Της Κατερίνας Μακράκη,
Είναι πλέον αποδεκτό, ότι στη διαμόρφωση της ψυχοσύνθεσης και της προσωπικότητας των παιδιών, έχουν καταλυτικό ρόλο η παρουσία και οι αξίες που τους διαπερνά ο παιδαγωγός τους. Η «επιτυχία» ενός σχολείου μπορεί να αποδοθεί σε σπουδαίους εκπαιδευτικούς, όπως αντίστοιχα και μια «αποτυχία» ενός σχολείου στην ανεπαρκή δουλειά ενός εκπαιδευτικού.
Τα παιδιά, σε αυτές τις ηλικίες, είναι σαν ένα εύπλαστο υλικό, με πολλές προοπτικές εξέλιξης, όπου αν βρεθεί στα σωστά χέρια μπορεί να γίνει τόσο χρήσιμο μέλος αυτής της κοινωνίας. Οι δεξιότητες που μπορεί να αναπτύξει ένα παιδί δε θα έπρεπε να περιορίζονται μόνο σε όσα ορίζει το σχολείο, αλλά θα πρέπει ο παιδαγωγός να είναι σε θέση να καταλάβει την κλίση του κάθε παιδιού και να το βοηθήσει να εξελιχθεί μέσα σε αυτή. Οι παιδαγωγοί αυτοί είναι λίγοι, και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών που κοιτάνε πέρα από τα προκαθορισμένα όρια, ήταν ο Σελεστέν Φρενέ (Celestin Freinet), διακεκριμένος Γάλλος παιδαγωγός και εκπαιδευτικός μεταρρυθμιστής.
Ο Celestin Freinet, γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1896, στο μικρό χωριό Gars στις γαλλικές Άλπεις και ήταν το πέμπτο από τα συνολικά οχτώ παιδιά της οικογένειάς του. Ανέπτυξε νωρίς μία ιδιαίτερη αγάπη για την εκπαίδευση κι έτσι, τελειώνοντας τα μαθήματά του, εγγράφηκε στο κολλέγιο εκπαίδευσης δασκάλων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης της Νίκαιας. Το 1914, μόλις στα 19 του χρόνια, κλήθηκε να υπηρετήσει, όταν ξέσπασε πόλεμος. Από τότε τραυματίστηκε βαριά, χωρίς να επανέλθει ποτέ, και ταυτόχρονα υπέφερε από δύσπνοια σε όλη του τη ζωή, πράγμα το οποίο είπε πως τον ενέπνευσε και για τις παιδαγωγικές του καινοτομίες. Όλη αυτή η εμπειρία που είχε, τον οδήγησε στην αμφισβήτηση της κυρίαρχης τάξης και στην εύρεση καινοτόμων παιδαγωγικών τακτικών.
Το 1920, ο Freinet έγινε δάσκαλος σε δημοτικό σχολείο, σε ένα μικρό χωριό, το Le Bar-sur-Loup. Αυτό ήταν το μέρος στο οποίο ξεκίνησε να πειραματίζεται και να αναπτύσσει τις νέες μεθόδους διδασκαλίας του. Σε αυτό το πλαίσιο, έβαζε τους μαθητές του να συμμετέχουν σε διαφορετικές δραστηριότητες από το προκαθορισμένο μοτίβο «κιμωλία και ομιλία», που συνήθιζε η πλειοψηφία των δασκάλων. Εξαιτίας του τραυματισμού του στους πνεύμονες, που τον καθιστούσε ανίκανο να μιλήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, αγόρασε έναν τυπογράφο το 1923, για να βοηθήσει τη διδασκαλία του. Έτσι, με την βοήθεια του τύπου, μπόρεσε και τύπωσε δωρεάν εφημερίδες και κείμενα της τάξης που μοίραζε στους μαθητές του. Τον πρώτο χρόνο, ταυτόχρονα με τη διδασκαλία του, αρθρογραφούσε στο ”École emancipée”, σχετικά με τις απόψεις του για μία νέα λαϊκή παιδαγωγική.
Οι εφημερίδες των μαθητών του και το πρότυπο τυπογραφείο, αποτέλεσαν παράδειγμα και έμπνευση για σχολεία της εποχής. Οι μαθητές αντάλλασσαν κείμενα και εμπειρίες με τα άλλα σχολεία, και τα σχολικά κείμενα αυξήθηκαν σε τέτοιο βαθμό, όπου τελικά κατέληξαν να αντικαταστήσουν μέρος των επίσημων βιβλίων της τότε εποχής. Ο Freinet ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τον κινηματογράφο μέσα στα πλαίσια του μαθήματος, το 1926, αναδεικνύοντας τις δημιουργικές και εκπαιδευτικές πτυχές της έβδομης τέχνης. Τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν την εικόνα και με τη βοήθεια μίας κινηματογραφικής μηχανής, ξεκινούν να κινηματογραφούν στιγμιότυπα της σχολικής τους ζωής εντός και κυρίως εκτός της σχολικής αίθουσας και να ανταλλάσσουν τις εμπειρίες τους με παιδιά άλλων σχολείων, καλλιεργώντας ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον τους και την κοινωνικοποίησή τους.
Οι παιδαγωγικές μέθοδοί του δεν άρεσαν και δε γίνονταν αποδεκτές από πολλούς, κυρίως γιατί έρχονταν σε αντίθεση με την επίσημη εκπαιδευτική πολιτική του Εθνικού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου. Αντίθετα, όμως, άρεσαν στους μαθητές του και μάλιστα μέσα από τη δική του ξεχωριστή μέθοδο, ωθούσε τα παιδιά στη γνώση με έναν τρόπο ευχάριστο προς αυτά. Δεν είναι λάθος καμια φορά, να αποκλίνουμε από τα πρότυπα και να φτιάχνουμε δικά μας που πιστεύουμε ότι θα λειτουργήσουν καλύτερα και θα αποδώσουν καρπούς. Μέχρι τότε τα παιδιά αντιμετώπιζαν τη μάθηση σαν κάτι απόλυτα ψυχρό, το οποίο τους δίνεται για να το μάθουν ως κάτι απόλυτο, χωρίς να έχουν λόγο πάνω σε αυτό που μαθαίνουν.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, βλέπουμε ότι η αρχή που έκανε ο Celestin Freinet, ήταν απαραίτητη, ώστε τα παιδιά να αγαπήσουν τη γνώση και τη μάθηση. Αν κοιτάξουμε πίσω στα μαθητικά μας χρόνια, θα θυμηθούμε ότι οι περισσότεροι δάσκαλοι και καθηγητές, που είχαν θετική επίδραση πάνω μας και μεταδοτικότητα, κατά ένα μεγάλο ποσοστό ήταν εκείνοι οι οποίοι δε θεωρούνταν αντικειμενικά «καλοί» στη δουλειά τους, ακολουθώντας τα πρότυπα. Ήταν επίσης εκείνοι που έβαζαν τις ανάγκες του μαθητή πάνω από τη στείρα προκαθορισμένη διδασκαλία, προσπαθώντας να δώσουν ένα αληθινό ενδιαφέρον στο μάθημα και προσαρμόζοντάς το πάνω στους μαθητές τους. Αν μου ζητούνταν ως μαθήτρια να πω δύο λόγια για τους καθηγητές μου, θα έλεγα απλά αυτή τη φράση: «Οι νηπιαγωγοί μου με αγκάλιασαν όταν έφυγα από την ασφάλεια του σπιτιού μου, οι δάσκαλοί μου με έκαναν ένα υπεύθυνο – συναισθηματικό παιδί με όνειρα, και οι καθηγητές μου ήταν αυτοί που με βοήθησαν να τα υλοποιήσω».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Σελεστέν Φρενέ άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται, tetartopress.gr, διαθέσιμο εδώ
- The Life And Works of Celestin Freinet, amisdefreinet.org, διαθέσιμο εδώ
