Της Αναστασίας Παναγοπούλου,
Μία από τις πιο πλούσιες, σε πετρέλαιο, χώρες είναι αυτή της Λιβύης, η οποία μετά την ανατροπή του κινήματος του Gaddafi από το ΝΑΤΟ, το 2011, φαίνεται να βρίσκεται σε μια ομιχλώδη και χαοτική κατάσταση, στην προσπάθειά της να οικοδομήσει ένα δημοκρατικό και φιλειρηνικό κράτος. Από το 2014 και μετά όμως, οι μάχες διεξάγονται κυρίως μεταξύ αντίπαλων κέντρων πολιτικής εξουσίας στην ανατολική και δυτική Λιβύη, αυτής της Κυβερνήσεως της Εθνικής Συμφωνίας (GNA) και αυτής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA). Η πρώτη (GNA), η λεγόμενη κυβέρνηση της Τρίπολης, υπό την ηγεσία του Fayez al-Sarraj, φαίνεται να αναγνωρίζεται επίσημα από τον ΟΗΕ ως νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης, ενώ, αντιστοίχως, η κυβέρνηση του LNA με επικεφαλής τον Khalifa Haftar αντιτάσσεται έντονα της αντίπαλης παρατάξεως, χαρακτηρίζοντάς την μάλιστα και ως κύριο μοχλό κατά του εξτρεμισμού.
Στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως, μέσα σε αυτόν τον αέναο και ατέρμονο εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης μεταξύ των δύο αυτών αντίπαλων πολιτικών παρατάξεων, φαίνεται να αναμειγνύονται και εξωτερικές δυνάμεις, οι οποίες στοχεύουν αποκλειστικά στην εκπλήρωση των δικών τους στρατιωτικο-πολιτικών σκοπιμοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, η GNA υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ και τις δυτικές χώρες, αλλά οι κύριοι σύμμαχοί της είναι η Τουρκία, το Κατάρ και η Ιταλία, ενώ ο LNA υποστηρίζεται από τη Ρωσία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και, σε έναν μικρότερο βαθμό, τη Γαλλία και την Ιορδανία. Το κρίσιμο ζήτημα σε όλο αυτό το θέμα σχετίζεται περισσότερο με την παραβίαση των ξένων δυνάμεων για το εμπάργκο των όπλων του ΟΗΕ και κυρίως για την εισαγωγή των όπλων τους και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Λιβύη. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτό της Ρωσίας και της Τουρκίας, η καθεμία από τις οποίες έστειλε τους δικούς της στρατιώτες και μισθοφόρους, ώστε να υπερασπιστούν τις παρατάξεις που υποστηρίζουν. Η Ρωσία στρατολόγησε μισθοφόρους και Σουδανούς για να πολεμήσουν στο πλευρό της LNA, ενώ η Τουρκία έστειλε Σύριους νεοσύλλεκτους μαζί με τους δικούς της στρατιώτες, για να υπερασπιστούν την κυβέρνηση της GNA.
Ωστόσο, εύλογο είναι να φανταστούμε, μέσα σε αυτήν την έντονη πολιτική διαμάχη που επικρατεί στη Λιβύη, μετά τον επακόλουθο θάνατο του πρώην ηγέτη Gaddafi τον Οκτώβριο του 2011, καθώς και στην προσπάθειά της να οικοδομήσει μία χώρα προπύργιο των κρατικών θεσμών, πως οι ανθρωπιστικές επιπτώσεις είναι πολλές. Αυτό, άλλωστε, μάς επιβεβαιώνουν εδώ και αρκετά χρόνια, ήδη από το 2016, τα ΜΜΕ αλλά και πολύ πιο πρόσφατα οι έρευνες του ΟΗΕ, οι οποίες φαίνεται να χτυπάνε «κόκκινο καμπανάκι» σχετικά με τις βιαιοπραγίες που πραγματοποιούνται καθημερινά στη Λιβύη.
Σύμφωνα με το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας έχουν πιθανότατα διαπραχθεί στη Λιβύη σε συγκρούσεις από το 2016, συμπεριλαμβανομένων εξωτερικών παραγόντων, ιδιαίτερα εναντίον των μεταναστών και στις φυλακές.
Ποιοι είναι, όμως, οι εύλογοι αυτοί λόγοι για τους ισχυρισμούς εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας;
Η Ανεξάρτητη Διερευνητική Αποστολή για τη Λιβύη απαρίθμησε πολυάριθμες σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων που είχαν επηρεάσει τον λαό της χώρας, εκ των οποίων είναι η αυθαίρετη κράτηση μέχρι τα βασανιστήρια, η στρατολόγηση παιδιών στρατιωτών, ακόμα και οι μαζικές δολοφονίες.
Οι ειδικοί αυτοί υπογραμμίζουν μάλιστα, πως: «Οι αεροπορικές επιδρομές έχουν σκοτώσει δεκάδες οικογένειες. Η καταστροφή των εγκαταστάσεων που σχετίζονται με την υγεία έχει επηρεάσει την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και οι νάρκες κατά προσωπικού που άφησαν μισθοφόροι σε κατοικημένες περιοχές έχουν σκοτώσει και ακρωτηριάσει αμάχους». Οι ερευνητές δημοσίευσαν τα ευρήματά τους αφού εξέτασαν εκατοντάδες έγγραφα και ανέλαβαν περισσότερα από 150 άτομα.
Επίσης, η Tracey Robinson, μέλος της Αποστολής, μιλώντας σε διάφορους δημοσιογράφους της Γενεύης για τις ανυπόφορες συνθήκες που επικρατούσαν, δήλωσε πως, «Η αυθαίρετη κράτηση σε μυστικές φυλακές και οι αφόρητες συνθήκες κράτησης χρησιμοποιούνται ευρέως από το κράτος ή τις πολιτοφυλακές εναντίον οποιουδήποτε θεωρείται απειλή για τα συμφέροντα ή τις απόψεις τους».
Σχετική ήταν και η δήλωση του μέλους της Αποστολής Chaloka Beyani, σχετικά με τις οργανωμένες παραβιάσεις κατά της ανθρωπότητας που πραγματοποιούνταν, τονίζοντας ιδιαίτερα τη βία κατά των μεταναστών αλλά και άλλων μειονοτικών ομάδων. Πιο συγκεκριμένα, ανέφερε πως: «Η βία στις φυλακές της Λιβύης διαπράττεται σε τέτοια κλίμακα και με τέτοιο επίπεδο οργάνωσης που μπορεί επίσης να ισοδυναμεί με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Οι παραβιάσεις κατά των μεταναστών διαπράττονται σε ευρεία κλίμακα από κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες με υψηλό επίπεδο οργάνωσης και με ενθάρρυνση του κράτους».
Άλλες πιθανές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου που καλύπτονται από την αποστολή περιλαμβάνουν τη στρατολόγηση παιδιών για να πολεμήσουν. Μάλιστα, η Robinson δήλωσε πως: «Η έκθεσή μας αποκαλύπτει επίσης τη στρατολόγηση και την άμεση συμμετοχή παιδιών σε εχθροπραξίες, την αναγκαστική εξαφάνιση και τις εξωδικαστικές δολοφονίες επιφανών γυναικών και τις συνεχιζόμενες σεξουαλικές και άλλες μορφές βίας κατά ευάλωτων πληθυσμών, συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων» και πως οι έρευνες έδειξαν ότι υπάρχουν ξένοι μαχητές και μισθοφόροι στη Λιβύη, που δεν έχουν εγκαταλείψει ακόμα το έδαφός της, όπως απαιτείται.
Ωστόσο, η ανεξάρτητη αυτή αποστολή επέλεξε να μην δημοσιοποιήσει ακόμα τον εμπιστευτικό αυτόν κατάλογο μέχρι να γίνει αδήριτη ανάγκη ο διαμοιρασμός του με άλλες αρχές που μπορούν να ζητήσουν λογαριασμό από τους υπευθύνους. Σε αυτήν την κρίσιμη κατάσταση, όμως, που επικρατεί, κρίνεται αναγκαία η δημοσιοποίηση των προσώπων και των οργανώσεων που μπορεί να είναι υπεύθυνοι για τις καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας στη Λιβύη από το 2016, καθώς θα λειτουργήσει ως ένα εμπόδιο στην εξάπλωση αυτής της «ανθρώπινης παράλυσης», γι’ αυτό και ο Πρόεδρος της Επιτροπής για τη Λιβύη, Mohamed Auajjar, τόνισε ότι: «Προτρέπουμε τη Λιβύη να εντείνει τις προσπάθειές της για να λογοδοτήσει στους υπεύθυνους. Είναι επίσης σημαντικό η διεθνής κοινότητα να συνεχίσει να παρέχει στήριξη στις δικαστικές αρχές της Λιβύης».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Libya: War crimes likely committed since 2016, UN probe finds, UN News, διαθέσιμο εδώ
- Civil war in Libya – Global Conflict Tracker, Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
- War in Libya: how did it start, who is involved, and what happens next, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Λιβύη: Εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, Εφημερίδα των Συντακτών, διαθέσιμο εδώ
- Λιβύη-εμφύλιος: Ο ΟΗΕ κατηγορεί όλες τις πλευρές για εγκλήματα πολέμου, Documento, διαθέσιμο εδώ
