Του Μάριου Ντινάκους,
Η Ουκρανία, είναι μια χώρα που βρίσκεται στην Ανατολική Ευρώπη, συνορεύει με τη Ρωσία στα βορειοανατολικά, τη Λευκορωσία στα βόρεια, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία στα δυτικά, τη Ρουμανία και Μολδαβία στα νότια, ενώ βρέχεται από τη Μαύρη θάλασσα και τη θάλασσα του Αζώφ. Έχει έκταση 603.628 τετραγωνικά χιλιόμετρα, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στην Ευρώπη μετά τη Ρωσία, ενώ έχει πληθυσμό 41,4 εκατομμύρια σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη είναι το Κίεβο και μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα αποτελούν οι Ουκρανοί. Επίσης, υπάρχουν αρκετές μειονότητες Ρώσων και επίσημη γλώσσα είναι τα ουκρανικά, τα οποία είναι μιας μορφής κυριλλικού αλφαβήτου.
Όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, αποτελεί μέλος του οργανισμού GUAM, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, της Κοινοπολιτείας των Ανεξαρτήτων Χωρών με Σκοπό τη Ζώνη των Ελεύθερων Συναλλαγών μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, της Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών με την Ευρωπαϊκή Ένωση, του Οργανισμού της Οικονομικής Συνεργασίας των χωρών του Εύξεινου Πόντου και πολλών άλλων. Επίσημο νόμισμα είναι η Γρίβνα Ουκρανίας, η οποία εκδίδεται από την Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας. Σημερινό πολίτευμα είναι ημιπροεδρική Δημοκρατία, με Πρόεδρο τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Πρωθυπουργό τον Ντένις Σμίγκαλ.
Η ιστορία της περιοχής είναι μακρά, εκτείνεται από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα σε μια περίοδο τριών χιλιάδων ετών. Η χώρα για μεγάλο διάστημα αποτέλεσε μέρος της Τσαρικής Αυτοκρατορίας, και μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων στη Ρωσία, ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης με επίσημη ονομασία «Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας». Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, πέθαναν αρκετοί Ουκρανοί λόγω της εκτεταμένης πείνας και οικονομικής εξαθλίωσης, οι οποίες προήλθαν από την κρατική πολιτική που ακολούθησε ο Στάλιν μέσω της κολεκτιβοποίησης. Σημαντικά γεγονότα, επίσης, αποτέλεσαν η προσάρτηση της ανατολικής πολωνικής επαρχίας της Γαλικίας το 1939, μέσω του συμφώνου Ρίμπεντροπ και Μολότοφ, και η οργάνωση αντάρτικου σώματος κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Το 1944, η χώρα απελευθερώθηκε από τις σοβιετικές δυνάμεις, και το 1954 η Κριμαία (χερσόνησος στα νοτιοανατολικά της Ουκρανίας) προσαρτήθηκε στην Ουκρανία. Άλλο ένα σημαντικό γεγονός ήταν η έκρηξη σε πυρηνικό εργοστάσιο στο Τσερνόμπιλ το 1986, μετά την οποία ένα μεγάλο μέρος της Ουκρανίας και της Ανατολικής Ευρώπης μολύνθηκε σε μεγάλο βαθμό. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1989, την αμέσως επόμενη χρονιά πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές, ενώ το 1991 η χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε.
Τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας χαρακτηρίζονται από συνεχή πολιτική αστάθεια, έλλειψη εθνικής ταυτότητας και οικονομική εξαθλίωση. Σημαντικό γεγονός της τελευταίας εικοσαετίας αποτελεί η Πορτοκαλί Επανάσταση, η οποία είναι ουσιαστικά μια σειρά διαμαρτυριών και πολιτικών γεγονότων από τα τέλη του 2004-αρχές του 2005. Τα γεγονότα αυτά οφείλονται στην επαναληπτική διαδικασία των προεδρικών εκλογών το 2004. Αυτές οι εκλογές χαρακτηρίστηκαν από άμεση εκλογική νοθεία και διαφθορά κυρίως στην Ανατολική Ουκρανία.
Ένα από τα γεγονότα που σημάδεψαν τα τελευταία έτη την Ουκρανία και την Ευρώπη, ήταν η κρίση με τη Ρωσία για τη χερσόνησο της Κριμαίας και οι διαμαρτυρίες για άρνηση της συνθήκης για σύνδεση της Ουκρανίας με την Ε.Ε. (Euromaidan). Τον Νοέμβριο του 2013, ξέσπασαν διαδηλώσεις στο Κίεβο κατά του Γιανουκόβιτς, ο οποίος αρνήθηκε να υπογράψει τη συνθήκη με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διαδηλώσεις εντάθηκαν κατά τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2014, όποτε και σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν αρκετοί αντικυβερνητικοί διαδηλωτές. Η μετέπειτα κατάσταση της χώρας χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη αστάθεια σε όλους τους τομείς, καθώς ο Γιανουκόβιτς διαφεύγει στη Ρωσία, ενώ την εξουσία αναλαμβάνει μια προσωρινή κυβέρνηση συνεργασίας, η οποία εκπροσωπείται από κεντροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα. Αυτήν την κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος τον Μάρτιο του 2014 απέστειλε ρωσικά στρατεύματα στη χερσόνησο της Κριμαίας, την οποία και κατέλαβε τις επόμενες μέρες. Η προσωρινή κυβέρνηση κήρυξε γενική επιστράτευση, χαρακτηρίζοντας την κίνηση της Ρωσίας ως κήρυξη πολέμου. Στις 16 Μαρτίου του 2014, πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, κατά το οποίο η πλειοψηφία τάχθηκε υπέρ της Ένωσης με τη Ρωσία. Το εν λόγω δημοψήφισμα επικυρώθηκε και επίσημα.
Η οικονομία της Ουκρανίας είναι μία αναπτυσσόμενη οικονομία ελεύθερης αγοράς με υψηλό επίπεδο διαφθοράς. Από ό,τι παρατηρούμε και στο διάγραμμα του κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π., η χώρα τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας μέχρι και το 2000 χαρακτηρίζεται από οικονομική ύφεση και, όπως έχει διατυπωθεί από πολλούς μελετητές, υψηλές κοινωνικές ανισότητες. Μετά την ύφεση αυτήν και μέχρι το 2008, ανακάμπτει και παρατηρείται οικονομική ανάπτυξη της τάξεως του 25% κατά μέσο όρο. Με τον τρόπο αυτόν, το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. αυξάνεται πάνω από 600%. Έπειτα, παρατηρούμε δύο επιπλέον κρίσεις στις οποίες περιήλθε η οικονομία της Ουκρανίας. Η πρώτη έλαβε χώρα το 2008, λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, και η δεύτερη το 2014-2015, λόγω της εσωτερικής κρίσης και σύγκρουσης με τη Ρωσία.
Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τα δεδομένα που αφορούν όλα τα παραπάνω γεγονότα, βλέπουμε ότι τα πρώτα έτη της ανεξαρτησίας χαρακτηρίζονται από υπερπληθωρισμό και συνεχή πτώση της παραγωγής, όπως συνέβη και σε άλλες χώρες μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και της άμεσης απελευθέρωσης των αγορών. Έτσι, έπρεπε να παρθούν κάποια συγκεκριμένα μέτρα, όπως η σταθεροποίηση του εθνικού νομίσματος και η σύνδεσή του με το αμερικανικό δολάριο, η απελευθέρωση των τιμών από την κρατική διαχείριση, η ιδιωτικοποίηση της παραγωγής, η θέσπιση βασικών θεσμών και πλαισίων και η πρόσβαση των ιδιωτών στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτή η διαδικασία διήρκεσε για 10 χρόνια μέχρι και το 2000, δηλαδή της μετάβασης της χώρας από μία οικονομία κεντρικής διαχείρισης σε οικονομία ελεύθερης αγοράς.
Η περίοδος 2000-2008 χαρακτηρίζεται από οικονομική και κοινωνική άνθηση, λόγω αύξησης των εξαγωγών. Επίσης, η τιμή του φυσικού αεριού ήταν σε χαμηλό επίπεδο και έτσι οι εισαγωγές από τη Ρωσία ήταν και αυτές σε χαμηλό επίπεδο. Αυτό είναι θετικό για πολλούς λόγους, όπως η διατήρηση της ισορροπίας του εμπορικού ισοζυγίου και ο περιορισμός της εξάρτησης της Ουκρανίας από τρίτες χώρες. Επίσης, σημαντική ήταν και η εισροή φορολογικών εσόδων στην κυβέρνηση, κατάσταση η οποία βελτίωσε όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες.
Παρόλα αυτά, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 άρχισε να εμφανίζει τα σημαντικά προβλήματα στην οικονομία της Ουκρανίας, όπως η οικονομική φούσκα στα περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, υψηλός πληθωρισμός). Τα προβλήματα αυτά μείωσαν σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της Ουκρανίας όσον αφορά τις εξαγωγές. Έτσι, έχουμε αύξηση του Δημοσίου Χρέους προς Α.Ε.Π. (80%), σημαντική μείωση της κατανάλωσης, επενδύσεων και όλων των μεταβλητών του Α.Ε.Π., ενώ παρατηρείται και αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου.
Η οικονομία της χώρας μέχρι και το 2013 είχε προσκολληθεί σε κατάσταση ύφεσης, ενώ αναδείχθηκαν σε μεγάλο βαθμό και τα προβλήματα της παραοικονομίας, η οποία πιστεύεται ότι αγγίζει το 40% του πραγματικού Α.Ε.Π. Στη συνέχεια, το 2014-2015 το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. είναι σε καθοδική τάση, λόγω των αναταραχών που σχετίζονται με το Euromaidan και την πολεμικής σύγκρουσης της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, έχει βελτιωθεί το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. και αυτό οφείλεται στις προσπάθειες της κυβέρνησης για μείωση του πληθωρισμού και των επιτοκίων δανεισμού, καθώς και στην εξάλειψη της διαφθοράς.
Για να γίνει μία εκτενέστερη ανάλυση της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της χώρας, θα μελετηθούν δείκτες σχετικοί με την εκπαίδευση και την υγεία.
Σχετικά με την υκπαίδευση, ο δείκτης των κρατικών δαπανών έχει κάποιες αυξομειώσεις και βρίσκεται κατά μέσο όρο στο 13% του Α.Ε.Π. Η γενικότερη κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά ουσιαστική βελτίωση υπήρχε πριν το 2014-2015, όταν είχε μεγάλη εισροή μαθητών και φοιτητών, βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής και δημιουργία αρκετών σχολείων και πανεπιστημίων. Ωστόσο, λόγω της κατάστασης το 2014-15, η κυβέρνηση αδυνατούσε να δαπανήσει ένα ικανοποιητικό ποσοστό του Α.Ε.Π. στην εκπαίδευση και έτσι η κατάσταση έχει παγιωθεί και πλέον το εκπαιδευτικό σύστημα αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα.
Όσον αφορά το σύστημα υγείας, παρατηρείται αύξηση και τόσο της κατά Κεφαλήν Δαπάνης όσο και του ποσοστού του Α.Ε.Π., που επενδύεται σε αυτό. Ωστόσο το 2014-2015, οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν προσωρινά για τους ίδιους λόγους που μειώθηκαν και για την εκπαίδευση. Η κατάσταση έχει βελτιωθεί αρκετά από τα επίπεδα κατά τη διάρκεια της ανεξαρτησίας της χώρας, έχουν δημιουργηθεί αρκετά νοσοκομεία, υπάρχει ιδιωτική και δημόσια υγεία και παρέχεται ασφάλεια για την υγεία των πολιτών, ενώ υπάρχει σημαντική εισροή εισαγμένων φαρμάκων στη χώρα.
Εν κατακλείδι, η χώρα έχει αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα τα οποία έχουν επιβραδύνει αρκετούς οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες. Η Ουκρανία πρέπει να ακολουθήσει την οικονομική πολιτική που ακολούθησε κατά τη διάρκεια του 2000, με γνώμονα την εξάλειψη της διαφθοράς και των οικονομικών φουσκών. Ωστόσο, βρίσκεται σε μια δύσκολη γεωγραφικά περιοχή, η οποία χαρακτηρίζεται από συνεχή πολιτική και κοινωνική αστάθεια. Πρέπει να γίνουν αρκετά βήματα για τη βελτίωση της οικονομίας και την είσοδό της στην πορεία της οικονομικής μεγέθυνσης και ισορροπίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ukraine, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Ukraine Growth Study Final Document, World Bank, Retrieved from here
- Six years after Ukraine’s Euromaidan: reforms and challenges ahead, Marek Dabrowski, Marta Domínguez-Jiménez, Georg Zachmann, Policy Contribution, Issue 14, Retrieved from here
- How to Stabilise the Economy of Ukraine, The Vienna Institute for International Economic Studies (wiiw), 2015, Retrieved from here
- Lessons from Ukraine Transformation, Peterson Institute fro International Economics, Retrieved from here
- Enhancing Skills through PublicPrivate Partnerships in Education in Ukraine, OECD, Retrieved from here
- Can people afford to pay for health care, Retrieved from here
