Του Θάνου Κουλουβάκη,
Καμιά φορά συλλογίζομαι για ποιους λόγους οι άνθρωποι είναι τόσο εγωκεντρικοί. Ίσως η λέξη που χρησιμοποίησα δεν καθιστά σαφές τι είχα στο μυαλό μου, όμως επιτρέψτε μου να εξηγήσω. Εγωκεντρικοί δεν είναι οι άνθρωποι διότι νοιάζονται μονάχα για τον εαυτό τους – παρ’ όλο που ενίοτε ισχύει κι αυτό· εγωκεντρικοί είναι διότι χάνουν την ενσυναίσθηση τους και δεν τους ενδιαφέρει να την ξαναβρούν. Δεν θέλουν, δηλαδή, να νοιάζονται για τους συνανθρώπους τους και αυτό είναι ένα γεγονός που πραγματικά με προβληματίζει ιδιαίτερα.
Θα ήθελα, αρχικά, να μοιραστώ μαζί σας ορισμένους λόγους που έχω σκεφτεί, για τους οποίους οι άνθρωποι έχουν χάσει την ενσυναίσθηση τους. Πρώτα απ’ όλα, είναι η ίδια η κοινωνία και οι μηχανισμοί της που παροτρύνουν τους ανθρώπους να είναι εγωιστές και να κοιτούν μονάχα τον εαυτό τους και τα συμφέροντά τους. Πώς συμβαίνει αυτό; Τόσο το οικονομικό σύστημα που χρόνια έχει εδραιωθεί, όσο και το κοινωνικό σύνολο που ολοένα και αποξενώνεται από την ίδια του την υπόσταση -δηλαδή την έννοια του συνόλου- είναι δύο σημαντικοί λόγοι για τους οποίους η ενσυναίσθηση σταδιακά -ή και ραγδαία- χάνεται.
Φυσικά, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι σε όλες τις κοινωνίες, ανεξάρτητα με το κοινωνικοπολιτικό τους σύστημα ή το οικονομικό τους μοντέλο, υπήρχαν παραδείγματα έλλειψης ενσυναίσθησης· αυτό σαφώς αληθεύει. Το ζήτημα είναι ότι δεν προσπαθώ να αποδείξω ότι αυτό το φαινόμενο είναι σημερινό και πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως τέτοιο. Αυτό που προσπαθώ να επικοινωνήσω είναι οι λόγοι για τους οποίους προσωπικά πιστεύω ότι το εν λόγω φαινόμενο γίνεται ολοένα και πιο διαδεδομένο στην εποχή μας και συγκεκριμένα στην κοινωνία στην οποία εγώ ζω.
Ας επανέλθω, λοιπόν, στους λόγους για τους οποίους θεωρώ ότι το φαινόμενο αυτό θεριεύει. Σίγουρα, σε πολλές περιπτώσεις, πρόκειται για αποτέλεσμα μίμησης-πράξη που σαφώς δεν είναι συνειδητή κι ούτε πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Δεν πιστεύω ότι όλοι οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται σκεπτόμενοι μονάχα τον εαυτό τους και δίχως να νοιάζονται για τους συνανθρώπους τους, έχουν πάντοτε αντίληψη των πράξεων τους ή -για να το θέσω πιο σωστά- του αντίκτυπου των πράξεων τους. Απλώς, ζώντας και υπάρχοντας σε μία κοινωνία η οποία φυσικοποιεί αυτή τη συμπεριφορά -αργά ή γρήγορα- αρκετοί άνθρωποι θα την υιοθετήσουν ασυναίσθητα. Μάλιστα, δεν είναι αδύνατο, σε πολύ ακραίες περιπτώσεις βέβαια, η υιοθέτηση μίας αντίθετης συμπεριφοράς να ξενίζει ή να προκαλεί αρνητικές αντιδράσεις.
Κάτι τέτοιο δεν θα έπρεπε να μας προκαλεί εντύπωση βέβαια, αν αναλογιστούμε ότι αν οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει μία συγκεκριμένη συμπεριφορά και την αναπαράγουν διαρκώς, τότε η αντίστροφη τους, προφανώς, τους καταστρέφει αφενός την κοσμοθεωρία, αφετέρου την καθημερινότητα.
Σε κάθε περίπτωση, θεωρώ ότι πρέπει να επανεξετάσουμε τη σπουδαιότητα της ενσυναίσθησης και να της δώσουμε το ρόλο που θα έπρεπε να έχει στην κοινωνία μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαστε κοινωνικά όντα και κατ’ επέκταση έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλο για να ζήσουμε μία ζωή κατά τη διάρκεια της οποίας θα αισθανόμαστε πληρότητα. Συνεπώς, ο σεβασμός και το νοιάξιμο για το συνάνθρωπο θα έπρεπε να είναι κάτι παραπάνω από φυσικό.
