Του Μάριου Δελατόλα
Κάθε φορά που κάνουμε λόγο για πρόοδο και κρατική ευημερία, επικεντρωνόμαστε σε πολλούς τομείς της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας, χωρίς να εστιάζουμε αποκλειστικά και μόνο σε έναν, κάτι που, άλλωστε, περιορίζει και την ευρύτερη αντίληψή μας για τα πραγματικώς τεκταινόμενα. Η οικονομία και η αμυντική πολιτική, σίγουρα συνιστούν τη «δικλείδα» για την άμεση κρατική ενεργοποίηση, ωστόσο, αδυνατούμε πολλές φορές να αντιληφθούμε πως η περιβαλλοντική πολιτική εμπίπτει ταυτόχρονα και στις δύο αυτές εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας.
Ειδικότερα, είναι γεγονός πως όλοι μας βιώνουμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, πρόβλημα, κυρίως, του 21ου αιώνα, που χρήζει επείγουσας αντιμετώπισης και δεν αφήνει περιθώρια «στρουθοκαμηλισμού». Για αυτό, στο παρόν άρθρο θα πραγματευτούμε την περιβαλλοντική πολιτική και τις εξελίξεις που συνδέονται με αυτήν εντός της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής, επικράτειας και που επηρεάζουν κάθε πτυχή της σε ένα άμεσο επίπεδο.
Εξετάζοντας το ζήτημα σε ένα αρχικό στάδιο, η περιβαλλοντική πολιτική περιλαμβάνει τις δράσεις για τη διαχείριση των ανθρώπινων δυνατοτήτων, με τελικό στόχο την πρόληψη και την ελάττωση ή την άμβλυνση των επιβλαβών συνεπειών στη φύση και τους φυσικούς πόρους. Επιπλέον, εξασφαλίζει ότι οι τεχνητές αλλαγές στο περιβάλλον δεν έχουν επικίνδυνες συνέπειες για τον άνθρωπο. Όσον αφορά την πρακτική διάσταση του ζητήματος, κάποια γεγονότα είναι αξιοσημείωτα. Αρχικά, στον πρόσφατο ανασχηματισμό της κυβέρνησης το Υφυπουργείο Πολιτικής Προστασίας αναβαθμίστηκε σε Υπουργείο με την προσθήκη και του όρου «Κλιματική Κρίση». Με αυτόν τον τρόπο, η χώρα μας δείχνει, και σε θεσμικό επίπεδο, ότι είναι πλέον έτοιμη να προβεί σε ριζικές αλλαγές για να μπορέσει να συμβαδίσει με τις σύγχρονες περιβαλλοντικές απαιτήσεις.
Αν και στη θεωρία μια τέτοια ιδέα έχει προοπτική, η επιτυχία του συγκεκριμένου Υπουργείου θα κριθεί στην πράξη. Επιπρόσθετα, δεν μπορώ να μην αναφέρω την έκθεση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ενέργειας (World Energy Council – WEC), το οποίο στον δείκτη “World Energy Trilemma” κατέταξε τη χώρα μας στην 39η από τις 100 θέσεις για το 2021. Έμεινε στην ίδια θέση με το 2020, αλλά ανέβηκε συνολικά 8 θέσεις από το 2019. Στη διάσταση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, η χώρα μας κατέγραψε την καλύτερη επίδοση, χάρη στην αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Η χώρα οφείλει, ωστόσο, να κατατοπίσει την προσοχή της ιδιαιτέρως στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας, όπου και κατέγραψε τη χειρότερη επίδοση. Την παρούσα στιγμή, η Ελλάδα προχωρά σε απολιγνιτοποίηση, δηλαδή την παύση της χρήσης του λιγνίτη ως καύσιμο στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, γεγονός καταρχήν θετικό για το περιβάλλον. Αν θέλουμε, όμως, να ενισχύσουμε την επάρκεια της δυναμικότητας της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουμε, οφείλουμε να επενδύσουμε κατάλληλα σε νέες εγκαταστάσεις μηδενικής χωρητικότητας άνθρακα, όπως είναι το φυσικό αέριο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΕ έχει αρκετά υψηλά στην ατζέντα τον τομέα του περιβάλλοντος, για αυτό και η Ελλάδα οφείλει να συμμορφώνεται και να αντλεί ιδέες, μέσω της ορθής και άμεσης εφαρμογής των κανονισμών και των οδηγιών της Ένωσης, κάτι δεδομένο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Δεν είναι λίγες οι φορές που η χώρα έχει δεχθεί πρόστιμα, λόγω της καθυστέρησης ενσωμάτωσης του ενωσιακού στο εθνικό δίκαιο, βασική αρχή που προβλέπει και το ίδιο το Σύνταγμα, και που έχει κοστίσει ακριβά στα ελληνικά δημόσια ταμεία. Δυστυχώς, η χώρα μας έχει ακόμα πολύ έδαφος να καλύψει, διότι διαχρονικά έχει αγνοήσει τόσο το περιβάλλον, αλλά και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, με αποτέλεσμα να έχουμε καταδικαστεί για μια μεγάλη ποικιλία ζητημάτων.
Δεν είναι πολύ μακριά το 2008, χρονιά κατά την οποία η Εφημερίδα Καθημερινή παρέθετε στοιχεία για έξι πολύ σημαντικές υποθέσεις που ήταν υπό το μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μία εκ των οποίων ήταν η υποβάθμιση της Κορώνειας, άλλη η εκτροπή του Αχελώου, καθώς επίσης και ο ΧΥΤΑ Φυλής. Ένα θέμα που είναι παράγοντας αλλά και ένδειξη πολιτικού πολιτισμού σε μια χώρα είναι ο τρόπος διαχείρισης των απορριμμάτων. Εν έτει 2008, αναφερόμασταν σε κορεσμό του ΧΥΤΑ Φυλής, την τότε μοναδική νόμιμη χωματερή της Αττικής. Εν έτει 2021, ο ΧΥΤΑ Φυλής «ζει και βασιλεύει» και μαζί του «βασιλεύουν» και οι προ δεκαετίας πρακτικές ντροπής, που έχουν καταστήσει την Ελλάδα υπόλογη στο εξωτερικό, αλλά και στους ίδιους της τους κατοίκους.
Ο Δήμαρχος του Δήμου Φυλής αναφέρθηκε πρόσφατα, σε ομιλία του, για την ευθύνη που θα πρέπει να αναλάβει ο κάθε Δήμος, με σκοπό τη διαχείριση των απορριμμάτων σε τοπικό επίπεδο, απόφαση που με καθιστά σύμφωνο. Ο ΧΥΤΑ Φυλής πρόκειται να κλείσει και να γίνει ενεργειακό πάρκο. Είναι πια καιρός να ξεπεράσουμε τις εποχές που αφήναμε ολόκληρες περιοχές να επωμίζονται τα προβλήματα όλων. Για αυτό ανακύπτει το ζήτημα ως προς τον τρόπο διαχείρισης των απορριμμάτων από την Περιφέρεια Αττικής, μετά το επερχόμενο κλείσιμο της χωματερής. Ας ελπίσουμε, παρόλα αυτά, πως αυτή θα αποτελέσει την αρχή για ριζικές τομές στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Προηγουμένως αναφέρθηκα στο θέμα της ηλεκτρικής ενέργειας και πολλοί θα αναρωτιούνται πώς ακριβώς συνδέεται με τη διαχείριση των απορριμμάτων. Ευκαιρία να μιλήσω για το παράδειγμα της Σουηδίας: Όπως δείχνουν τα στοιχεία και τα δημοσιεύματα, σε αυτό το κράτος ανακυκλώνουν το 99% των απορριμμάτων τους, τα οποία χρησιμοποιούν για ενεργειακούς σκοπούς. Μάλιστα, έχουν φτάσει σε σημείο να εισάγουν απορρίμματα από άλλες χώρες για αυτόν τον σκοπό. Πιο συγκεκριμένα, τα σκουπίδια, αφού ταξινομηθούν ανά κατηγορία, καίγονται για την παραγωγή ατμού, ο οποίος στη συνέχεια χρησιμοποιείται για την περιστροφή στροβίλων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Για να συμβεί όμως αυτή η «επανάσταση», δεν ήταν αρκετή μόνο η κυβερνητική πρωτοβουλία. Οι πολίτες της Σουηδίας έχουν μια τελείως διαφορετική αντίληψη για το περιβάλλον σε σύγκριση με εμάς. Είναι αρκετά ευαισθητοποιημένοι στα ζητήματα της ανακύκλωσης και ταξινομούν οι ίδιοι τα απορρίμματά τους, με σκοπό να μεταφερθούν στις κατάλληλες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ή παραγωγής ενέργειας.
Με την πάροδο του χρόνου, η Σουηδία έθεσε σε εφαρμογή μια εθνική πολιτική ανακύκλωσης, σύμφωνα με την οποία, ακόμη και αν οι ιδιωτικές εταιρείες αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της καύσης των αποβλήτων τους, η ενέργεια μεταφέρεται σε ένα εθνικό δίκτυο θέρμανσης για τη θέρμανση κατοικιών, ειδικά στη διάρκεια του δυνατού σουηδικού χειμώνα. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η σουηδική από την ελληνική νοοτροπία δεν απέχει απλώς χρόνια, αλλά αιώνες, τόσο σε επίπεδο συναίσθησης, από την πλευρά των πολιτών, όσο και σε επίπεδο κατάλληλης πολιτικής ανάληψης ευθυνών.
Και για την αποτελεσματικότερη επίλυση των προβλημάτων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, είναι απαραίτητο να ενεργοποιηθούν οι δομές της εκπαίδευσης. Για αυτό τον λόγο, το Υπουργείο Παιδείας, μέσα στο κλίμα των μεταρρυθμίσεων που επιχειρεί να υλοποιήσει, οφείλει να ενισχύσει τις δράσεις εθελοντισμού, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά, προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν και να αποκτήσουν μια πιο ολοκληρωμένη περιβαλλοντική συνείδηση, η οποία, δυστυχώς, ακόμα λείπει από τον μέσο πολίτη-καταναλωτή.
Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι ο υλικός ευδαιμονισμός έχει καταστεί η κινητήρια δύναμη της σύγχρονης ελληνικής, και όχι μόνο, νοοτροπίας, ο οποίος, ως εκ τούτου, αιτιολογεί την έλλειψη περιβαλλοντικής ευαισθησίας και εξαντλεί με γεωμετρική πρόοδο τους φυσικούς πόρους. Εντούτοις, η κοινωνία είναι αρκετά βελτιωμένη, σε σύγκριση με 40 χρόνια πριν, και σε αυτό έχει συμβάλει η εκπαίδευση και η παιδεία που έχουμε λάβει. Έχουμε, όμως, πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμα και είναι καθήκον μας να επιδιώξουμε την πολυδιάστατη μόρφωση των νεότερων γενεών και όχι μόνο τη στείρα επαγγελματική εξειδίκευσή τους, νοοτροπία ακόμα εμποτισμένη στην ελληνική συνείδηση. Διότι η ελπίδα παραμένει ζωντανή μέσω της παιδείας, η χώρα μπορεί να βελτιωθεί και ο κόσμος μπορεί να εξελιχθεί σε ένα καλύτερο και υγιέστερο μέρος!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η κατάταξη της Ελλάδας στον δείκτη «orld Energy Trilemma» του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το σύστημα ανακύκλωσης της Σουηδίας, greenagenda.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Έξι «κίτρινες» για το περιβάλλον», Γιώργος Λιάλιος, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πολιτική επεξεργασίας απορριμμάτων και ανακύκλωσης από την ΕΕ: στοιχεία και αριθμοί, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
