Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Υπάρχουν στιγμές, μέσα στις ατελείωτες σελίδες της Ιστορίας, όπου συμβαίνουν γεγονότα σπάνια, τα οποία προκαλούν το ενδιαφέρον και διεγείρουν τη διάθεση για τη μελέτη τους. Ένα τέτοιο γεγονός εκτυλίχθηκε στις 6 Ιουλίου 371 π.Χ. στην κοιλάδα των Λεύκτρων, στην οποία ο δεινός στρατιωτικός νους του αρχηγού των Βοιωτών, Επαμεινώνδα, κατάφερε να κάμψει τη θρυλική ισχύ της Σπαρτιατικής Φάλαγγας, οδηγώντας την στην ήττα.
Η αφορμή για τη σύγκρουση αυτή δόθηκε στους Σπαρτιάτες κατά τη διεξαγωγή του Συνεδρίου των Ελληνικών πόλεων στη Σπάρτη, το οποίο είχε ως στόχο την επιβολή της ειρήνης. Σε αυτό, ο εκπρόσωπος των Θηβαίων, Επαμεινώνδας, αιτήθηκε να υπογράψει τη συνθήκη ως εκπρόσωπος όλων των Βοιωτών. Το αίτημα αυτό εξόργισε τους λοιπούς συμμετέχοντες, οι οποίοι απέβαλαν τη Θήβα από το συνέδριο και δεν την συμπεριέλαβαν στη συνθήκη.
Βέβαια, ένας ακόμη λόγος που έφερε ανησυχία στην ηγεμονίδα Σπάρτη ήταν η αυξανόμενη στρατιωτική δύναμη της Θήβας, η οποία θα μπορούσε σύντομα να απειλήσει την κυριαρχία της στον ελλαδικό χώρο. Έτσι, προκειμένου να καταπολεμηθεί το πρόβλημα εν τη γενέσει του, οι Έφοροι διατάζουν τον βασιλιά της Σπάρτης, Κλεόμβροτο, ο οποίος βρισκόταν στη Φωκίδα με σημαντική στρατιωτική δύναμη, να εισβάλλει στη Βοιωτία και να τιμωρήσει το θράσος της Θήβας. Πράγματι, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς εκτελεί την εντολή, καταλαμβάνοντας την παραλιακή πόλη της Κρεύσης και κυριεύοντας δώδεκα τριήρεις των Θηβαίων. Επόμενη κίνησή του ήταν η στρατοπέδευση στην κοιλάδα των Λεύκτρων.
Η ταραχή των Θηβαίων, οι οποίοι διέθεταν λιγότερες δυνάμεις, εκδηλώθηκε έντονα. Κατατέθηκε η πρόταση της αποστολής του άμαχου πληθυσμού στην Αθήνα και η άμυνα εντός των τειχών της πόλης. Όμως, αυτή απορρίφθηκε από τον στρατηγό Επαμεινώνδα, ο οποίος επέμεινε και εν τέλει έπεισε τους Θηβαίους να επιτεθούν στους εισβολείς. Έχοντας στη διάθεσή του 6.000 άνδρες, εκ των οποίων οι 1.000 ήταν ιππείς, αποφάσισε να δομήσει την παράταξη με διαφορετικό τρόπο από αυτόν της πεπατημένης. Ενισχύει την αριστερή πτέρυγα της παράταξής του με το σύνολο των Θηβαίων, οι οποίοι αριθμούσαν 3.400 άνδρες, παρατάσσοντας τους με βάθος 50 στοίχων και πλάτος περίπου 70 ανδρών. Στην κεντρική και αριστερή πτέρυγα τοποθέτησε τους υπόλοιπους Βοιωτούς οπλίτες, με το ιππικό να τοποθετείται μπροστά από την αριστερή πτέρυγα και τον Ιερό Λόχο, την επίλεκτη Θηβαϊκή μονάδα υπό τον Πελοπίδα, να μένει πίσω από το ισχυροποιημένο πλευρό, ως δύναμη ενέδρας.
Η Σπαρτιατική παράταξη, με βάθος 12 στοίχων, αποτελείτο από 10.000 οπλίτες και 1.000 ιππείς. Στη δεξιά πλευρά τοποθετήθηκαν οι Λακεδαιμόνιοι, με τέσσερις από τις έξι μόρες του στρατού τους, με το κέντρο και την αριστερή πλευρά να επανδρώνεται από τους συμμάχους των Σπαρτιατών. Η αριθμητική υπεροχή στο πεδίο της μάχης μεταφραζόταν σε μεγαλύτερο μήκος του σπαρτιατικού μετώπου, από αυτό του Θηβαϊκού. Αυτό το πλεόνασμα, στη δεξιά πλευρά της παράταξής του, ο Κλεόμβροτος σκόπευε να το στρέψει στα αριστερά, σχηματίζοντας μια ορθή γωνιά και υπερφαλαγγίζοντας την ισχυροποιημένη αριστερή Βοιωτική πτέρυγα. Το Σπαρτιατικό ιππικό τοποθετήθηκε απέναντι από το Βοιωτικό.
Η πρώτη φάση της μάχης εκτυλίχθηκε με την επίθεση του Βοιωτικού ιππικού, το οποίο συνέτριψε το Σπαρτιατικό, εξαναγκάζοντάς το σε υποχώρηση. Οι ηττημένοι ιππείς, καταδιωκόμενοι, πέρασαν μέσα από τις τάξεις των Λακεδαιμονίων, προκαλώντας ρήγματα στην παράταξη και σύγχυση. Στη συνέχεια, το ενισχυμένο αριστερό των Βοιωτών κινήθηκε διαγώνια αριστερά και επιτέθηκε στους Λακεδαιμόνιους. Οι τελευταίοι, παρά το μικρότερο βάθος των στοίχων τους, κράτησαν τις θέσεις τους και επιχείρησαν να εκτελέσουν τον υπερκερωτικό ελιγμό που είχαν σχεδιάσει.
Την κρίσιμη αυτή στιγμή επενέβη αιφνιδιαστικά ο Ιερός Λόχος, ο οποίος επιτέθηκε στο δεξιό των Λακεδαιμονίων, ματαιώνοντας τα σχέδιά τους και πιέζοντάς τους ασφυκτικά. Ακόμη, όμως, και μετά από αυτή την εξέλιξη, το μέτωπο των Λακεδαιμονίων διέθετε ακόμη δυνάμεις που μπορούσαν να εκτελέσουν τον επιθυμητό ελιγμό, αν και πλέον δε μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για τους Θηβαίους, οι οποίοι ήταν στην πλευρά αυτή περισσότεροι. Προκειμένου να διασφαλίσει το αριστερό του και γνωρίζοντας τη μαχητική δεινότητα των Λακεδαιμονίων, ο Επαμεινώνδας διατάζει το ιππικό να υπερασπιστεί το απειλούμενο άκρο αριστερό τους.
Σύντομα, η συντονισμένη πίεση των Θηβαίων οπλιτών, του Ιερού Λόχου και των Βοιωτών ιππέων, απέδωσε τους καρπούς της νίκης. Σταδιακά, η γρανιτένια παράταξη των Λακεδαιμονίων παρουσίασε ρωγμές, στις οποίες εισήλθαν οι επιτιθέμενοι, διαιρώντας τη φάλαγγα σε μικρότερες ομάδες, οι οποίες, χωρίς τη συνεκτικότητα του συνόλου, ήταν ανίσχυρες. Με την πτώση του βασιλιά Κλεόμβροτου η ήττα των Σπαρτιατών ολοκληρώθηκε. Αξίζει να σημειωθεί πως η υπόλοιπη παράταξη, τόσο των Βοιωτών όσο και των Λακεδαιμονίων, δεν ενεπλάκη. Οι τελευταίοι υποχώρησαν μαζί με τους ηττημένους Σπαρτιάτες.
Ο ευφυέστατος «λοξός ελιγμός» που πραγματοποίησε ο Θηβαίος στρατηγός στόχευε στην εισχώρηση στο ισχυρό αντίπαλο πλευρό και την εξόντωσή του, ενέργεια που θα συμπαρέσυρε και την υπόλοιπη εχθρική παράταξη. Η αρτιότητα της εκπαίδευσης του Βοιωτικού ιππικού έδωσε τη νίκη στην έναρξη της συμπλοκής, ενώ η τοποθέτηση του Ιερού Λόχου σε αθέατο σημείο έσωσε την παράταξη από μεγάλο κίνδυνο, ο οποίος σίγουρα μπορούσε να στερήσει τη νίκη από τους Θηβαίους, οι οποίοι μετά τη μάχη αυτή έθεσαν τέλος στη Σπαρτιατική παντοδυναμία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ollier, E. (1882), Cassel’s Illustrated Universal History. London, Paris and New York: Cassell,
Petter, Galpin and Co. - Murray, D. (2021), Leuctra 371 B.C., The destruction of Spartan dominance. Oxford: Osprey
Publishing
