Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,
Ανάμεσα στη φρενήρη κατάσταση που επικρατεί για τη χορήγηση των εμβολίων κατά του Covid-19 στις ομάδες ανεμβολίαστων πολιτών και την επιλογή της αποδοτικότερης τρίτης δόσης (booster shot) για τους ήδη εμβολιασμένους, ένα ακόμη επίτευγμα έρχεται να προστεθεί στη βιτρίνα της φαρμακοβιομηχανίας.
Ο κόσμος διαθέτει πλέον ένα νέο όπλο κατά της ελονοσίας (κοινώς μαλάρια), μία από τις αρχαιότερες και πιο θανατηφόρες γνωστές μολυσματικές ασθένειες: ένα εμβόλιο που για πρώτη φορά φαίνεται να εμποδίζει την ανάπτυξη της ασθένειας. Με μία γρήγορη εκτίμηση, θα σώσει εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο.
Η μαλάρια ευθύνεται για τον θάνατο σχεδόν μισού εκατομμυρίου ανθρώπων ετησίως, ενώ σχεδόν όλοι τους προέρχονται από την Υποσαχάρια ζώνη της Αφρικής και ανάμεσά τους βρίσκονται 260.000 παιδιά κάτω των 5 ετών. Το νέο εμβόλιο, που παράγεται από την GlaxoSmithKline (GSK), ενισχύει το παιδικό ανοσοποιητικό για την καταπολέμηση του Plasmodium falciparum, του πιο θανατηφόρου από τους πέντε παθογόνους της ελονοσίας και του πιο διαδεδομένου στην Αφρικανική ήπειρο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (W.H.O.) ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα την έγκριση του εμβολίου, το πρώτο βήμα στην ευρύτερη διανομή του στις φτωχότερες χώρες. Η απόκτηση ενός εμβολίου που είναι ασφαλές, συστηματικά αποτελεσματικό και έτοιμο για διανομή, αποτελεί ορόσημο στην ιστορία, αποφάνθηκε ο διευθυντής του παγκόσμιου προγράμματος του W.H.O. για την αντιμετώπιση της μαλάρια, Dr. Pedro Alonso.
Το εμβόλιο κρίθηκε αποτελεσματικό 6 χρόνια πριν, αποτρέποντας το 40% των περιπτώσεων ελονοσίας και το 30% των πιο σοβαρών εξ αυτών, μέχρι τον πρώτο χρόνο. Μέχρι τον τέταρτο χρόνο, ωστόσο, η αποτελεσματικότητά του μηδενίστηκε.
Από το 2019, οι ερευνητές διεξήγαγαν πιλοτικά προγράμματα ανοσοποίησης στην Γκάνα, την Κένυα και το Μαλάουι. Πρόσφατες κλινικές δοκιμές του εμβολίου, σε συνδυασμό με προληπτικά φάρμακα που χορηγούνταν σε παιδιά κατά την περίοδο ύφεσης της μεταδοτικότητας της ασθένειας, υπέδειξαν ότι μια συνδυαστική προσέγγιση ήταν πολύ πιο αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της ασθένειας, της νοσηλείας και των θανάτων σε σχέση με την εκάστοτε προσέγγιση ξεχωριστά.
Το παράσιτο της μαλάρια, το οποίο μεταφέρουν τα κουνούπια, είναι εξαιρετικά «επίμονο», καθώς μπορεί να πλήξει τον ίδιο ασθενή ξανά και ξανά. Σε πολλά τμήματα της Υποσαχάριας ζώνης, ακόμη και σε περιοχές όπου οι περισσότεροι άνθρωποι κοιμούνται κάτω από αντικουνουπικά δίχτυα ψεκασμένα με εντομοκτόνο, τα παιδιά έχουν κατά μέσο όρο 6 επεισόδια ελονοσίας ετησίως. Ακόμη και οι εκφάνσεις της ασθένειας που δεν θεωρούνται θανατηφόρες, μέσω των επαναλαμβανόμενων επιθέσεων στο ανθρώπινο σώμα, μπορούν να βάλουν ανεπανόρθωτα το ανοσοποιητικό, αφήνοντάς το ανίσχυρο απέναντι σε άλλους παθογόνους.
Για να θεωρηθεί αποτελεσματικό, το εμβόλιο πρέπει να χορηγηθεί σε 4 δόσεις- ξεκινώντας από την ηλικία των 5 μηνών- γεγονός που θα έθετε ενδεχομένως ζητήματα διαχείρισης, καθώς ο διαμοιρασμός εμβολίων και φαρμάκων σε ολόκληρη την ήπειρο αποτελεί ήδη δυσκίνητη διαδικασία.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, επομένως, που αντιμετωπίζει το εμβόλιο κατά της μαλάρια είναι η επιτυχής διανομή του, και όχι αποκλειστικά σε περιοχές με υψηλό ιικό φορτίο, αλλά και σε ζώνες που η μαλάρια αναπτύσσεται ενδημικά. Οι υγειονομικές Αρχές θα πρέπει ακόμη να προσδιορίσουν πώς θα εξισορροπήσουν και θα συνδυάσουν το νέο εμβόλιο με άλλες παιδικές θεραπείες ανοσοποίησης, όπως αυτές για την πολιομυελίτιδα ή την ιλαρά.
Δεν έχει γίνει ακόμη ξεκάθαρο το πότε το εμβόλιο θα είναι ευρέως διαθέσιμο στην Αφρικανική ήπειρο, σύμφωνα με τον διευθυντή των αφρικανικών κέντρων για τη διαχείριση και την πρόληψη των ασθενειών, Dr. John Nkengasong. Η GSK ισχυρίζεται ότι έχει δωρίσει έως τώρα 10 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου για την εκπόνηση των ερευνών, ενώ μόλις το ¼ εξ αυτών έχει χρησιμοποιηθεί. Η εταιρεία δεσμεύεται να χορηγήσει 15 εκατομμύρια δόσεις ανά έτος με αξία 5% πάνω από το κόστος παρασκευής. Εφόσον βρεθούν τα χρήματα, τα εμβόλια θα μπορούσαν να ξεκινήσουν να διανέμονται για ευρύτερη χρήση από το τέλος του 2022 έως τις αρχές του 2023.
Ωστόσο, ο αριθμός αυτός μπορεί να μην επαρκεί. Μέχρι το πέρας της δεκαετίας, 100 εκατομμύρια δόσεις μπορεί να είναι αναγκαίες ανά τον χρόνο, σύμφωνα με τους επικεφαλής ειδικούς. Οι εκτιμήσεις αυτές δημιουργούν ανησυχία σε σχέση με το αν θα καταφέρουν τα εμβόλια να φτάσουν στις κοινότητες που τα έχουν πλέον ανάγκη. Η σωστή κατανομή τους είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για πολλές από αυτές, με τα επίπεδα της παιδικής θνησιμότητας να «χτυπούν κόκκινο».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A ‘Historic Event’: First Malaria Vaccine Approved by W.H.O., The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Malaria vaccine: When will it be available?, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Africans Welcome New Malaria Vaccine. But Is It a ‘Game Changer’?, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- World’s first malaria vaccine approved for use in children in Africa, New Scientist, διαθέσιμο εδώ
