Η 22α Οκτωβρίου στην Ιστορία

Της Αγγελικής Κόκκαλη,

1383: Ο Φερδινάνδος Α΄ της Πορτογαλίας πέθανε, χωρίς αρσενικό διάδοχο, πυροδοτώντας μια περίοδο εμφύλιων ταραχών. Είχε παντρευτεί το 1372 την Ελεονώρα Τέλες, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Ωστόσο και οι δύο αρσενικοί διάδοχοί του πέθαναν, αφήνοντας πίσω την κόρη του, Βεατρίκη. Το ζήτημα της αριστοκρατικής διαδοχής προβλημάτιζε εκτενώς τον μεσαιωνικό βασιλιά, καθώς η απουσία διαδόχων μπορούσε να οδηγήσει στην απότομη εξάλειψη του Οίκου. Σε μια εποχή κληροδότησης τίτλων από τον ένα αρσενικό διάδοχο στον επόμενο ή τουλάχιστον στον συγγενέστερο, μια γυναίκα μονάρχης φάνταζε παράλογο σενάριο. Ελλείψει αρσενικού διαδόχου, ο αυτοκράτορας όφειλε να παντρέψει την κόρη του, η οποία θα λειτουργούσε ως «δοχείο» εξουσίας για τον μελλοντικό σύζυγό της. Γνωρίζοντας ότι μια γενικευμένη κρίση είναι επικείμενη, πάντρεψε την εντεκάχρονη κόρη του με τον Ιωάννη Α΄ της Καστίλης. Εκείνος διεκδίκησε, μαζί με την ανήλικη σύζυγό του και τη μητέρα της, τον θρόνο, μέχρι που εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο νόθος αδελφός του αποθανόντος βασιλιά, Ιωάννης των Αβίς. Από το 1383 έως το 1385, η Πορτογαλία δε διέθετε εστεμμένο βασιλιά και το βασίλειο χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα υποστήριξης. Ξέσπασε διαμάχη διαδοχής και το βασίλειο εισήλθε σε μια περίοδο ένοπλων συγκρούσεων, με αποκορύφωμα τη Μάχη της Αλζουμπαρότα (1385). Νικητής εξήλθε ο Ιωάννης των Αβίς και η στέψη του σηματοδότησε ένα νέο ξεκίνημα, που σφραγίστηκε με την εκδίωξη της Ελεονώρας για μοιχεία και προδοσία.

1877: Προκλήθηκε το χειρότερο ατύχημα λατομικής φύσεως στα ανθρακωρυχεία στο Μπλάντυρ της Σκωτίας. Όλα ξεκίνησαν τις πρωινές ώρες μιας νεφοσκεπούς Δευτέρας, όποτε οι ελεγκτές κατέβηκαν να επιθεωρήσουν τα πέντε λατομεία του Μπλάντυρ. Αφού ολοκλήρωσαν τον έλεγχό τους και επέτρεψαν την κάθοδο στους εργάτες, οι τελευταίοι άρχισαν τη βάρδια τους, γύρω στις 5.30 το πρωί. Όλα φαίνονταν ότι κυλούσαν ομαλά, μέχρι που ένα τέταρτο πριν το ρολόι να χτυπήσει 9.00 ακούστηκε μια τεράστια υπόγεια έκρηξη. Τα λατομεία Νο2 και Νο3 άρχισαν να γεμίζουν καπνό, με αποτέλεσμα οι εργάτες που είχαν παγιδευτεί μέσα να ζητούν βοήθεια. Σύντομα ξεκίνησε η διαδικασία διάσωσής τους, με το έργο των υπεύθυνων να θεωρείται δύσκολο. Η έκρηξη είχε προκαλέσει ρήγματα και κατολισθήσεις, ενώ η έλλειψη διόδων είχε μετατρέψει τους πληγέντες λάκκους σε ασφυκτικό πεδίο. Οι διασώσεις κράτησαν μέχρι την 27^η Οκτωβρίου και όσοι επιζώντες βρέθηκαν, απεβίωσαν αργότερα. Στο δυστύχημα σκοτώθηκαν 207 εργάτες, με το νεότερο θύμα να είναι ένα εντεκάχρονο αγόρι. Βέβαια, ο απολογισμός γίνεται τραγικότερος, αν υπολογιστούν οι 92 χήρες και τα 250 ορφανά παιδιά, ορισμένα εκ των οποίων ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας. Η επίσημη έκθεση κατέκρινε σθεναρά την κακή πειθαρχία των εργατών και την έλλειψη αποτελεσματικού αερισμού, χωρίς, ωστόσο, να καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα.

1940: Εγκαινιάστηκε η νέα Όπερα της Αθήνας στο «Θέατρο Ολυμπία» της οδού Ακαδημίας. Προηγουμένως, στεγαζόταν στο κτίριο Τσίλλερ επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου. Το νεοϊδρυθέν κτίριο της Ακαδημίας αποτέλεσε απόφαση του Κωστή Μπαστιά, γενικού διευθυντή των Γραμμάτων και Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας της Κυβέρνησης Μεταξά. Πρόκειται για ένα σημαντικό εγχείρημα, το οποίο επικύρωσε η πρεμιέρα της περίφημης όπερας του Τζάκομο Πουτσίνι «Μαντάμα Μπάτερφλαϊ» (1904). Η παράσταση είχε γίνει γνωστή στην Ελλάδα το 1919, χάρη στις ενέργειες του αρχιμουσικού και συνθέτη Διονύσιου Λαυράγκα, ωστόσο, η χώρα δε διέθετε εκείνη τη περίοδο επίσημες λυρικές υποδομές. Ο Μεταξάς και η Ιταλική Πρεσβεία είχαν επενδύσει πολύ σε αυτό το καλλιτεχνικό γεγονός, φέρνοντας στην Αθήνα τον γιο του Τζάκομο Πουτσίνι, Αντόνιο (1886-1946), να συμμετάσχει στις παράπλευρες πολιτισμικές εκδηλώσεις. Η επίσημη πρεμιέρα της παράστασης πραγματοποιήθηκε τρεις μέρες αργότερα, στις 25 Οκτωβρίου του 1940, παρουσία του Αντόνιο Πουτσίνι και του Ιταλού πρέσβη, Εμανουέλε Γκράτσι. Ο τελευταίος στις 28^η Οκτωβρίου θα έστελνε στον Μεταξά το ιταλικό τελεσίγραφο πολέμου. Η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο διέκοψε για ένα διάστημα τη λειτουργία του θεάτρου. Πάντως, ο χώρος προσέφερε μια όαση ανάπαυλας και πνευματικής διέγερσης στην Αθηναϊκή πρωτεύουσα, επηρεασμένη από τα δυτικά πρότυπα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Leandro Ribeiro Ferreira (Μάρτιος 2015), “Crónicas de um Período de Interregno (1383-1385): como o “poboo meudo”, “açeso com brava sanha”, bradou a sua voz pelo Mestre de Avis”,στο eHumanista. Journal of Iberian Studies Vol. 29, σσ. 550-576
• William Monter (Άνοιξη 2011), “Gendered Sovereignty: Numismatics and Female Monarchs in Europe, 1300-1800” στο The Journal of Interdisciplinary History Vol. 41, No. 4, σσ. 533-564
• Blantyre Mining Disaster 1877, Blantyre Ain Website, διαθέσιμο εδώ
• Blantyre Colliery Explosion – High Blantyre – 1877, Northern Miners Research Society, διαθέσιμο εδώ
• Blantyre Disaster 22nd October 1877, Scottish Mining Website, διαθέσιμο εδώ
• Διονυσία Μαρίνου, Η ιστορική παράσταση του 1940, το «Όχι» και ο Μπαστιάς, Τα Νέα, διαθέσιμο εδώ
• Με την «Μαντάμ Μπατερφλάι» άρχισε η Ιταλική επίθεση το 1940, εφημερίδα Κεφαλονιά, διαθέσιμο εδώ