Του Στέργιου Κούλη,
Το 2020, ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού, η οποία ξεκίνησε από τη Γουχάν, μια επαρχία της Κίνας, και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο. Ήταν ένας καινούριος ιός, άγνωστος, χωρίς ακριβή θεραπεία και εμβόλια, αρχικά. Για τον λόγο αυτόν, οι Κυβερνήσεις, συμβουλευόμενες τους επιστήμονες, αποφάσισαν ως μέτρο την απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών (lockdown), προκειμένου να περιοριστεί ο ιός και να μην θρηνήσουμε ακόμα περισσότερα θύματα. Αυτή η απαγόρευση της κυκλοφορίας και η επακολουθούμενη παύση της αγοράς, άλλαξε τα δεδομένα της οικονομίας και των επιχειρήσεων. Αρχικά, αυτή η παύση θύμισε ένα οικονομικό σοκ αντίστοιχο του 2008 με τη Lehman Brothers, ενώ δευτερευόντως οι προδιαγραφές των προϊόντων που καταναλώνουν οι καταναλωτές άλλαξε ραγδαία.
Καθώς οι περισσότερες δουλειές ήταν σε παύση, πολλοί άνθρωποι είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται κατακόρυφα. Το εισόδημα ως ο βασικότερος παράγοντας που διαμορφώνει την κατανάλωση μεταβάλλει σε μεγάλο βαθμό και τις καταναλωτικές προτιμήσεις.
Ακόμα, ο φόβος για τον ιό ενίσχυσε τα μέτρα υγιεινής και κατ’ επέκταση τον τρόπο πώλησης και παράδοσης των προϊόντων. Η τηλεργασία ενισχύθηκε, οι ηλεκτρονικές συναλλαγές αυξήθηκαν, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι τον Απρίλιο του 2020, η δαπάνη ηλεκτρονικών καταστημάτων και οι ψηφιακοί αγοραστές αυξήθηκαν κατά 170% ανά εβδομάδα, έναντι του 2019. Αυτό μείωσε τα λειτουργικά έξοδα των λιανικών επιχειρήσεων, αλλάζοντας κάποια σημεία πώλησης, ενώ οι κατ’ οίκον παραδόσεις αυξήθηκαν.
Το καλοκαίρι του 2020, ένα 25% δείλιαζε σε ό,τι αφορά τις καλοκαιρινές διακοπές είτε γιατί το εισόδημα μειώθηκε τόσο που δεν του επέτρεπε είτε επειδή υπήρχε φόβος για τη χρήση μεταφορικών μέσων (6%). Πολλές δουλειές πήγαν πίσω, με αποτέλεσμα κάποιοι να πρέπει να βγάλουν τις ζημίες (8%). Κάποιοι εντόπισαν τις ευκαιρίες που έδωσε η πανδημία, όπως κάποιες προσφορές, λόγω και των μέτρων στήριξης και έτσι κατάφεραν να κάνουν διακοπές, όπως την προηγούμενη χρονιά (28%), ενώ ένα 3% και περισσότερο…
Στον τομέα της εστίασης, το 11% συνέχισε να πηγαίνει στα εστιατόρια όπως και πριν, ενώ το 61% δίσταζε να πάει και το 28% αντιμετώπισε τέτοια ύφεση στο νοικοκυριό του που δεν είχε πια τη δυνατότητα…
Στον τομέα της ένδυσης, το 21% αγόρασε ρούχα, το 44% προγραμματίζει κάποιες αγορές και το 35% δήλωσε πως δεν μπορεί πια. Όπως αναφέρεται πιο πάνω, το διαδίκτυο στις ηλεκτρονικές αγορές ισχυροποίησε την παρουσία του σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας, το 28% αύξησε κατά πολύ τη χρήση του, ενώ ένα 64% δεν άλλαξε τη χρήση και ένα 8% την ελάττωσε κιόλας. Μία πανδημία φέρνει στην επιφάνεια υγειονομικές συνήθειες, όπως αντισηπτικά, μάσκες, γάντια κ.ά. Έτσι, ο μισός και παραπάνω ελληνικός πληθυσμός είχε και έχει σπίτι του αντισηπτικό.
Ταυτόχρονα, το κλείσιμο των συνόρων μεταξύ των χωρών έκανε τους πολίτες της Ελλάδας να στραφούν κυρίως στην εγχώρια οικονομία, στηρίζοντας κυρίως ελληνικές επιχειρήσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κορωνοϊός πήγε λίγο πίσω έως αμφισβήτησε την ίδια την παγκοσμιοποίηση. Επιπλέον, οι μάσκες βγήκαν σε πολλά είδη και σε διαφορετικά σχέδια, έτσι αυξήθηκαν οι καταναλωτικές προτιμήσεις όχι μόνο για τη χρηστική ανάγκη, αλλά και για τη στυλιστική. Οι επιχειρήσεις που παρήγαγαν μάσκες για τα νοσοκομεία δεν είχαν φανταστεί ότι από το 2020 και μετά θα δουν θεαματική αύξηση του κύκλου εργασιών τους και κατ’ επέκταση του κέρδους τους.
Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 15 Μαρτίου του 2021, η οποία θεωρείται η Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή, η πανδημία έκανε τους καταναλωτές να στραφούν πιο πολύ στην οικολογία· έτσι, καταναλώνουν πια κυρίως προϊόντα πιο φιλικά προς το περιβάλλον και πιο ανθεκτικά. Το 67% ήταν διατεθειμένο να πληρώσει και παραπάνω για ένα προϊόν, αν και εφόσον ανταποκρίνεται στις συνθήκες προστασίας του περιβάλλοντος. Μολονότι οι περιβαλλοντολόγοι θεωρούν πως ένα από τα αίτια της πανδημίας είναι και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, σε όλη τη διάρκεια του 2020, το 71% των Ευρωπαίων καταναλωτών πραγματοποίησε συναλλαγές από το διαδίκτυο, ενώ ένα 38% εξέφρασε οικονομική ανησυχία. Βέβαια, οι διάφορες χώρες της Ε.Ε. παρουσιάζουν διακυμάνσεις σε ό,τι αφορά το οικονομικό κομμάτι, αφού από το 2010 και μετά υπάρχει «διαχωρισμός» βόρειων και νότιων ευρωπαϊκών χωρών.
Το 42% των καταναλωτών σκέφτεται να αναβάλλει κάποια σημαντική αγορά και το 80% δεν θα ταξιδέψει έως ότου η χώρα να επιστρέψει στην κανονικότητα. Το 81% κατανάλωνε μόνο από τοπικές ή κοντά στην οικία του επιχειρήσεις. Οι καταναλωτές συνέχισαν να εμπιστεύονται τους λιανοπωλητές σε επίπεδο 80% όπως και προ COVID-19, η γνώση των καταναλωτών ως προς τα δικαιώματά τους παρέμεινε αμετάβλητη (27%), ενώ το 23% των καταναλωτών αντιμετώπισαν προβλήματα.
Η Ε.Ε. λόγω της πανδημίας έχει αναδιοργανώσει την οικονομία της με το Ταμείο Ανάκαμψης, που έχει σκοπό να στηρίξει την 7ετία 2021-2027 και την οικονομική ύφεση που δημιούργησε η πανδημία, ενώ έχει γίνει πιο πράσινη και πιο ψηφιακή επηρεάζοντας και μεταβάλλοντας τις καταναλωτικές προτιμήσεις των Ευρωπαίων πολιτών.
Μία άλλη τάση που παρατηρείται με τον COVID-19 είναι αυτή της ηθικής κατανάλωσης, κάνοντας τους καταναλωτές να σκέφτονται περισσότερο την υγεία τους και την προστασία του περιβάλλοντος. Ένα μεγάλο μέρος 60% φροντίζει περισσότερο τον εαυτό του και γυμνάζεται περισσότερο μέσα από το σπίτι. Παράλληλα, με ένα 64% επικεντρώθηκε στη μείωση της σπατάλης τροφίμων και οικιακών απορριμμάτων (ανακύκλωση). Επιπρόσθετα, ο μισός πληθυσμός έχει στραφεί σε διατροφικές επιλογές πιο φιλικές προς τον οργανισμό, καταναλώνοντας περισσότερες φυτικές ίνες, ενώ ένα 45% επιλέγει πιο βιώσιμες λύσεις. Έτσι, διαπιστώνουμε και κάποια θετικά στοιχεία που επέφερε η πανδημία στον τρόπο ζωής των ανθρώπων.
Η πανδημία, επίσης, έφερε νέες τάσεις αγοράς που εφάρμοσαν οι καταναλωτές ανάλογα και με την ηλιακή ομάδα στην οποία ανήκουν. Για παράδειγμα, η Generation X (γεννηθέντες μεταξύ 1969-1979) είναι η γενιά που βίωσε έντονα την κρίση του 2010. Έτσι, έγιναν πιο επιφυλακτικοί καταναλωτές, καθώς ψωνίζουν λιγότερο ή μόνο βασικά αγαθά, ενώ θεωρούν ήσσονος σημασίας τα όποια εμπορικά σήματα. Οι συνήθειές τους δεν άλλαξαν ιδιαίτερα και περιλαμβάνουν κυρίως τρόφιμα. Οι Millenials (1980-2000), από την άλλη, είναι μία ευαισθητοποιημένη γενιά σε διάφορους τομείς και κατ΄ επέκταση ανησυχούν έντονα για τις επιπτώσεις της πανδημίας. Μολονότι τους επηρεάζει περισσότερο ούτως ή άλλως, οι καταναλωτικές τους προτιμήσεις συνεχώς μεταβάλλονται και δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στα εμπορικά σήματα. Είναι σημαντικό να τονιστεί η σημασία που έχουν πια για τους καταναλωτές διάφορες υπηρεσίες υγείας, αν και συνδέεται άμεσα με αυτήν η κατάσταση.
Η πανδημία άλλαξε πάρα πολλά σε πολλούς τομείς της ζωής μας — από την εργασία μας μέχρι τον τρόπο υλοποίησης των αγορών μας. Οι αλλαγές ήταν ραγδαίες τόσο σε μικροοικονομικό επίπεδο όσο και σε μακροοικονομικό και οι απειλές μεγάλες. Έτσι, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να υπάρξει βούληση για νέα υποστηρικτικά μέτρα, αλλά φυσικά και για κάποιες νέες καινοτομίες στο οικονομικό σύστημα, προκειμένου να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε επερχόμενη πρόκληση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Covid-19 : Η επόμενη μέρα για το λιανικό εμπόριο, Grant Thornton, ανακτήθηκε 18/09/2021. Διαθέσιμο εδώ.
- Έρευνα: Πώς ο κορωνοϊός άλλαξε τους καταναλωτές, Δευτέρα 15 Ιουνίου 2020, Ναυτεμπορική, ανακτήθηκε 18/09/2021. Διαθέσιμο εδώ.
- Η πανδημία επηρέασε τις συνήθειες των καταναλωτών, οι οποίοι κάνουν οικολογικότερες επιλογές, σύμφωνα με νέα έρευνα, 15/03/2021, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακτήθηκε 18/09/2021. Διαθέσιμο εδώ.
-
ΕΥ: Η πανδημία αλλάζει ριζικά τις καταναλωτικές συμπεριφορές, Ευάγγελος Μάξιμος Α. Σκοπελίτης, 12 Μαΐου 2020, EY, ανακτήθηκε 19/10/2021. Διαθέσιμο εδώ.
