Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
Αδιαμφισβήτητα, ο ύπνος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης καθημερινότητας. Ωστόσο, κάποιοι τον θεωρούν αδιάφορο, καθώς νιώθουν ότι χάνονται εμπειρίες και χρόνος. Άλλοι τον λατρεύουν, αφού προσφέρει ξεκούραση, εύκολη διέξοδο από τις δυσκολίες και τους προβληματισμούς και πρόσβαση σε μια νέα πραγματικότητα, στα όνειρα. Για άλλους, πάλι, μοιάζει περισσότερο με εφιάλτης. Ο ύπνος τούς δημιουργεί μεγαλύτερη κόπωση και συμπτώματα που δυσχεραίνουν ή θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το άτομο, ενδεχομένως, πάσχει από μια σοβαρή διαταραχή ύπνου, η οποία καλείται Άπνοια Ύπνου.
Βασικό χαρακτηριστικό της Άπνοιας Ύπνου θεωρείται το επαναλαμβανόμενο μοτίβο διακοπής και επανέναρξης της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η συγκεκριμένη διαταραχή χωρίζεται σε τρεις κύριες υποκατηγορίες: την Αποφρακτική, δηλαδή την πιο κοινή μορφή της, που συμβαίνει όταν οι μύες του λαιμού χαλαρώνουν, την Κεντρική, η οποία είναι αποτέλεσμα αποτυχίας του εγκεφάλου να αποστείλει κατάλληλα σήματα στους υπεύθυνους για την αναπνοή μύες, και τέλος, το Σύνδρομο Σύνθετης Άπνοιας Ύπνου ή Κεντρική Άπνοια Ύπνου Επείγουσας Θεραπείας, που προκαλείται από τον συνδυασμό των δύο παραπάνω τύπων της διαταραχής.
Εξετάζοντας τα συμπτώματα της Αποφρακτικής και της Κεντρικής Άπνοιας, γίνεται εύκολα αντιληπτή η αλληλοεπικάλυψή τους, που πολλές φορές προκαλεί σύγχυση και δυσκολία καθορισμού του τύπου άπνοιας. Τα άτομα που υποφέρουν από την συγκεκριμένη διαταραχή, συνήθως, χαρακτηρίζονται από έντονο ροχαλητό, επεισόδια διακοπής της αναπνοής τους και λαχάνιασμα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τα σημάδια δεν υποχωρούν το επόμενο πρωί, αφού εμφανίζονται ως ξηροστομία και πονοκέφαλος. Τα άτομα με Άπνοια Ύπνου συχνά έρχονται αντιμέτωπα με καταστάσεις ύπνου, όπως η αϋπνία, επακόλουθα της οποίας είναι η υπερβολική υπνηλία, η διάσπαση της προσοχής και η ευερεθιστότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Οι αιτίες διαφέρουν μεταξύ των τύπων της πάθησης. Αναφορικά με την αποφρακτική, συμβαίνει εξαιτίας της χαλάρωσης των μυών στο πίσω μέρος του λαιμού. Οι μύες αυτοί έχουν ως έργο να υποστηρίζουν τη μαλακή υπερώα, το τριγωνικό κομμάτι ιστού που κρέμεται από τη μαλακή υπερώα, τις αμυγδαλές, τα πλευρικά τοιχώματα του λαιμού και τη γλώσσα. Με τη χαλάρωσή τους, λοιπόν, ο αεραγωγός στενεύει ή κλείνει κατά την εισπνοή, με αποτέλεσμα τη χαμηλή πρόσληψη οξυγόνου και, κατ’ επέκταση, τα μειωμένα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα. Την κρίσιμη στιγμή, ο εγκέφαλος, αντιλαμβανόμενος την ανικανότητα αναπνοής, ξυπνά τον οργανισμό, προκειμένου να ξανανοίξει ο αεραγωγός. Η Αποφρακτική Άπνοια Ύπνου ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο που μπορεί να περιλαμβάνει ροχαλητό, πνίξιμο ή και λαχάνιασμα και το οποίο επαναλαμβάνεται από πέντε έως τριάντα ή και περισσότερες φορές μέσα σε μια ώρα, με ολονύχτια διάρκεια, μειώνοντας έτσι την ικανότητα του οργανισμού να απολαύσει τις φάσεις του ύπνου που προσφέρουν ξεκούραση. Από την άλλη, η Κεντρική Άπνοια Ύπνου συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος αποτυγχάνει να μεταβιβάσει σήματα στους μύες που ελέγχουν την αναπνοή. Έτσι, το άτομο για μικρή χρονική περίοδο δεν προσπαθεί καθόλου να αναπνεύσει. Συνήθως, οι ασθενείς υποφέρουν από δύσπνοια, ενώ δυσκολεύονται να κοιμηθούν.
Η συγκεκριμένη διαταραχή ύπνου φαίνεται να επηρεάζει οποιαδήποτε κατηγορία ανθρώπων, ακόμα και παιδιά. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης άπνοιας ανάμεσα στον πληθυσμό. Όσον αφορά τον τύπο της αποφρακτικής, προτιμά άτομα με παχυσαρκία, καθώς το λίπος, που αποθηκεύεται περιμετρικά του ανώτερου αεραγωγού, μπορεί να επηρεάσει την αναπνοή. Εξίσου σημαντικό φαίνεται να είναι και το μέγεθος των αεραγωγών. Άνθρωποι με στενό λαιμό ή μεγάλη περιφέρεια αυτού μπορεί να έχουν στενότερους, ενώ οι αμυγδαλές και τα αδενοειδή μπορούν επίσης να τους μπλοκάρουν. Ακόμη, ιδιαίτερη προτίμηση στο αρσενικό φύλο δείχνει η Αποφρακτική Άπνοια Ύπνου, αφού οι άντρες έχουν δύο με τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισής της σε σχέση με τις γυναίκες, στις οποίες, όμως αυξάνεται εξίσου μετά την εμμηνόπαυση. Ακολουθούν η χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών, αφού οι συγκεκριμένες ουσίες χαλαρώνουν τους μύες του λαιμού, δυσχεραίνοντας την κατάσταση, και το κάπνισμα που αυξάνει τις φλεγμονές και την κατακράτηση υγρών στον ανώτερο αεραγωγό. Επίσης, η ρινική συμφόρηση που συνδέεται με ανατομικά προβλήματα και αλλεργίες μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία στην αναπνοή. Τέλος, η μεγαλύτερη ηλικία, η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού και άλλες ιατρικές συνθήκες (συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτης τύπου 2, νόσος Parkinson, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, χρόνιες πνευμονικές παθήσεις, ορμονικές διαταραχές, προηγούμενο εγκεφαλικό επεισόδιο) αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άπνοιας.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την Κεντρική Άπνοια Ύπνου περιορίζονται κυρίως στην ηλικία (όσο μεγαλύτερη τόσο μεγαλύτερος κίνδυνος) και στο φύλο (μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης στους άντρες). Ωστόσο, στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγονται και τα καρδιακά προβλήματα, όπως η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η χρήση ναρκωτικών, αναλγητικών φαρμάκων, όπως τα οπιοειδή και η ύπαρξη προηγούμενων εγκεφαλικών επεισοδίων.
Προφανώς, η έλλειψη ποιοτικού ύπνου και η απότομη μείωση του οξυγόνου μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές στο πάσχον άτομο. Αρχικά, το επαναλαμβανόμενο ξύπνημα, εξαιτίας της άπνοιας, καθιστά τον φυσιολογικό, τονωτικό ύπνο αδύνατο, οδηγώντας σε υπνηλία, κούραση, ευερεθιστότητα και δυσκολία στην συγκέντρωση καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ακόμη, η ξαφνική πτώση των επιπέδων οξυγόνου του αίματος αυξάνει την αρτηριακή πίεση, ενώ επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα. Η υψηλή αρτηριακή πίεση σε συνδυασμό με ανώμαλα επίπεδα χοληστερόλης, υψηλό σάκχαρο αίματος και αυξημένη περιφέρεια μέσης οδηγεί στο Μεταβολικό Σύνδρομο και συνδέεται με καρδιακές διαταραχές. Ταυτόχρονα, η άπνοια αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αντίστασης στην ινσουλίνη και κατ’ επέκταση Διαβήτη τύπου 2. Τέλος, μπορεί να προκληθούν προβλήματα και στο ήπαρ, όπως ανωμαλίες στην ηπατική λειτουργία και μη αλκοολική λιπώδης νόσος ήπατος.
Για τη θεραπεία της Άπνοιας Ύπνου καθίσταται απαραίτητη η αναζήτηση της βασικής αιτίας που προκαλεί τη διαταραχή. Η απώλεια βάρους, η μείωση της χρήσης ηρεμιστικών και η προτίμηση του ύπνου με το σώμα στο πλάι μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση κάποιων μορφών Αποφρακτικής Άπνοιας Ύπνου. Ακόμη, η παροχή συνεχούς θετικής διαρρινικής πίεσης στους αεραγωγούς (CPAP) ή θετικής πίεσης αεραγωγού δύο επιπέδων (BiPAP) βοηθά στη διατήρηση ανοιχτού αεραγωγού και, συνεπώς, στην αποφυγή επεισοδίων άπνοιας. Η χρήση επιστομίων για τη συγκράτηση του σαγονιού ή της γλώσσας στην κατάλληλη θέση μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση ήπιων μορφών Αποφρακτικής Άπνοιας. Σε κάθε περίπτωση, είναι δυνατή η χειρουργική επέμβαση, κατά την οποία γίνεται αφαίρεση ιστών και διεύρυνση των αεραγωγών. Φαρμακευτική αγωγή μπορεί να δοθεί από τον θεράποντα ιατρό, προκειμένου ελαττωθούν τα συμπτώματα υπνηλίας. Η θεραπεία των ατόμων που πάσχουν από Κεντρική Άπνοια Ύπνου επικεντρώνεται συνήθως στη διαχείριση των υποκείμενων προβλημάτων. Συνεπώς, κάθε κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί με απαραίτητη προϋπόθεση την έγκαιρη επίσκεψη στον γιατρό, σε περίπτωση αναγνώρισης των παραπάνω συμπτωμάτων.
