμο λίγες ώρες μετά. Οι στιγμές, όμως, ήταν κρίσιμες. Στις 2 Νοεμβρίου, η Ιταλική Μεραρχία “Ferrara”, μετά από τρομακτική προπαρασκευή του Ιταλικού Πυροβολικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, κατόρθωσε να αλώσει το στρατηγικό ύψωμα της Γκραμπάλας και ήταν πλέον σαφής για τους Έλληνες επιτελείς η ιδέα ενεργείας του ιταλικού XXV Σώματος Στρατού Ciamuria, του Στρατηγού Carlo Rossi, για διάβαση του Ποταμού Καλαμά και συνέχιση της επίθεσης προς τα Ιωάννινα. Ο Διοικητής Πυροβολικού της VIII Μεραρχίας, Συνταγματάρχης Μαυρογιάννης, καλεί τον Ταγματάρχη Κωστάκη. Στον τελευταίο δίνεται η διοίκηση των δύο Μοιρών Ορεινού Πυροβολικού της Μεραρχίας, καθώς ενισχύεται και από τη Βαριά Πυροβολαρχία των 105 χιλιοστών του Λοχαγού Βαμβετσος, την οποία ο μύθος ονόμασε «Πυροβολαρχία–Φάντασμα» για την ταχυκινησία και την ταχυβολία της.
Η προπαρασκευή των Ιταλών ήταν καταιγιστική. Επί των ελληνικών θέσεων στον τομέα Καλαμά και Καλπακίου, έβαλαν 14 πυροβολαρχίες κάθε διαμετρήματος, ενισχυόμενες με πυρά αεροπορίας και όλμων. Ο Κωστάκης ακάλυπτος παρατηρούσε τις ιταλικές βολές, ενώ μάταια οι Διοικητές των Πυροβολαρχιών του τον καλούσαν να καλυφτεί στο στέγαστρο όσο εκείνος απαντούσε «Ο Θεός είναι Ρωμιός μωρέ, τι φοβάστε;», όπως καταγράφτηκε στο πολεμικό του ημερολόγιο. Τα άρματα της Ιταλικής Μεραρχίας Κένταυροι πλησίαζαν το πρόσθιο όριο της τοποθεσίας των Ελληνικών Ταγμάτων και πρώτος ο Κωστάκης τράβηξε τη συρίδα, δίνοντας το σύνθημα της προσβολής τους. Οι βολές είχαν θανατηφόρα ευστοχία και περισσότερα από 40 ιταλικά άρματα καταστράφηκαν, ενώ ταυτόχρονα το Ελληνικό Πεζικό με ιαχές και ενθουσιασμό αντεπιτέθηκε επιτυχώς.
Επιβεβαιώνεται από κάθε πηγή πως ο Κωστάκης ποτέ του δε χρησιμοποιούσε τοπογραφικά όργανα Πυροβολικού, μα ζύγιζε τις μετρήσεις του με γροθιές για να υπολογίσει τα χιλιοστά των διορθώσεων. Ενδεικτική της ευστοχίας του ήταν η περίπτωση της μάχης στα Δολιανά, όπου με ένα βλήμα του χτύπησε 3 ανώτατους Ιταλούς Αξιωματικούς, χωρίς να προξενήσει ζημιές στο άγαλμα του Γεώργιου Γεννάδιου που βρισκόταν δίπλα τους.
Μύριες σελίδες δύναται κανείς να γράψει για τα έργα του Κωστάκη στα χιονοσκεπή χώματα της Βόρειας Ηπείρου. Ποιος ήταν, όμως, ο άντρας πίσω από τον διοικητή εκείνης της ηρωικής μοίρας ορεινού πυροβολικού; Γράφει ο Άγγελος Τερζάκης στο opus «Ελληνική Εποποιία»:
«Η είδηση κυκλοφόρησε αστραπιαία: Έρχεται ο Κωστάκης! Περιέργεια ανυπόμονη, συγκίνηση γέμισε όλους εμάς, που τον καρτερούσαμε να φτάσει. Και μια μέρα, το βήμα του βαρύ, βροντερό, αντρίκιο, ακούστηκε ν’ ανεβαίνει τη σκάλα της Διοίκησης Πυροβολικού. Ήταν ένας μάλλον ψηλός στ’ ανάστημα γέροντας, πρόσωπο χαρακωμένο από τα χρόνια και τις κακουχίες. Βροντούσε περπατώντας με την αχώριστη μαγκούρα του με νταϊλίκι πεισματερό.
-Γεια σας παιδιά!
Σταθήκαμε προσοχή να περάσει. Όμως στα χείλη μας σχεδιάστηκε κιόλας ένα χαμόγελο φιλικό. Ο γέροντας αυτός με την κολοκοτρωνέικη μορφή, την κόψη του οπλαρχηγού, ήταν ανώτερός μας, όμως όχι και διαφορετικός. Ο ταγματάρχης Κωστάκης ερχόταν ολόισια από τα σπλάχνα του λαού (…)».
«Μια τέτοια μέρα περνώντας με το αυτοκίνητο την κοιλάδα του Δρίνου παίρνει το μάτι του, κάπου σε χωράφι έναν ξύλινο σταυρό. Πρόσταξε να σταματήσουν. Κατέβηκε. Ήταν ο πρόχειρος τάφος κάποιου ανώνυμου πυροβολητή. Στάθηκε σκεφτικός ο Κωστάκης μπροστά στον τάφο. Στο σκαμμένο μάγουλο του κυλήσανε δύο χοντροί κόμποι δάκρυα. Την άλλη μέρα ξαναμπαίνει στο αυτοκίνητο μαζί με τον παπά του στρατηγείου. Τραβάει τον ίδιο δρόμο και φτάνοντας στον ξύλινο σταυρό σταματάει πάλι. Κατεβαίνει και βάζει τον παπά να ψάλει τρισάγιο. Θα πίστευε ίσως πως εκπληρώνει έτσι ένα θρησκευτικό του χρέος. Όμως για σένα που τον ήξερες, η πράξη του αυτή είχε άλλο νόημα. Ήτανε το μνημόσυνο ενός πατέρα στον τάφο του παιδιού του…»
Μετά την κατάρρευση του Μετώπου, την άνοιξη του 1941, ο Δημήτριος Κωστάκης συνελήφθη από τις Δυνάμεις Κατοχής και μεταφέρθηκε ως αιχμάλωτος σε στρατόπεδα Αιχμαλώτων στην Ιταλία και τη Γερμανία. Απελευθερώθηκε το 1945 από τον Κόκκινο Στρατό, κατά τις τελευταίες επιχειρήσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα, ενώ αποστρατεύτηκε με δική του βούληση, για να μη συμμετέχει στην εμφύλια σύρραξη που τον γέμισε πίκρα. Τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε ως δάσκαλος και άφησε την τελευταία του πνοή ένα βροχερό πρωί, στις 3 Νοεμβρίου του 1961.
Αυτή ήταν η ιστορία του Γεροταγματάρχη ή Μήτσου Κωστάκη, όπως τον ήξεραν οι πυροβολητές του. Η ιστορία του άντρα που αγαπούσε τους στρατιώτες σαν δικά του παιδιά κι έλεγε πως είναι όλοι ίσοι απέναντι στην Πατρίδα, του άντρα που άσπρισαν τα μαλλιά του σε ένα βράδυ, όταν ξεψύχησε στα χέρια του ο Λοχαγός Βαμβέτσος, εκείνου που στεκόταν για να δώσει νερό κι ένα χαμόγελο σε κάθε αιχμάλωτο, κι εκείνου για τον οποίον ο Στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος θα έγραφε «Ασφαλώς, λίαν οδυνηράν ανάμνησιν έχωσιν οι αντίπαλοι μας του Πυροβολικού του Κωστάκη».
Ο Δημήτριος Κωστάκης τιμήθηκε με όλα τα ελληνικά μετάλλια ανδρείας, ενώ μετά θάνατον προήχθη στο βαθμό του Υποστρατήγου από την Ελληνική Πολιτεία. Το 2014, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του στη Σχολή Πυροβολικού στη Νέα Πέραμο Αττικής, ενώ ο Δήμος Ιωαννίνων έδωσε το όνομα του σε δρόμο της γενέτειράς του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-
Άγγελος Τερζάκης (1964), Ελληνική Εποποιία, Αθήνα: Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ.
-
Στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος (1954), Η Ήπειρος Προμαχούσα, Αθήνα: ΓΕΣ – Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.
-
Συλλογικό (1997) , ΣΚ 900-22 – Ιστορία του Ελληνικού Πυροβολικού, Αθήνα: Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.
