Δοϊράνη: Το χρονικό τριών μαχών κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Του Ελευθέριου Ζαμπουλάκη,

Στα άδυτα του «Μεγάλου Πολέμου». Εκεί που το αίμα εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών, αλλά προπαντός ανθρώπων, ποτίζει τα χώματα σχεδόν όλου του κόσμου. Γι’ αυτό, άλλωστε, ονομάστηκε και Παγκόσμιος. Σε ένα τέτοιο μέρος κείτονται και τα θύματα τεσσάρων εθνών, χωρών, στρατών, και προφανώς διαφορετικών γεωπολιτικών συμφερόντων. Κοντά στη λίμνη της Δοϊράνης, στο μακεδονικό μέτωπο του πολέμου, στα σημερινά σύνορα της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας, οι στρατοί αυτοί συναντήθηκαν για να πολεμήσουν σε βάθος τριών χρόνων, και στο πλαίσιο τριών διαφορετικών μαχών, το 1916, το 1917 και το 1918 αντιστοίχως. Ας πάρουμε τα πράγματα με χρονική σειρά.

Βρισκόμαστε στο 1916. Στη μικρή πόλη της Δοϊράνης, αλλά και στις κορυφογραμμές στα περίχωρα της λίμνης, έχουν εγκατασταθεί αμυντικές θέσεις της θρακικής μεραρχίας του βουλγαρικού πεζικού, με δύναμη περίπου 10.000-15.000 στρατιώτες, αναμένοντας τις γαλλικές και βρετανικές δυνάμεις, που συνδυαζόμενες άγγιζαν τις περίπου 40.000, με πεζικό και πυροβολικό. Οι γάλλο-βρετανικές δυνάμεις, παρόλο που είχαν εξαπολύσει πάνω από περίπου τέσσερις επιθέσεις, δεν κατάφεραν να νικήσουν τις βουλγαρικές δυνάμεις, οι οποίες, αν και μικρότερες σε αριθμό, κατόρθωσαν να τις αναχαιτίσουν.

Λίγους μήνες αργότερα, το 1917, μια δεύτερη επιχείρηση, μονάχα πια από τη Βρετανία, ξεκινά για δεύτερη φορά μετά την ήττα του 1916. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί και το πλεονέκτημα του εδάφους που κατείχαν οι Βούλγαροι, καθώς τα χαρακώματα και τα φυλάκια τους είχαν το πλεονέκτημα του υψηλού εδάφους. Σε συνδυασμό με το ικανό και καλά κρυμμένο πυροβολικό τους, κατόρθωσαν να δώσουν ένα γερό πλήγμα στους Βρετανούς, που αυτή τη φορά μετρούσαν βαριές απώλειες. Πάνω από 10.000 θύματα μετρούσαν οι Βρετανοί, με κύριο αίτιο το βουλγαρικό πυροβολικό, το οποίο προκάλεσε τη μεγαλύτερη ζημιά. Κεντρικό ρόλο στη μάχη αυτή διαδραμάτισε και ο Βούλγαρος αξιωματικός Vladimir Vazov, ο οποίος διηύθυνε την επιχείρηση και, με την πίστη του στο πυροβολικό, κατόρθωσε με μεγάλη επιτυχία να γείρει τη ζυγαριά από τη μεριά των Βουλγάρων. Ο Vazov θεωρείται μέχρι και σήμερα μεγάλος ήρωας στη Βουλγαρία.

Οι προσπάθειες, όμως, δε σταμάτησαν εκεί. Το 1918, αφού έχει προηγηθεί, φυσικά, ο ηχηρός Εθνικός Διχασμός μεταξύ του Βασιλιά Κωνσταντίνου και του Ελευθερίου Βενιζέλου, η Ελλάδα είχε μπει επισήμως «τελευταία και καταϊδρωμένη», θα έλεγε κανείς, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι, με στόχο τη διάσπαση των βουλγαρικών δυνάμεων, οργανώνεται μια συμμαχική επίθεση στο μακεδονικό μέτωπο. Βρετανοί, Έλληνες και Γάλλοι, υπό τη στρατηγία του Αρχιστρατήγου Louis Franchet d’ Espèrey, οργανώνονται για τη μεγάλη επίθεση. Από την ελληνική πλευρά, οι δυνάμεις που συντίθενται είναι η Μεραρχία Σερρών, η Μεραρχία Κρήτης και το 3^ο Ελληνικό Σύνταγμα Ιππικού. Από την άλλη μεριά, οι βρετανικές δυνάμεις αποτελούνταν από την 22^η Μεραρχία, την 83^η Ταξιαρχία, την 28^η Μεραρχία, την 228^η Ταξιαρχία και δύο Συντάγματα Ιππικού. Επιπρόσθετα, θα συμμετείχαν και οι Γάλλοι με το 2^ο Γαλλικό Σύνταγμα Ζουάβων. Όλοι αυτοί καλούνταν να έρθουν αντιμέτωποι με την 1^η Βουλγαρική Στρατιά, τοποθετημένη στα υψώματα. Πλεονεκτήματα των Βουλγάρων, για ακόμη μια φορά, η υψομετρική διαφορά και οι ζώνες χαρακωμάτων και συρματοπλεγμάτων.

Στις 5 Σεπτεμβρίου, η επίθεση ξεκινά με μεγάλες προσδοκίες από τους Συμμάχους. Από τα δυτικά, η Μεραρχία Σερρών, με την 22^η Μεραρχία, την 83^η Ταξιαρχία και τις γαλλικές δυνάμεις, και από τα ανατολικά η Κρητική Μεραρχία και το 3^ο Ελληνικό Σύνταγμα Ιππικού, με την 28^η Βρετανική Μεραρχία και την 228^η Ταξιαρχία. Η μάχη, παρά την αρχική ευνοϊκή θέση των Συμμάχων και την κατάληψη πολλών χαρακωμάτων και υψωμάτων από αυτούς, κατέληξε στην υποχώρησή τους μετά από αλλεπάλληλες βουλγαρικές αντεπιθέσεις, καθώς και στην τελειωτική τους ήττα. Οι απώλειες από τη μεριά των Συμμάχων ήταν πολλές. Οι Βρετανοί μετρούσαν περίπου 3.420 νεκρούς και τραυματίες, ενώ η ελληνική πλευρά 3.367 νεκρούς και τραυματίες.

Παρά τις μεγάλες απώλειες στη Δοϊράνη, στο μακεδονικό μέτωπο, αλλά και στα υπόλοιπα μέτωπα, οι Σύμμαχοι κέρδισαν τον «Μεγάλο Πόλεμο», καθηλώνοντας τις Δυνάμεις του Άξονα. «Ο παγκόσμιος πόλεμος που θα τελειώσει όλους τους πολέμους» είχε μόλις τελειώσει. Που να ήξεραν τότε ότι θα ονομαστεί ο «Πρώτος» Παγκόσμιος και, σε λίγες δεκαετίες, θα ακολουθούσε και ένας δεύτερος…

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• «Μάχη της Δοϊράνης (5/18-6/19 Σεπτεμβρίου 1918)» Από την ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Διαθέσιμο εδώ.
• “11th Battalion Worcestershire Regiment – 1916”. Από την ιστοσελίδα The Worcestershire Regiment. Διαθέσιμο εδώ.
• “Macedonia 1917 (The 11th Battalion Worcestershire)”. Από την ιστοσελίδα The Worcestershire Regiment. Διαθέσιμο εδώ.
• The Times History of the War, Vol XX, Printed and published by “The Times’’, printing house square, London, 1919, σελίδες 3-6. Διαθέσιμο εδώ.