Της Νάσιας Τριάντη,
Νέες εξελίξεις στον χώρο της Ανατολική Ασίας επαναφέρουν στο προσκήνιο τη χρόνια διαμάχη μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν που δοκιμάζει τις σχέσεις των δύο αυτών χωρών, κυρίως από τα χρόνια που ακολούθησαν τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, όταν σταδιακά η τελευταία διεκδίκησε «de facto» την ανεξαρτησία της από την πρώτη. Ταυτόχρονα, σύγχυση προκάλεσε η δήλωση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών επί του θέματος, αναφερόμενος στη συνεννόηση με τον Κινέζο ομόλογό του να διατηρήσουν «τη συμφωνία για την Ταϊβάν». Ευλόγως, η δήλωση αυτή προκάλεσε πολλά ερωτήματα, καθότι δεν υπάρχει τέτοια επίσημη συμφωνία μεταξύ των δύο αυτών κρατών. Επομένως, τα περισσότερα ερωτήματα συνοψίζονται στο αν έχει πράγματι συναφθεί κάποια τέτοια συμφωνία κρυφά. Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν τη δεδομένη στιγμή, τι οδήγησε στην κατάσταση αυτή και ποια η ανάμειξη των Η.Π.Α. στις σχέσεις των δύο ανατολικών χωρών είναι τα κύρια ζητήματα που πρόκειται να διαπραγματευτούμε σε αυτό το άρθρο.
Οι προαναφερθείσες εξελίξεις συνίστανται στην προκλητική στρατιωτική δραστηριότητα της Κίνας γύρω από το έδαφος της Ταϊβάν. Συγκεκριμένα, την προηγούμενη εβδομάδα στάλθηκαν 150 πολεμικά αεροσκάφη στη ζώνη ταυτοποίησης της αεροπορικής άμυνας της Ταϊβάν (ADIZ), η οποία είναι μια περιοχή που εκτείνεται πέρα από τον εθνικό εναέριο χώρο και κηρύσσεται από ορισμένα κράτη, όχι όλα, για αμυντικούς σκοπούς. Η πράξη αυτή δεν είναι παρά η τελευταία από μια σειρά εχθρικών ενεργειών που έχουν κορυφωθεί τα τελευταία δύο χρόνια και οι οποίες ποικίλουν από την πτήση κινεζικών αεροσκαφών γύρω από τον εναέριο χώρο της Ταϊβάν, μέχρι εξορύξεις στον θαλάσσιο χώρο της. Ωστόσο, το κοινό στοιχείο των ενεργειών αυτών είναι ότι δεν αποτελούν επίσημη παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας του νησιού, καθώς διενεργούνται εκτός της απόλυτης εθνικής δικαιοδοσίας. Παρόλα αυτά, η προκλητικότητα της πρακτικής της Κίνας δεν παύει να εκφράζει μια εχθρική στάση της υπερδύναμης απέναντι στο νησί. Επιπρόσθετα, παρατηρείται μια μεταστροφή στη μορφή των αεροσκαφών, δηλαδή η Κίνα παύει να αρκείται στην αποστολή αεροσκαφών παρακολούθησης και τείνει στην όλο αυξανόμενη αποστολή μαχητικών-πολεμικών αεροσκαφών, τα οποία μάλιστα δύνανται να είναι εξοπλισμένα με πυρηνικά όπλα και άλλα πολεμοφόδια.
Τι είναι όμως αυτό που οδήγησε στην κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν και ποιο είναι το ιστορικό των σχέσεων των δύο χωρών; Η φύση της Ταϊβάν, ως ανεξάρτητου κυρίαρχου κράτους, αποτελεί αντικείμενο θερμών πολιτικών συζητήσεων και έντονης αμφισβήτησης. Σύμφωνα με δεδομένα του 2020, η ανεξαρτησία της αναγνωρίζεται μόνο από 15 κράτη. Στον αντίποδα, η γενική τάση της Κίνας θέλει την Ταϊβάν να αποτελεί κινεζική επαρχία και όχι ανεξάρτητο κράτος, παρότι έχει τις προδιαγραφές, σύμφωνα με τη συνθήκη του Μοντεβιδέο, για να θεωρείται ως τέτοιο. Εκεί εδράζεται και ο πυρήνας της σύγκρουσης μεταξύ των δύο χωρών που έχει οδηγήσει πολλές φορές στο ξέσπασμα εντάσεων. Η στρατιωτική πίεση που ασκείται από την Κίνα στην Ταϊβάν αποτελεί μια μορφή επίδειξης ισχύος. Στόχος της είναι η ενοποίηση του αποκομμένου νησιού με τη μητέρα-πατρίδα και επομένως όλες οι ενέργειές της προσανατολίζονται προς αυτήν την κατεύθυνση.
Οι τελευταίες εξελίξεις έχουν θορυβήσει τον λαό της Ταϊβάν για ενδεχόμενη πολεμική σύγκρουση με ανομολόγητες επιπτώσεις. Μάλιστα, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας του νησιού, Chiu Kuo-cheng, δήλωσε σε συνέντευξη ότι η Κίνα έχει τη δυνατότητα και τα μέσα «να διενεργήσει μια πλήρους κλίμακας εισβολή στο έδαφός τους μέχρι το 2025»! Η εκτίμηση αυτή σίγουρα είναι ανησυχητική και καθιστά την ανάγκη για αμυντική οχύρωση του νησιού επιτακτική. Την ίδια στιγμή, η σύναψη συμμαχιών με κράτη όπως οι Η.Π.Α., η Αυστραλία, η Ιαπωνία και η Ινδία, κρίνεται απαραίτητη, καθώς η ίδια από μόνη της δεν μπορεί να υπερασπιστεί το έδαφός της, δεδομένου ότι η Κίνα την ξεπερνά κατά πολύ σε στρατιωτικό εξοπλισμό.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τη συμμαχία με τις Η.Π.Α., η τελευταία δήλωση του Προέδρου Biden έχει περιπλέξει τα πράγματα, ενώ δεν είναι η πρώτη φορά που κάποια δήλωσή του σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στην Ταϊβάν και τη στάση της Αμερικής απέναντί της έχει μπερδέψει τους δημοσιογράφους. Τον περασμένο Μάρτιο, όταν ερωτήθηκε για τη δέσμευση προς τα συμμαχικά ασιατικά κράτη του Ειρηνικού, δήλωσε ότι θα υπερασπιζόταν την Ταϊβάν αν ποτέ δεχόταν επίθεση από την Κίνα. Παρόλα αυτά, οι Η.Π.Α. δεν έχουν συνάψει επίσημη συμφωνία συμμαχίας με την Ταϊβάν και η ένταξή της από τον Biden στη λίστα των συμμάχων της Αμερικής στερείται νομικού ερείσματος. Το πραγματικό ερώτημα, όμως, είναι γιατί η Αμερική δηλώνει τόσο πρόθυμη να βοηθήσει και να υπερασπιστεί το ασιατικό νησί ερχόμενη σε μετωπική σύγκρουση με μια άλλη υπερδύναμη όπως η Κίνα; Τι συμφέροντα διακυβεύονται;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι σχετικά απλή. Η Ταϊβάν, ουσιαστικά, είναι ένας ισχυρός σύμμαχος των Η.Π.Α. στο ασιατικό έδαφος, διότι αποτελεί τον δημοκρατικό αντίποδα της αυταρχικής Κίνας, η οποία απεικονίζει τη δημοκρατία ως ανίκανη να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη. Αποτελεί τον «απόστολο» της εμπνευσμένης από την Αμερική ιδέας περί φιλελεύθερης οικονομίας στην Ασία. Έχοντας με το μέρος τους την Ταϊβάν, οι Η.Π.Α. μπορούν να ανταγωνιστούν αποτελεσματικότερα την άλλη υπερδύναμη τόσο σε ιδεολογικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Παρότι η συμμαχία αυτή έχει τη σημασία της, δεν είναι τόσο ζωτική για την Αμερική. Ο τρόπος με τον οποία γίνεται αυτή η συμμαχία είναι αυτό που στην ουσία μετράει. Αν η Ταϊβάν ήταν εξ αρχής αναπόσπαστο μέρος της Κινεζικής Δημοκρατίας το ζήτημα δεν θα ηχούσε καν στα αφτιά των Αμερικανών πολιτικών. Η προσάρτησή της όμως μετά από μια μακραίωνη περίοδο ανεξαρτησίας θα έπληττε το γόητρο της Αμερικής, καθώς στην παγκόσμια κοινότητα θα παρουσιαζόταν η ενέργεια αυτή ως ιδεολογική ήττα της φιλελεύθερης Αμερικής εναντίον της αυταρχικής Κίνας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η κατάσταση στην Ταϊβάν, όπως έχει διαμορφωθεί, είναι απόρροια μεγάλων διπλωματικών «παιχνιδιών» στα οποία η ίδια έχει λίγη συμμετοχή. Το μέλλον της καθορίζεται από παράγοντες και καταστάσεις που η ίδια δεν μπορεί να ελέγξει, επομένως το «τι μέλλει γενέσθαι» εναπόκειται στην ευχέρεια της τύχης και, κυρίως, στην εξέλιξη των διπλωματικών σχέσεων και συμφωνιών μεταξύ Η.Π.Α. και Κίνας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why is China increasing its military pressure on Taiwan?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Do the US and China have a ‘Taiwan agreement’?, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Why Taiwan matters for the United States, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- China could be ready to mount a ‘full-scale’ invasion of Taiwan by 2025, island’s defense minister says, CNN, διαθέσιμο εδώ
