Του Μιχάλη Κακούρου,
Η Μπελίζ, βρίσκεται στην Κεντρική Αμερική, συνορεύει με το Μεξικό και τη Γουατεμάλα στα βόρεια και τα δυτικά, ενώ βρέχεται από την Καραϊβική Θάλασσα στα ανατολικά. Το πυκνό τροπικό δάσος στη δυτική πλευρά της Μπελίζ ουσιαστικά το αποκόπτει από το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Αμερικής, κάνοντας έτσι τη χώρα να έχει περισσότερα ιστορικά και πολιτισμικά κοινά με τα νησιωτικά κράτη της Καραϊβικής.
Ο πληθυσμός της χώρας είναι 405.000 άτομα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του 2021. Μολονότι η Πόλη του Μπελίζ είναι η μεγαλύτερη πόλη και αποτελεί εμπορικό και πολιτισμικό κέντρο της χώρας, η διοικητική πρωτεύουσα του κράτους είναι η Μπελμοπάν. Σε αντίθεση με τον κανόνα της Λατινικής Αμερικής, η Μπελίζ έχει ως επίσημη γλώσσα τα αγγλικά και διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με το Ηνωμένο Βασίλειο, αφού ανήκει και στην Κοινοπολιτεία των Εθνών. Τυπικά, ηγέτης της χώρας είναι η Βασίλισσα Ελισάβετ Β΄, ωστόσο αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο Πρωθυπουργός. Είναι, επίσης, μέλος της συνθήκης CONCAUSA για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στην Κεντρική Αμερική, αλλά αποτελεί και το μόνο ηπειρωτικό κράτος της περιοχής, το οποίο είναι μέλος της CARICOM.
Εθνολογικά, η Μπελίζ χαρακτηρίζεται από τεράστια ποικιλία. Κυρίαρχη ομάδα είναι οι Μεστίζο με ισπανικές ρίζες, αλλά και καταγωγή Μάγια, ενώ στη χώρα εξακολουθεί να υπάρχει και το πολιτισμικό στοιχείο των αμιγώς Μάγια. Μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα είναι και οι Κρεολοί (αφρικανική-ευρωπαϊκή προέλευση), καθώς και οι πληθυσμοί Γκαριφούνα με ρίζες στην Αφρική και στους ιθαγενείς των νησιών της Καραϊβικής. Το σύνολο συμπληρώνουν μετανάστες από την Ευρώπη, την Ασία και τις γειτονικές χώρες. Παρόμοιο είναι και το σκηνικό από άποψη θρησκευμάτων. Περίπου το 40% ασπάζεται τον Καθολικισμό, το 15% δηλώνει αθεΐα, ενώ στη χώρα υπάρχουν και πολυάριθμα δόγματα του Προτεσταντισμού.
Πριν την έλευση των Ευρωπαίων, στην περιοχή της Μπελίζ κυριαρχούσε ο πολιτισμός των Μάγια. Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα οι Ισπανοί αποίκησαν την περιοχή μετά από σφοδρές μάχες με τους Μάγια, χωρί,ς ωστόσο, να εξαλείφεται εντελώς ο πληθυσμός τους, όπως συνέβη σε άλλες περιοχές της Λατινικής Αμερικής. Στα μέσα του 17ου αιώνα, στην περιοχή καταφθάνουν και οι πρώτοι Βρετανοί άποικοι, οι οποίοι σταδιακά αποκτούν τον έλεγχο της οικονομικής δραστηριότητας και το 1862, η Μεγάλη Βρετανία αποκτά και επίσημα την κτήση της αποικίας, ονομάζοντάς την Βρετανικές Ονδούρες. Το 1964, παραχωρείται Σύνταγμα και ορισμένη αυτονομία από το Αγγλικό Στέμμα, ενώ το 1973 αλλάζει η ονομασία σε Μπελίζ. Η πλήρης ανεξαρτησία θα έρθει το 1981, όμως με αρκετά βρετανικά στρατεύματα να παραμένουν στη Μπελίζ, καθώς η Γουατεμάλα δεν αναγνωρίζει το νέο κράτος και προβάλλει εδαφικές αξιώσεις.
Αν και η χώρα αναγνωρίστηκε επίσημα από τη Γουατεμάλα το 1992, η εδαφική διαμάχη παραμένει άλυτη ακόμη και σήμερα, προκαλώντας συχνά μεγάλες εντάσεις επί των συνόρων των δύο κρατών. Πιο πρόσφατη είναι η κρίση του 2016, όταν ένας 13χρονος από τη Γουατεμάλα έπεσε νεκρός από πυρά συνοριοφυλάκων της Μπελίζ και στη συνέχεια η Γουατεμάλα έθεσε στρατό 3.000 ατόμων στα σύνορα, προκαλώντας έτσι έντονο θερμό επεισόδιο. Το 2019, μετά από εκατέρωθεν δημοψηφίσματα, οι δύο χώρες συμφώνησαν να οδηγηθεί η διαφορά τους στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με τη διαδικασία να εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί το 2022.
Στο εσωτερικό της Μπελίζ επικρατεί πολιτική σταθερότητα. Από το 1981 μέχρι και σήμερα, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, το κεντροαριστερό (PUP) και το κεντροδεξιό (UDP), εναλλάσσονται στην εξουσία με ομαλό τρόπο, συνεχίζοντας τη δημοκρατική παράδοση της χώρας, χωρίς τις πολιτικές αναταραχές και τα σκάνδαλα που επικρατούν σε άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι μεγάλες διαμαρτυρίες του 2005, λόγω της άνισης αύξησης των φόρων υπό το βάρος του εξωτερικού χρέους και των κατηγοριών περί διεφθαρμένων κυβερνητικών στελεχών του PUP. Σημερινός Πρωθυπουργός είναι ο Τζον Αντόνιο Μπρισένιο του UDP, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου το 2020.
Από οικονομική άποψη, η Μπελίζ είναι μια αναπτυσσόμενη χώρα με μικρή οικονομία (1,8 δις δολάριο Η.Π.Α.), η οποία πασχίζει να εξαλείψει τη φτώχεια του πληθυσμού. Παρά τη συνεχή άνοδο της οικονομίας τα τελευταία χρόνια (με εξαίρεση την παγκόσμια ύφεση λόγω της πανδημίας του COVID-19), τα στοιχεία δείχνουν ότι παραμένει σε πολύ χαμηλά αναπτυξιακά επίπεδα. Επιτυχημένες φαίνονται ωστόσο οι προσπάθειες μείωσης του εξωτερικού χρέους της χώρας, το οποίο, αν και κάποτε έφτανε στο 98% του Α.Ε.Π., σήμερα έχει μειωθεί περίπου στο 73% με την τάση μείωσης να παραμένει.
Δυστυχώς, η χώρα δεν διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα ορυκτών πόρων και μεγάλο μέρος της γης της Μπελίζ δεν είναι αξιοποιήσιμο. Βασικοί πυλώνες της οικονομίας είναι ο τουρισμός, η γεωργία και το εμπόριο. Στον τομέα του τουρισμού, απασχολείται περίπου το 50% του πληθυσμού, καθώς οι κοραλλιογενείς ύφαλοι και τα εξωτικά τοπία της χώρας την έχουν μετατρέψει σε σημαντικό τουριστικό προορισμό, ιδίως τουρισμό κρουαζιερόπλοιων. Τα κύρια αγροτικά προϊόντα που παράγονται στη Μπελίζ είναι το ζαχαροκάλαμο, τα εσπεριδοειδή και οι μπανάνες, τα οποία προορίζονται κυρίως για εξαγωγές στις Η.Π.Α. και την Ε.Ε. Στις εξαγωγές εντάσσεται και το αργό πετρέλαιο, το οποίο, ωστόσο, βρίσκεται στη χώρα σε μικρές ποσότητες και, ελλείψει υποδομών επεξεργασίας, εξάγεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις Η.Π.Α.
Άλλο ένα εξαγώγιμο προϊόν της Μπελίζ είναι και το ξύλο. Η υλοτομία παραδοσιακά είναι σημαντική ενασχόληση στη χώρα, προκαλώντας, ωστόσο, τεράστια περιβαλλοντικά ζητήματα με την καταστροφή των δασών και των πλούσιων τροπικών οικοσυστημάτων, που βρίσκονται σε αυτά. Εξίσου σημαντικό είναι και το πρόβλημα της ρύπανσης των υδάτων και των κοραλλιογενών υφάλων, κυρίως λόγω του τουρισμού και των αστικών λυμάτων. Επιπλέον, χρόνιο εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας αποτελούν και οι συχνοί τυφώνες που πλήττουν την περιοχή, προκαλώντας τεράστιες υλικές ζημιές.
Τα τελευταία 20 περίπου χρόνια, στη Μπελίζ έχει ενταθεί το φαινόμενο της διακίνησης ναρκωτικών προς τις Η.Π.Α., καθώς και το ξέπλυμα χρήματος από παράνομες δραστηριότητες.
Στον τομέα της εκπαίδευσης, αν και τα τελευταία χρόνια δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία για τον αναλφαβητισμό στη Μπελίζ, εκτιμάται ότι μειώνεται συνεχώς, ιδίως στους νέους λόγω των εντατικών προσπαθειών των πρόσφατων κυβερνήσεων. Το 2020, δαπανήθηκε το 7,9% του Α.Ε.Π. της χώρας για τις ανάγκες του εκπαιδευτικού συστήματος, ποσοστό αρκετά υψηλό σε σχέση με άλλα κράτη της Κεντρικής Αμερικής. Τα σχολεία της χώρας είναι δημόσια, ωστόσο η Καθολική Εκκλησία, και σε μικρότερο βαθμό άλλα προτεσταντικά χριστιανικά δόγματα, έχουν συνάψει ειδικές συμφωνίες με το κράτος, αναλαμβάνοντας έτσι την οργάνωση των περισσότερων σχολείων της Μπελίζ. Παρά τα μέτρα των κυβερνήσεων περί ποινών στους γονείς, δεν εκλείπουν και ορισμένα φαινόμενα παιδικής εργασίας, καθώς αναγκάζονται να εργαστούν για να επιβιώσουν οι οικογένειές τους. Ελάχιστα είναι, επίσης, τα άτομα που φτάνουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από φτωχές οικογένειες, καθώς τα ελάχιστα πανεπιστημιακά ιδρύματα απευθύνονται κυρίως στους εύπορους της κατοίκους της χώρας.
Όσον αφορά τον κλάδο της υγείας, ο δημόσιος τομέας κυριαρχεί. Το κράτος προσφέρει δωρεάν ή πολύ φθηνή υγειονομική περίθαλψη στη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού, ενώ στον ιδιωτικό τομέα απευθύνεται μόνο η εύπορη μειοψηφία της χώρας. To ποσοστό που δαπανάται στον υγειονομικό τομέα ανέρχεται περίπου στο 5,7% του Α.Ε.Π. (2018), ποσοστό το οποίο παρουσιάζεται μειωμένο σε σχέση με προηγούμενα έτη.
Παρά την ύπαρξη αρκετών νοσοκομείων σε αναλογία με τον πληθυσμό της χώρας, τα περισσότερα νοσοκομεία αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε υγειονομικό υλικό και μηχανήματα, δυσκολεύοντας έτσι την αντιμετώπιση μολυσματικών ασθενειών όπως η ελονοσία, η οποία έχει απασχολήσει έντονα τη χώρα στο παρελθόν με συχνά επιδημικά ξεσπάσματα. Σημερινό πρόβλημα αποτελεί και ο ιός HIV, καθώς η Μπελίζ έχει το υψηλότερο ποσοστό AIDS (2,1% του ενήλικου πληθυσμού) σε ολόκληρη την Κεντρική Αμερική. To 2014, η κυβέρνηση της Μπελίζ από κοινού με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ξεκίνησε εκστρατεία για τη βελτίωση του εθνικού συστήματος υγείας και ιδίως για την καλύτερη εκπαίδευση και στελέχωση των νοσοκομείων, καθώς σε ορισμένες επαρχιακές περιοχές καλούνται να βοηθήσουν γιατροί από γειτονικές χώρες, αφού στην ίδια τη Μπελίζ λείπει η κατάρτηση σε αρκετές ιατρικές ειδικότητες. Η αξιολόγηση του προγράμματος αυτού θα γίνει το 2024, ωστόσο, με την κρίση του COVID-19, το εν λόγω πρόγραμμα αναγκαστικά εστίασε στην αντιμετώπιση της πανδημίας, αφήνοντας εκτός πλάνου αρκετούς τομείς.
Ανακεφαλαιώνοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η Μπελίζ είναι μια μικρή αναπτυσσόμενη χώρα με αρκετά ιδιαίτερο πολιτισμό και ιστορία. Στο μέλλον, βασική επιδίωξη του κράτους πρέπει να είναι η εξάλειψη της φτώχειας και της οικονομικής ανισότητας με παράλληλη στήριξη περιβαλλοντικών προγραμμάτων, ώστε να ακολουθήσει μια ισορροπημένη πορεία εντός του αναπτυξιακού πλαισίου της βιωσιμότητας. Επίσης, ζωτικής σημασίας για τη χώρα είναι η οικονομική θωράκιση απέναντι σε φαινόμενα είτε καιρικά (τυφώνες) είτε υγειονομικά (επιδημίες), τα οποία στο παρελθόν έχουν δημιουργήσει μεγάλες κρίσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Belize Profile, BBC Timeline, Retrieved from here
- Belize, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- The World Bank in Belize, The World Bank, Retrieved from here
- Belize, The World Factbook, CIA, Retrieved from here
- Education System in Belize, Scholaro, Retrieved from here
- Belize, UNESCO, Retrieved from here
